Каныш кече годым Советский район Вечын селаш унала тарванышым да вучыдымын Опанассола ялыш миен лектым. Тора гычак муро йоҥгымо йӱкым, ӱдырамаш-влакын мутланымыштым кольым. «Ала пайремыш логалынам?» – йодыш вигак лекте. Лишкырак миен шогалмеке ужым: ял калык пареҥгым рӱжге луктеш! Весела кумылышт, мотор вершӧрышт чонемым тарватышт. Сандене ты пашаче калык, сылне ял нерген утларак пален налаш кумылаҥым.
Опанассола Вечын села деч ик меҥге ӧрдыжтӧ верланен. Ял калыкын ойлымыж почеш, ты ялыш эн ончыч Опанас лӱман пӧръеҥ илаш толын. Сандене тудлан кӧра ял тыгай лӱмым нумалеш.
Ик уреман ял
Опанассола Калтаксола ял пелен почиҥга семын шочын. 1887 ийыште тушто17 сурт лийын, 45 пӧръеҥ ден 54 ӱдырамаш иленыт. Чыланат марий шӱлышан лийыныт. Ял калык «Рассвет» ялозанлыкыште пашам ыштен. Тушто ушкал ден сӧснам ашненыт, пасушто шурным ончен куштеныт. Ты озанлык жапше годым эре ончыл верыште лийын. Кызыт озанлыкын кугу оралтыж гыч икмынярже гына аралалт кодын, да тушто фермер Виталий Губин ушкалым ашна.
– Мый Советский район Тапшер ялыште шочын-кушкынам. 8 классым Ӱшнур школышто тунемынам, вара Советский посёлкышто 9-10-шо класслам пытаренам. Почтышто телефонистке-телеграфисткылан ыштенам. Опанассолаш марлан толынам. Владимир пелашем хореографлан ыштен, «Марий Эл» ансамбльыште куштен. Мый Вечын кыдалаш школышто лаборанткылан ыштенам. Ондак пелашемын ача-аважын суртыштыжо иленна. У пӧртым чоҥен, 1986 ийыште илаш пуренна. Кум икшывым ончен куштенна. Вич уныка уло. Нунылан полшаш манын, ӱшкыжым, сӧснам, чывым ашнена. Пакчасаскам куштена, поснак пареҥгым шуко шындена, – палдара Анна Панаева.
Пелашыже Владимир Никифорович пӧрт воктенышт пӱям ыштен. Ондак тушто олык лийын, вара мланде йымач вӱд лекташ тӱҥалын, памаш почылтын. Кызыт ты пӱяште шуко кол ила, комбо-влак йӱштылыт.
– Ме Вечын села воктене илена, тушко ик меҥге веле, сандене кевытыш, йочасадыш, школыш кошташ тора огыл. Тыгак ты селаште калыкым эмлыше стационар пашам ышта. Автобус Советский посёлко марте арня мучко шагат еда кудалыштеш, калыклан пашаш кошташ йӧнан. Шукышт Советский посёлкышто, тыгак Йошкар-Олаште пашам ыштат. Вахте йӧн дене Москош, Озаҥыш кудалыштше-влакат улыт, – ойла А.Панаева.
Опанассолаште калык ваш пагален ила, икте-весылан полшаш эреак тырша. Мелнамат кӱэштын, чылан пырля погынен кочкыт.
Самырык старосто
Тений ял калык самырык старостым сайлен. Мария Садовина У Торъял районышто шочын-кушкын. Марий кугыжаныш университетыште шинчымашым поген. Кызыт Вечын кыдалаш школышто логопедлан ышта.
– Ешым чумырымеке, Дима пелашемын шочмо ялыштыже илаш кумылаҥынна, молан манаш гын тудо Йошкар-Ола деч тораште огыл верланен (46 километр наре), тыгак мотор пӱртӱс, Роҥго ер дене чаплана. Паша вер марте 8 минутышто миен шуам.
Ме изирак пӧртым налынна да моторын обшиватленна. Кызыт чывым да теҥыз сӧснаигым ашнена. Тыгак пакчасаскам куштена: помидорым, пурысым, арбузым. Емыж-саскам кочкаш поснак йӧратена. Сандене тений шемэҥыжын да шордымодын икымше лектышыжым авызленна. Эскперимент шотеш алычам, туям да грецкий пӱкшым шынденам, – палдара Мария.
