Пайрем ӱстелым 20 минутышто поген моштет? Шӱрым 20 минутышто шолтен кертат? Эрдене 20 банке киярым шинчалташ, кечывалым 20 банке салатым шапашлаш, кастене 20 банке компотым опташ, тыланет куштылго? Мыланем тиде ӧрмаш!
Таче тендам самырык суртоза, уста повар, пашаче, марий ӱдырамаш дене палымым ыштем. Лаштыкын унаже – Наталия Осипова.
Наталия – Морко район Тойметсола ӱдыр. Верысе Кумыжъял школ деч вара Йошкар-Оласе 17-ше номеран училищым повар-кондитерлан дене тунем лектын. Училище деч вара ялысе кочмыверыште икмыняр жап пашам ыштен. Вара самырык ӱдыр уэш Йошкар-Олаш пӧртылын да «Карина» рестораныште повар-кондитерлан тыршен. Тылеч вара икмыняр вере мастарлыкшым шуарен. 2000 ийыште Йошкар-Оласе Советский уремыште верланыше «Акпатыр» кочмыверыш поварлан пашаш пурен. Тачат тушто пашам ышта, тений июньышто тидлан 22 ий темын.
– Такшым повар лияшыже ик ганат шонен омыл. Ялысе улына, моло вере тунемаш пураш коштна, вер уке. Садлан училищыш кайышым, – мутланымашнам тӱҥале суртоза. Вара шкеж нерген тыгерак каласкалыш. – Кондитер профессий чонемлан утларак келша ыле. Шере, тамле тӱрлӧ кочкышым моторын ямдылет, кумылет нӧлтеш, шинчат куана. Икана вуйлатышем мыланем тый пеш уста повар лийын кертат, пашат куандара манын ойлен. Тылеч вара поварын сомылжылан кумылаҥынам, шкемым аклаш тӱҥалына.
Кеч-могай профессий икте-весе деч ойыртемалтеш, поварынат – тыгак. Повар-влак кече лекме дене пашаш тарванат, южгунамже – ончычат, кечыгут йол ӱмбалне тыршат. Эр гыч кас марте еҥ-влаклан кочкаш ямдылат, кастене эше ешлан шолтыман. Тыштыже мыланна, очыни, куштылгырак. Мӧҥгӧ толмеке, кастене ешым могай кочкыш дене сийлаш тӱҥалмым, ончылгоч шонен ямдылена.
– Кочмыверыште могай сомыллан вуйын шогет?
– Мый йӱштӧ цехыште пашам ыштымылан вуйын шогем. Тыште тӱрлӧ салатым, закускым ямдылена. Ончыч кажне шуматкечын, рушарнян банкетым эртарат ыле. Сандене каныш деч посна пашам ышташ логалын. Кызыт каныш кечылан заказ-влак шагалрак улыт. Туге гынат пашам тӱрлӧ цехыште ышташ логалеш, но мыланем шке сомылем шукташ утларак келша. Ме кечыгут кочкыш пуш денак кечыгут темына.
– Пайрем ӱстелым погымо годым молан тӱткышым ойырет?
– Тыште пайрем могай амал дене эртымым шотыш налман. Менюм ончылгоч ямдылыман. Мутлан, У ий ӱстелым погымо годым ты пайремлан келшыше тӱрлӧ сӧрастарыше арверым кучылтына, пайремын символжым ушештарыше салатым ыштена. Шочмо кечылан вес кочкышым ямдылаш тыршет. Тыгак пайрем кеҥежым але телым, шокшо але йӱштӧ кечыште эртымым шотыш налман. Молан манаш гын йӱштӧ годым утларакшым шокшо кочкышым ямдылаш тыршет: заливнойым, шӱрым… Кеҥежым ӱстелым тӱрлӧ закуско дене сӧрастараш келшен толеш.
– Телылан шапашым ямдылет? Мом утларакше шинчалташ тыршет?
