Пашаче еҥын сурткӧргыжат ару, ӱстембалжат тӱрлӧ чеслан поян, вольыкшат шуко, оралтыжат пеҥгыде, ешыжат икоян. Тидым Кужэҥер район Кугорнымбал ялыште илыше Диана ден Дмитрий Ельмекеевмыт деке унала мийымеке ужым.
Вате-марий чолга, пашаче улыт. Ныл шочшым ончен куштат. Кугу сурт озанлыкым кучат.
Икоян еш
Дмитрий ден Диана икте-весылан 13 ий эҥертен илат. Суртоза ты кундемыштак шочын-кушкын. Топкавлак тӱҥ школышто шинчымашым погымо деч вара Россий мучко «КамАЗ» дене кормам, шӱрашым заводлаш шупшыктен. Ачаже, Вениамин Егорович, детско-юношеский спортивный школышто тренерлан ыштен, сандене эргыжланат тиде корныш шогалаш темлен.
Тыге Дима Оршанке педколледжыште физкультурым туныктышылан тунем лектын да 2013 ий годсек Ӱштымбал школышто пашам ышта. Кодшо ийын Топкавлак школыштат туныктен. А Диана пелашыже Нурсола ялыште шочын-кушкын, Коҥганур кыдалаш школым тунем пытарен, торгово-технологический колледжыште «Технолог» специальностьым налын.
Еш спорт дене пеҥгыде кылым куча. Ача-ава да икшыве-шамыч тӱрлӧ кундемыште эртаралтше ече, куржталмаш, волейбол да теннис дене таҥасымашлаш ушнат. Мӧҥгыштышт Дима спортплощадкым ыштен. Телым «Буран» снегоход дене ечыгорным ямдыла.
Эм шудым погат
– Куд-шым ий ончыч изамын темлымыж почеш (Рома эм шудым ятыр ий ӱден ужала) умдылашудым погаш тӱҥалынна. Тыге 200 кушкылым погымылан кок тӱжем теҥге оксам ыштен налынна. Ты сомыл келшен, сандене тӱрлӧ шудым погаш пижынна. Ондак корно воктене, пӱнчӧ йымалне кычал коштынна, Шупашкарышкат кудалыштынна. А ончылий умдылашудын нӧшмыжым налынна да 50 сотыкым ӱденна. Ты кушкыл кокияш, сандене кодшо ийын ӱденна гын, тений поген налынна. Тудым кораҥдымеке, ты мландышкак пареҥгым шынденна. Умдылашудо – сай ӱяҥдыш, тыгак шӱкым «темда» да мландым пушкыдемда.
Ончыкыжым коремлаште поген кошташ огыл манын, пакчаштына пӱртньыкым, иссопым ӱденна.
Эм шудым поген, выньыкым пидына, коштена да ужалаш луктына, – палдара Диана.
Тений Ельмекеевмыт деч висвис гыч ыштыме выньыкым ужалаш йодыныт, сандене вате-марий 500-600 наре кушкылым пасушто поген ямдылен. Тыгак кок тӱжем умдылашудан выньыкым ыштеныт, арымшудан – кок тӱжемым, пӱртньык ден пызлышудан – ик тӱжем гыч.
– Ме туна ден кок ӱшкыжаш презым ашнена, нунылан шыдаҥым ӱдена, 8-10 гектар шудо солалтеш. Шудым рулон ден тюкыш савырена, тидлан лӱмын тюкым ыштыме прессым нылынна.
Эксперимент шотышто шыдаҥ ден умдылашудым пырля шынденна. Ондак умдылашудын нӧшмыжым ӱденна, вара – пырчым. Шӱрымеке катковатленна. Шумекыже, комбайн дене поген прессоватленна. Ик тоннат пеле лектыш лийын тунам, – ойла Дима.
Эм шудо деч посна вате-марий писте, тумо, куэ, арымшудо да лӱмегож выньыкым ыштен ужала.
Фазан, пулдырчо, цесарке…
– Икана кевытыште 19 лудо муным налынна. Нуным инкубаторыш пыштенна, да 19 гыч 13 лудиге лектын. Тыге эркын дене чотыштым кугемдаш тӱҥалынна. Тений икымше партийым апрельыштак шынденна, да 6 майыште 50 муно гыч 40 лудиге лектын. Вара вигак кокымшо партийым ямдыленна, тушто 30 муно гыч 17 чӱҥгешталтын. Кумшо партийыште 30 муно гыч 6 гына лектын. Лудиге тыге шагалрак лекмылан ӧрынна, сандене ветеринар дене мутланенна. Тудо умылтарен: лудын тыгай лиеш, тиддеч лӱдаш огеш кӱл. Чотышт изем толмаш икмыняр амаллан кӧра лийын кертеш. Нунын кокла гыч тӱҥжӧ: родо-тукым скрещиваний, чер да муным аралымаш, – ойла Д.Ельмекеев.
Ельмекеевмыт цесаркым, фазаным, пулдырчым инкубаторышто луктын онченыт. Тений бройлер чывигым налыныт.
Кок гектар пареҥге
Самырык суртоза-влак икмыняр урлык пареҥгым шындат. Ондак шушо гыч – «Ривьерам», вара шушо гыч – «Гала», «Королева Анна», «Балтик Роуз» да «Багира» сорт-влакым.
– «Багира» урлык моткоч пайдале. Тудо шемалге-канде тӱсан. Ты пареҥгыште антиоксидант уло, сандене рак клеткым пытараш полша. Кодшо ийын кок кашым шынденна, тений – шукырак. Ужалашат лукташ шонена, – ойла Диана.
Вате ден марийын озанлыкышт кушкеш, пашаштым куштылемдаш манын, нуно тракторым, пасулан шыжыктыме машинам налыныт.
Ельмекеевмытын тыршымыштым куанен ончет. Дмитрий ден Диана кеч-могай пашам пырля кутырен ыштат. Кугурак икшывыштат эре гаяк полшаш тыршат. Ончыкыжымат самырык суртоза-шамычын пашашт вораҥын шогыжо, сай лектыш лийже.