Мариян пелашыже, ПГТУ-м тунем лекмеке, Озаҥ олаш чоҥымо пашам ышташ кудалыштеш.
Вате-марий колым кучаш, сап-борд дене ийын кошташ йӧрата. Сандене, ер деке вик корно лийже манын, участкым налыныт. Тушто садым кушташ шонат.
– Опанассолаште самырык еҥ укеат манаш лиеш. Сандене илалшырак-влак мыйым старостылан сайленыт. Кутырен келшымеке, тений тавым тӧрлаш, электротул провода лишне кушшо пушеҥгым кораҥдаш да асфальт корным ышташ шонена.
Ялыште илаш мыланна келша, пошкудо-влак поро кумылан улыт, пакчаште свежа емыжсаскам куштена. Шукерте огыл кеҥеж кухньышто коҥгам оптенна да мелнам кӱэштынна. Икманаш, ял деч сайже нимо уке. Молан самырык еҥ-влак ялыште илаш лӱдыт ӧрына веле, – ойла старосто.
Казахстан гыч – Опанассолаш
Галина Семёновна Мышино ялыште шочын (кызыт ты ял Йошкар-Ола кумдыкыш пура). Вара ешыж дене Казахстаныш илаш кусненыт. Тушто химический техникум деч вара химический заводышто пашам ыштен. Икмыняр ий гыч угыч Марий Элыш пӧртылын. Тыштак пелашыжым муын. Коктынат «Рассвет» озанлыкыште пашам ыштеныт.
– Мый 20 ий утла дояркылан ыштенам. Иван пелашем Вечын аграрный колледжым тунем пытарен, трактористлан тыршен. Ты озанлык мыланна Вечын селаште пачерым пуэн. Икмыняр ий гыч пелашемын шочмо суртышкыжо илаш кусненна. Тиддеч вара пелашем военный училищым тунем лектын да 20 ий утла армийыште служитлен.
Ондак ме сӧснаигым, комбым да чывым ашненна. Пелашемын уке лийымыж деч вара ынде пеледыш ден пакчасаскам гына шындем.
Ик эргым ончен куштенна, кок уныкана уло. Нуно Москошто илат. Эргым военный заводышто пашам ышта, пелашыже почтым вуйлата. Отпуск годым мый декем ялыш толаш йӧратат. Тыгак кажне каныш кечын шӱжарем толеш, – каласкала Г.Панаева.
Уло яллан – ик ушкал
Серафима Викторовна Советский район Кундышӱмбал ялыште шочын-кушкын. Вечын аграрный колледжыште штукатур-малярлан тунем лектын. 1983 ийыште Валерий лӱман рвезе дене ешым чумыреныт.
– Мый верысе ялозанлыкыште шке профессием дене пашам ыштенам, пелашем тракторист сомылым шуктен, Афганистаныштат лийын. Ондак ачажын пӧртыштыжӧ иленна, 2014 ийыште у пӧртым чоҥенна. Кум икшывым ончен куштенна, шым уныкана уло. Кызыт ӱшкыжым, тунам, комбым, лудым, чывым ашнена. Ушкалым кок ий ончыч ончымым чарненна, ялыште лач ик ӱдырамаш ушкалым ашна. Кӱтӱ уке, сандене яра пасула мучко вольыкым вӱраҥлен коштына. Шудым лӱмын солена. Кызыт теве пареҥгым луктын пытарышна. Лектыш куандарен, – мане С.Панаева
Опанассола тӧр да мотор верыште шинча, корнат сай да кумда. У пӧрт-влак чоҥалтыт, йырым-йырысе кумдык сӧрастаралтеш. Тыгай сӱретым яллаште ужат, да чонлан ласкан чучеш.
Палаш оҥай:
Ик уреман ялыште 30 суртышто илат. Опанассолаште тулым пуртымо, газым шупшмо. Кажне гаяк суртышко йӱштӧ вӱдым гына огыл, шокшо вӱдымат кучылтыт.
Опанассола ялыште илыше-влак шукынжо Панаев фамилийым нумалыт.