Любовь Владимировна Кудряшова (Сильвестрова) – Марий кугыжаныш университетын мланде паша, агрохимий, кушкылым куштымо да аралыме кафедрыжын доцентше, ялозанлык шанче кандидат. 2020 ийыште «Плодоводство. Обрезка и прививка растений» книгаже лектын. Тыгак ВКонтакте соцкылыште «Сад и огород» тӱшкам вӱда.
Килемар районышто Валенкуптӹр ялеш шочын-кушкын. 1988 ийыште Арде кыдалаш школ деч вара Мичуринск оласе И.В.Мичурин лӱмеш плодоовощной институтыш тунемаш пурен. Вара Марий кугыжаныш университетын аспирантурыштыжо плодоводство да виноградарство специальность дене шинчымашым поген. 1999 ийыште Моско олаште Тимирязевский ялозанлык академийыште кандидатлык диссертацийым арален, шемшоптырым шымлыме нерген возен. 1999 ий годсек Марий кугыжаныш университетыште мланде паша, агрохимий, кушкылым куштымо да аралыме кафедрыште пашам ышта, «Плодоводство», «Овощеводство», «Семеноводство» предмет-влакым туныкта.
– Кузе тыгай пашам ойырен налында? Кӧ кумылаҥден?
– Шарнем, 1-2-шо класслаште «Кӧ лияш шонет?» йодышым пуэныт. Тунамак агроном огыл, а плодоовощевод лийнем ыле. 4-5-ше класслаште библиотекарь паша кумылаҥден. 7-8 класслаште уэш плодоовощевод лияш шонен пыштенам. Тунам Интернет лийын огыл, шке семын кушто плодоовощеводлан тунемаш лиймым йодыштынам. Пален налынам: Москошко, Санкт-Петербургышко (Ленинградышке), Кишенёвышко, Краснодар да Мичуринск олалашке тунемаш каяш лиеш. 9-ше классыште ачам дене Москош путёвко дене миен коштынна, Тимирязевский академийыш ончалаш пуренна. Но тушто мылам ала-молан ыш келше. Тыге 10-шо классыште тунемме годым Мичуринск олаш серышым возен колтенам. Вашмут толмеке, тушко каенам.
– Тыге И.В.Мичурин лӱмеш плодоовощной институтын студенткыже лийында?
– Туге. Класс гыч ме кок ӱдыр тушко тунемаш каенна. Шарнем, кугу чемодан дене… Тиде чемоданже кызытат уло. Ондак Москошко кудалынна, тушечын – Мичуринскышке, вокзалыште маленна. Вара вигак институтыш ошкылынна. Тунемаш пурымо деч ончыч эше кок арня подготовительный курсышто тунемынна. Тӱшкагудышто вер уке лийын. Абитуриент-влак чыланат ача-авашт дене толыныт, илаш верым кычал муыныт. А ме коктын шогена. Кеч шич да шорт…
Вара тӱшкагудын комендантше «Тендам ала-кушко илаш пуртыман» манын, Ленинский комнатым (красный уголок) чаманен пуыш. Ӱстел-влакым пырля чак ушен, малыме верым ыштенна. Кок арня жапыште тунемаш толшо-влак мӧҥгышкышт каяш тӱҥальыч. Тыге мыланна илаш вер лектын.
Пырля тунемме ӱдыр дене коктынат институтым пытарышна. Мый умбакыже тиде корнымак тошкышым, а тудо кызыт – спорт тренер. Туге гынат тудат чыла озымым кушта.
– Студент пагытда оҥай шарнымашлан поян?
– Тӱҥалтыштак пеш оҥай лийын. Мемнам тунемаш налыныт да вигак пашаш колтеныт. Август да сентябрь мучко садыште олмам погенна. Кокымшо курсышто олма питомникыште практике эртен. Зачётым налаш манын, тӱжем прививкым ыштышаш улына ыле. Но ончыч кӱзым чот сайын шумаш кӱлын. А туныктышына чот кугу капан, шем пун кидан, мыскараче койышан лийын. Шумымо кӱзым налеш, шӱвылта да пунан кидшым удыралеш. Кӱзӧ пуным ок тӱред гын, прививкым ышташ колтен огыл, кӱзым шумаш кӱштен.
Кокымшо курсышто кугымӧрым, шемшоптырым погаш коштынна.
Кумшо курсышто, тиде 1991 ийыште лийын, арендный бригадыште пашам ыштенна. Тыште пакчасаскам шындыме гыч тӱҥалын ужалымашке лукмо марте тыршенна. Теплицыште тӱрлӧ пакчасаскам шынденна. Ме эрдене эрак кабачокым погенна да ужалаш луктынна. Тунам цукини кабачокым ужалымашке икымше гана лукмо, еҥ-влакым налаш тараташ кӱлын, тунам уло Мичуринск калык кияр олмеш кабачокым мариноватлен шынден. Кабачок деч вара киярна кушкын шуын. Тудым ужалаш наҥгаенна, но нигӧ огеш нал – кабачок дене темыныт.
