Шошо агам мучашлымеке, марий-влак Пеледыш пайремым рӱж эртарат. Ты кечын чылан гаяк, мотор марий вургемым чиен, пайремыш каналташ, мураш-кушташ лектыт.
17 июньышто рӱдолаштына Пеледыш пайрем куатлын да веселан эртаралте. Вет тений тудым кундемыштына икымше гана кугыжаныш пайрем семын палемдыме. Тений Российын 14 регионжо гыч делегаций-влак толыныт, пайремыште кугу уна лийыныт.
Тӱрлӧ кундем гыч толыныт
Пеледыш пайремым Тумер отышто Агавайрем кумалтышым эртарыме дене тӱҥалме. В.И.Ленин лӱмеш тӱвыра полат воктене тора гыч толшо уна-влакым мурен-куштен вашлийме, икте-весе дене палыме лийме.
Варажым Татарстан, Пошкырт, Угарман, Урал, Виче, Хант-Манси, Чуваший, Алтай, Моско, Санкт-Петербург, Марий Элын тӱрлӧ районжо гыч делегаций-влак таҥошкылмашыш ушненыт. Нуным М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатр воктене сылне сем почеш кид совен вашлийме. Тушто пайремым торжественно почмо. Кундемыштына илыше калыкым, тора гыч толшо уна-влакым Марий Элым Вуйлатыше Юрий Зайцев шокшын саламлен.
– Пеледыш пайрем – куанле да иктеш ушнымо кече. Марий Элыште тудым 1920 ийыштак пайремлаш тӱҥалыныт, а Йошкар-Олаште 1923 ийыште икымше гана палемдыме.
Ты кече чылаштым иктеш пога, куаным, чон ласкалыкым конда. Уна-влак мемнан дене пырля марий калыкын йӱлаж дене лишкырак палыме лийыт, марий кочкышым тамлен ончат да марла кушталтат, – манын Ю.Зайцев.
Марий Элым Вуйлатыше Ю.Зайцев икмыняр еҥлан наградым кучыктен. «Российысе ялозанлыкын сулло пашаеҥже» почётан званийым «Семеновский» племзаводын Шернур районысо Кугэҥерысе комплекс вуйлатышын полышкалышыже Людмила Кузьминалан, Россий Президентын почётан грамотыжым «Оршанский селхозпром» ООО-што тыршыше тракторист-машинист Юрий Игнатьевлан, II степенян «За заслуги перед Марий Эл» орденым марий карт Александр Таныгинлан, «Марий Эл Республикын калык писательже» лӱмым Республикысе Кугыжаныш Погын Председательын алмаштышыжын полышкалышыже, Россий Писатель ушемын еҥже Александр Петровлан, «Марий Эл Республикысе ялозанлыкын сулло пашаеҥже» званийым Шернур районысо «Земледелец» СПК СХА-н тракторист-машинистше Альберт Мамаевлан пуымо.
Саламлымашке марий карт А.Таныгин, Марий Эл Республик деч сенатор К.Косачев, Марий Элын Кугыжаныш Погынжын Председательже А.Смирнов, Йошкар-Олан мэрже Евгений Маслов ушненыт. Марий Эл Республикысе ялозанлык да продовольствий министр А.Кондратенко шошо агам сайын мучашлыше ялозанлык предприятий, тыгак тусо пашаеҥ-влакым палемден.
Муреныт, куштеныт, модыныт…
Муралташ, кушталташ, жапым пайдалын эртараш манын, Йошкар-Оласе Рӱдӧ паркыште шуко площадке пашам ыштен. Эрден эрак тушко тӱрлӧ кундем гыч толшо кидмастар-влак погыненыт, шкешотан ончерым чумыреныт. Нунын коклаште тӱрлызӧ, уа дене корзиҥгам пидше, кумыж дене тӱрлӧ арверым ыштыше да молат лийыныт. Мотор, чапле сатуштым калыклан темленыт.
Калык лыҥ погынен. Кӧ кушко кертын, кӧлан мо келшен, тушко тарванен. «Кумда марий тӱня» концертыште тӱрлӧ кундем гыч толшо фольклор ансамбль-влак мастарлыкыштым ончыктеныт. Чылаже 42 номер лийын. Тыгодым шукын шке велысе мотор марий вургемым чиен лектыныт.
«Шокталте гармонетым» фестиваль куатлын эртаралтын. Тушко Марий кундемысе, тыгак вес регионла гыч толшо гармоньчо-влак погыненыт, сылнын шокталтеныт. Участник-влак коклаште илалше, кокла ийготан-влак веле огыл, тыгак йоча-влакат лийыныт. Нуно ончаш толшо-влакын кумылыштым нӧлтеныт, сылне сем почеш куштыктеныт.
«Йоча алан» площадкыште икшыве-влаклан тӱрлӧ марий модышым эртарыме. Ты пашашке «Кугарня» ден «Ямде лий» газет-влакын пашаеҥышт ушненыт. Нуно «Агытан кучедалмаш», «Мечым кышкылтмаш, «Йыдалым пӧрдыктымаш» да моло модышым эртареныт. Сеҥышыш лекше-влаклан изирак пӧлекым кучыктымо.
«Черемис модмашке» ушнышо-влакат ятырын лийыныт. Тушто армрестлинг дене таҥасеныт, канатым шупшыныт, кирым нӧлтеныт. Армрестлинг таҥасымаште МарГУ-н студентше Александр Комин сеҥен, тӱҥ призым, тагам, сеҥен налын. Канатым шупшмашке кум команде ушнен. «Морко кундем» команде икымше верыш лектын.
Марий кудо мотор, поян
«Марий кудо» конкурсыш Йошкар-Ола, Марий Элын тӱрлӧ районжо, Свердловск, Киров кундемла гыч ушненыт. Жюри 16 кудым аклен. Тушто пайрем йӱлам модын ончыктеныт, марий кочкышым ямдыленыт, марий вургемым, сӧрастарышым аклаш луктыныт.
Икымше верыш Морко районысо, кокымшо верыш Звенигово районысо, кумшо верыш Марий Турек районысо кудо-влак лектыныт. «Чоным куандарыше марий кудо» номинацийыште Параньга районысо Руш Лажмарий тӱвыра пӧртын кудыжым палемденыт. «Ожнысо марий ӱзгар поянлыкым ончыктышо марий кудо» номинацийыште Курыкмарий районысо Кулаковы селасе рӱдӧ тӱвыра пӧрт ойыртемалтын. «Марий вургем поянлыкым почшо марий кудо» номинацийыште Шернур районын кудыжо палемдалтын. «Марий кочкышлан поян Марий кудо» номинацийыште У Торъял район аклалтын. «Марий кудышто – кугезынан чон поянлыкше» номинацийыште Килемар районын кудыжо сайлан шотлалтын.
Кастене Патриарший площадыште «Пеледыш пайрем, 100 ий дене!» концерт лийын. «Шӱдыран марий кава» этнодискотеке ятыр еҥым куандарен.
Пеледыш пайрем шуко еҥын чонешыже поро, волгыдо шарнымашым гына коден. Тыште кажныже каналтен, мурен-куштен, йолташ да родо-влак дене вашлийын кертын.