
Марий кундем вес элла гыч улшо ӱдыр-рвезе-шамычым сымыстара. Тӱрлӧ национальностян самырык еҥ тышке сай шинчымашым налаш вашка. Теве Зара Саад Ливан гыч толын.
Тунеммаште – вий
Ӱдыр Марий кугыжаныш университетын медицине институтыштыжо «Лечебное дело» направлений дене нылымше курсышто шинчымашым пога. 26 ияш студентке кокымшо кӱшыл шинчымашым налеш. Ондак Ливанын рӱдолаштыже, Бейрутышто, «Биолог», вара магистратурышто «Физиологий да клеточный биологий» направленийла дене тунемын.
– Шочмо кундемыштем сай шинчымашым налаш лиеш, вет Ливанын туныктымо системыже тӱняште – 7-ше верыште. Мый, мутлан, 3,5 ияш школыш тунемаш каенам, а Российыште куд-шым ийым темымеке гына парт коклашке шинчыт. Тиде, очыни, ача-ава-деч шога, мыланем тунемаш келшен, авам лудаш-возаш туныктен, сандене школыш ондакрак каяш йӧн лийын. Шочмо йылмылан араб йылмым шотлена, но школышто англичан але француз йылме дене тӱрлӧ предметым 12 ий тунемына. Ик йылме дене шинчымашым погет гынат, кокымшымат палышаш улат. Тыге школыштак мый кум йылме дене кутырен кертынам.
Кӱшыл шинчымашым налме шотышто нелырак. Элна изи, сандене кугыжаныш университет икте гына. Медицине факультетыш тунемаш пураш 100 бюджет вер веле ойыралтеш. Россий дене таҥастарымаште, оксала тунемаш моткоч шерге. Сандене тышке толаш кумылаҥынам. Ачам ден авам тидлан тореш лийын огытыл.
МарГУ-ш тунемаш пурымек, йот элласе студент-влак ик ий подготовительный группыш руш йылмым тунемаш коштын кертыт. Но мый, жапым йомдараш огыл манын, руш йылмым шке гыч тунемынам, – палдара студентке.
З.Саад сайын тунемеш, зачёт книжкаштыже чыла «визытан» гына. Яра жапшым вузысо книгагудышто эртара. Тӱрлӧ мероприятийыште, конференцийыште шкенжым чолган ончыкта. Икмыняр гана вузышто «Эн сай йотэлысе студент» да «Шанче областьыште сай лектышым ончыктышо студент» семын палемдалтын.
Чолга ӱдыр шанче пашам шуктымыж годым рак черлан кугу тӱткышым ойыра.
– Ливан кугыжаныш университетыште тунеммем годым рак дене черланыше еҥ-влаклан эвкалиптын пайдажым шымленам. Тидлан теҥыз воктене да курыкышто кушшо кушкылым таҥастаренам. Курыкышто кушшо эвкалиптын пайдаже кугурак, тудо шуко сай экстрактым пуа. Тиде иктешлымаш, мыйын шонымаште, фармацевт-влаклан моткоч полшышаш.
Шукерте огыл чыза ракым кузе пален налаш лийме шотышто пашам возенам. Вашке тидын нерген статьям савыктем, – мане Зара.
З.Саад шинчымашыжым, моштымашыжым тӱнямбал конкурслаштат терга. Кеҥежым Тула олаште «Инженерия будущего» форумыш миен коштын.
Студент-влаклан полша
Вес кундем гыч тунемаш толшо-влак йылме шотышто нелылыкым шижыт. У йылмым кӱчык жапыште тунем шукташ неле. Ӱдырланат тидын дене тӱкнаш логалын. Сандене кокымшо курсышто тунеммыж годым йотэлысе ӱдыр-рвезе-шамычлан хирургий кружокым вӱдаш тӱҥалын.
– Ятыр студент англичанла кутыра, рушла ок пале, сандене тунемме годым практикыш кошташ йӧн шагал. А хирургий – эн тӱҥ да кӱлешан ужаш. Садлан 50 утла студентлан кажне арнян биоматериалыште ургышым, кылдышым ышташ туныктенам, тыглай операций нерген каласкаленам. Шуко гана ты кружокыш шке туныктышем-влакым ӱжынам. Тыге кок ий наре туныктенам. Кызыт шке тунеммашемлан шукырак тӱткышым ойырынем, сандене ты пашам коденам, – ойла З.Саад.
Икмыняр йылмым палыше студент-влаклан шуко йӧн почылтеш. Кызыт Зара араб ден англичан йылмым очно да заочно туныкта. Тудын дек студент-влак веле огыл, туныктышо-шамычат толыт.
– Уроклаште ме Россий нерген шуко мутланена, сандене тиде мыланем у культур, йӱла дене лишкырак палыме лияш полшен, – мане студентке.
Пайрем-влак келшат
Марий Элыш толмеке, Зара шуко у пайрем-влак нерген пален налын. Тудлан Сеҥымаш кече моткоч келша да кугешныме кумылым луктеш. Ты кечын тудо курымашлык тулым, парадым ончаш коштеш. А шке элысе пайрем-влак нерген тыгерак каласыш:
– Элыштем Зависитлалтдыме кече – эн кугу пайрем. Тудым ме 22 ноябрьыште пайремлена. Ты кечын кугу парад, концерт эртаралтыт. Тыгак Шнуй Марон кечыжым, Шочынава пайремым, Пашан кечыжым пайремлат.
МарГУ-штат мемнан пайрем-влакым аклат. Мутлан, ик ий ончыч ме Араб ӥӱдым эртаренна. Тушто ректор, декан да туныктышо-влак дене кас кочкышым ыштенна, квизыште уш-акылнам тергенна. Ты пайремым кажне ийын эртараш шонена.
Яра жапыште Зара бассейныш, тренажёр залыш коштеш, тыгак йога дене заниматла. Каныш кече годым Марий Элын мотор пӱртӱсыштыжӧ канаш йӧрата, поснак – ер воктене.
Палаш оҥай:
Ливаныште Роштом 25 декабрьыште пайремлат. Ты кечым ӱстел коклаште еш пелен эртарат. Заран ешыже коваж дене чӱчкыдын погынаш йӧрата. Ӱдырын шольыж ден шӱжарже улыт. Шольыжо школышто шинчымашым пога, шӱжарже США-ште стоматологлан тунемеш.
Российыш толмек Зара Саад ты пайремым йолташ-влак коклаште пайремлаш тӱҥалын, нуно кож воктек миен толыт, ола мучко канен коштыт.
Ливан – Азийысе ик эн изи эл. Тудо Сирий ден Израиль коклаште верланен.
Ты элыште18 религий уло.
Чыла араб эл-влак дене таҥастарымаште Ливаныште ик пустынят уке.
Ты кундем цитруслан поян. Сандене теле гоч мандариным, лимоным, грейпфрутым кочкын илат.
Ливанын рӱдолажым, Бейрутым, Феникс дене чӱчкыдын таҥастарат, молан манаш гын ты олам тушман-влак шым гана шалатеныт гынат, тудым шым гана уэш нӧлтеныт.
Телым Ливаныште лум лиеш. Но тудо курыкыш гына возеш. Температур 0 градус марте гына вола.
Ливанын тӱҥ символжо – кедр. Тудым тистыштат ужаш лиеш. Икмыняр ий ончыч ты кушкыл уло кумдыкышто шарлен улмаш, но чот руымылан кӧра кедр шагал кодын.