21-27 октябрь – Пакчасаска ден фруктым кочкаш таратыме арня
Пакчасаска ден фруктын пайдашт нерген Марий Элысе калыкын тазалыкше да медицине профилактике рӱдерым вуйлатыше Надежда Фролова каласкала.
Пакчасаска ден фруктын составышт шкешотан. Нуно клетчаткылан, тӱрлӧ витамин ден минераллан (С, фолиевый кислота, калий, натрий, магний, йод, селен, марганец, цинк), пӱртӱс оксидантлан поян улыт. Тидлан кӧра шолын пашажым саемдат, ондак шоҥгемме, рак вияҥме деч аралат, шӱм ден вӱргорным да нерве системым пеҥгыдемдат.
Ме тугай кундемыште илена, кушто еҥ-влак ятыр саскам ончен куштат: ковыштам, кешырым, йошкарушменым, олмам, кавуным, шоганым, чеснокым да молымат. Пале, айдемын илыме мландыште кушшо саска ӧрдыж кундемла гыч кондымо да теплицыште ончен куштымо деч ятырлан пайдалырак.
Кечыште 400-500 грамм але вич порций саскам кочкаш (свежам, шолтымым, консервироватлымым, коштымым), тыгак натуральный сокым йӱаш темлалтеш. Тидыже теве молан пайдале:
— онкологий чер дене черланыме лӱдыкшым 85 процентлан иземда. Кешыр, кавун, петрушко, шпинат, укроп, шуанвондо, йошкар пурыс, ужар шоган, помидор, спарже, ковышта, салтакушмен, горчице, кочушмен, реве, чеснок, шоган, цитрус, лышташан ужар пакчасаска, абрикос, персик ты шотышто поснак пайдале улыт;
— шӱм да вӱргорно чер (атеросклероз, инфаркт, инсульт) дене черланен кертме лӱдыкшым 20 процентлан иземда;
— ОРВИ дене – 34 процентлан;
— шоҥгылык деменций да уш пудыраныме деч арала.
Тылеч посна пакчасаска ден фрукт лу ден йыжыҥым пеҥгыдемдаш полшат, кумылым саемдат да стресс деч аралат.
Йӱштӧ тургымышто айдеме «неле» кочкышым: макароным, пареҥгым да молым – утларак кочкеш. Но пакчасаска ден фруктым кажне кечын кочман. Тудым шукырак кочкаш манын, теве мом ышташ лиеш:
— кажне кечывал кочкышлан свежа пакчасаска дене салатым ямдылыза але тарелкаш саскам моторын падыштен оптыза (салатыш рафинированный огыл нӧшмӱйым але ӱмбалым ешарыза);
— кас кочкышлан гарнирлан макарон але пареҥге олмеш тӱрлӧ пакчасаскам ямдылыза, тудым шолтыза але кӱктыза, тунамат саскаште ятыр витамин аралалтеш;
— телым свежа олмеш кылмыктыме саскам кучылташ сай – тудым тушитлаш, кӱкташ, шӱрыш ешараш лиеш;
— фруктым тӱҥ кочкыш деч посна кочкаш темлат. Шере фруктым кечывал марте кочман, тыге глюкозо сайынрак шулыктаралтеш. Фрукт да емыж дене смузим але сокым ямдылаш сай;
— сухофрукт нерген ида мондо – туштат чыла пайдале вещества аралалтеш. Тудым пучымышыш, торыкыш, кефирыш ешараш лиеш;
— тӱрлӧ кочкышым ышташ тыршыза, экспериментироватлыза – реве, кавун, брокколи дене иктаж-мом ямдылыза;
— фруктан але пӱчкедыме пакчасаскан тарелкам шинчаш перныше верыш шындыза, мутлан, ӱстел покшеке, тунам туддеке кид шке шуйна;
— роллым ыштен ончыза, тидлан лаваш олмеш салат лышташым кучылтса, тушко шыл падырашым да пакчасаскам пӱтырыза;
— ужар кушкылым (укропым, петрушкым, салатым) утларак кочса;
— десертлан фруктан салатым ыштыза але шере фруктым кӱктыза.
Пакчасаска ден фрукт таза кочкышын негызше улыт, нуно организмым эрыктат, иммунитетым пеҥгыдемдат, тӱрлӧ чер деч аралат.
Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын материалже почеш ямдылыме.