– Кажне ийын киярым шинчалтем, помидорым мариноватлем, вареньым шолтем, компотым пӱтырем. Тидлан эре у рецептлан эҥертем. Кызыт интернетыште шуко рецептым муаш лиеш. Тыгак иктаж-вере тамлен ончымеке, келша гын, рецептыштым йодам да ыштем.
– Ешыште повар уло гын, кажне гана иктаж-могай тамле кочкышым ыштат дыр. Тыйын ешыштет утларакшым ямдылыме могай кочкышым йӧратат?
– Кажныжлан тӱрлӧ кочкыш келша. Ме ешыште нылытын улына: пелашем да кок ӱдырна. Пелашем салат-влакым йӧрата, чернослив дене ямдылыме кеч-могай салатым кочкаш кумылан. Изирак ӱдырна пареҥге гыч ямдылыме кочкышлан шӱман, кугуракше тӱрлӧ когыльым, пиццым, туарам, торык гыч ыштыме ватрушкым йӧрата. Мыламат утларакше перемечым, когыльлым темлаш келша.
Мутланымашнам мучашлыме годым Наталия деч «Повар огыл гын, кӧ лият ыле? манын йодым. Тудо ужалкалыше мане. Но кызытсе пашаже тудлан моткоч келша, тидын дене ты ӱдырамаш ила. Чынжымак, пайремым ӱстелым кӱчык жапыште моторын, тутло кочкыш дене поген мошта. Пачерыштыт пелашыже кухньо пелен лӱмын банке-влакым шындылаш пӧлемым келыштарен. Тушто шапашым ямдылыме банкылам шотленат пытараш лийдымыла чучеш.
Наталия деч лайфхак-влак:
– Салат вашке ынже локтылалт манын, тудым майонез дене варыман огыл. Майонезым але соусым посна шындыман да нуным кочмо годым тарелкаш ешарыман.
– Чебуреклан але пельменьлан руашым нӧштылмӧ деч вара тудым икмыняр жаплан «канаш» пыштыман. Киен, руаш пушкыдемеш.
– Пареҥгым шолтымо вӱдыш ик падыраш шоганым да пырчан кум шем пурысым пыштыман. Тыге пареҥге тамле таман лиеш.
Наталия Осипова дене пырля телылан ямдылена
Сливе варенье
Ик килограмм сливылан – ик килограмм сакырложаш.
Сливе гыч томжым лукса. Келге противеньыш оптыза, ӱмбакыже сакырложашым пыштыза. Противеньым 150 градусан шокшо духовкыш ик шагатлан шындыза. Тидлан «конвекция» режимым ойырыза. Духовко гыч лукмеке, вареньым банкылаш оптен шындыза да калай петыртыш дене петырен шындыза.
Шере помидор
Рассоллан: 1 литр вӱдлан – 7 кугу совла сакырложаш, кок кугу совла шинчал.
Стерилизоватлыме банкылаш 1 пӱй чеснокым, кочо пурысым (ик тыртышым пӱчса), 3тамле пушан пурысым, 5 гвоздикым, 1 лавр лышташым, помидорым ныл ужашлан пӱчкеден оптыза.
Шолтымо рассолым банкылаш опталза. Вич минут наре кучыза да, мӧҥгеш кастрюльыш опталын, уэш шолташ шындыза. Кокымшо гана шолтымо рассолым банкылаш оптазла, 0,5 изи совла 70 процентан уксусым ешарен, банкым калай петыртыш дене петырен шындыза. (1 литран банкым кучылтман).
Грузинский салат
Кӱлыт: 1,5 литран банкылан – 700 грамм сайын кӱшӧ помидор, 5 пӱй чеснок, 750 грамм кияр, 0,5 кугу совла сакырложаш, 1 кугу совла шинчал, 70 мл кушкыл ӱй, 50 мл 9 процентан уксус, 1,5-2 кугу совла хмели-сунели приправе, кориандр ден кочо стручковый пурысым там почеш пыштыман.