– Практикыште пашадарым тӱленыт?
– Кумшо курсышто гына. Арендный бригадыште пашам ыштымыланна кок тӱжем теҥге гыч кучыктышт. Тунам вич тӱжемаш окса лектын гына ыле. Пашадарым тиде банкнот дене пуэденыт. Икымше пашадар дене таганан кемым налынам, 450 теҥге шоген.
– Любовь Владимировна, те агроном тукым гыч улыда?
– Уке. Авам презым ончен. Ачам Арде училищыште производство шотышто мастер лийын. Авам вич шочшан еш гыч. Тудын тукым гыч химий дене ик шанче кандидат уло.
Пелашем дене эргым ончен куштена. Йошкар-Оласе Поволжский технологический университетыште тунемеш, тений машиностроений дене магистратурым пытара, вара армийыш кая.
– Дипломым налмек, кушто пашам ыштенда?
– Ме «Волга» совхоз гыч налме направлений почеш тунемынна. Но тунем пытарымеке, паша лийын огыл. Мый пелий школышто ыштенам. Воспитатель лийынам, но чыным ойлаш гын, школын пакчаштыже пашам ыштенам. Шошым пашаш пуренам, росотам куштенам, ужаленам. Вич тӱжем теҥгем ыштен налынам. «Ну тый кертат!» – манын директор. Помидор шуко шочын ыле. Ноябрь марте школышто йоча-влаклан свежа помидор салатым пукшеныт. Чыла кушкын тунам!
1991 ийыште стажёр-исследователь семын университетыш вонченам. 1995 ийыште аспирантурыш тунемаш пуренам. Вара йоча шочын. Эргымлан ик ий темме жаплан диссертацием ямде лийын. Пелашем чот полшен. 12 апрельыште диссертацийым араленам. Садлан Космонавтике кече – мыйынат пайрем кече! Тунам диссертацийым аралаш 4500 теҥгем луктын пыштыман ыле. Кушто тыгай оксам муаш? Марий Элнан тунамсе президентше Вячеслав Кислицын окса дене полшен. Корнылан деканат тӱлен.
Ик ведра пареҥгым, Йошкар-Оласе тушонкым, шинчалтыме помидор ден киярым, колбасам Москошко наҥгаенам. Диссертацийым аралыме деч вара кафедрыште ӱстембалым погымо. Чыла шкендын! Нимогай роскот лийын огыл.
– Кызыт студент-влак кузерак тунемыт, практикым кузе эртат? Туныктымо пашада нерген палаш оҥай.
– Группышто шагал еҥ тунемеш. Агроном сомыл неле, но моткоч кӱлешан. Кочкаш кажне кечын кӱлеш. Агроном-влак уке лийыт гын, мо лиеш?
Туныкташ мыланем келша. Тунемше-влак гына шуко лийышт. Студент-влак дене овощеводство да плодоводство шотышто дипломым пырля возена. Нуно икымше да кокымшо курслаште тунемме практикым эртат, а кумшышто – производственныйым. Кызыт университет гидроустановкым налын, «Сити-фермерстве» класс-влак ышталтыт. Кодшо ийын МарГУ ден «Россельхозбанк» пырля «Школа фермера» туныктымо курсым эртареныт. Университетыштына «Университет третьего возраста» эртаралтеш. Тушто мый «Сад, огород. Приусадебное хозяйство» курсым вӱдем.
– Кызыт пакча пашалан ямдылалтме тургым. Йошкар-Олаште Осипенко уремыште верланыше агробиостанцийыште тендан деч мом налаш лиеш?
– Апрель мучаште да май тӱҥалтыште мемнан деке росотам налаш толын кертыда. Шере пурысым, помидорым, баклажаным, редисым, ковыштам, тӱрлӧ пеледышым шынденна. Сай лектыш лиеш манын ӱшанена.
– Тау, Любовь Владимировна, чон почын мутланымыланда.
———
Марий кугыжаныш университетыште «Основы плодоводства» курс эртаралтеш. Тиде школ нерген Л.Кудряшова тыге каласыш:
– 2 апрель гыч тунемаш тӱҥалынна. Курсыш 15 еҥ погынен, шуматкечын туныктена. Курсышто теорий ден практике чак кылдалтыныт. Тунеммашын кужытшо – 24 шагат. Практикым Йошкар-Олаште Осипенко уремысе 43-шо номеран пӧртыштӧ верланыше Агробиостанцийыште эртарена, а теорийым Йошкар Армий уремысе корпусышто (71-ше номеран пӧрт) тунемына.
Валентина Семёнова.
Фотом Л. В. Кудряшован еш альбомжо гыч.