19-25 август – Шодо рак шотышто профилактике арня
Ты чер нерген Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын тӱҥ внештатный пульмонологшо Екатерина Соболева палдара.
«Шылын» мошта
Моло злокачественный пуалмаш кокла гыч шодо рак ик эн чӱчкыдын вашлиялтеш, да тиде чер дене орланыше-влак кокла гыч шукын колат. Шодо рак моткоч «чоя», тудо шкеж нерген кужу жап ок палдаре. Чаманен каласыман, пациент-влакын медполышым йодын толмо жаплан чер сайынак шарлен, осложненийым пуэн шукта. Тӱнямбалне шодо рак дене черланыме ик миллион наре случайым кажне ийын регистрироватлат. Лу черле еҥ кокла гыч кудытшо ты патологий деч кола. А ӱдырамаш-влак дене таҥастарымаште пӧръеҥ-шамыч кандаш пачаш чӱчкыдынрак шодо рак дене черланат.
Мелкоклеточный манме шодо рак ик эн лӱдыкшылан шотлалтеш:
– шкеж нерген палдарыде, моткоч писын вияҥеш;
– «черле» клетке-влак тӱҥалтыш стадийыштак шарлаш тӱҥалыт;
– ты чер шотышто прогноз уда.
Пуалмаш шукыж годым пурла могыр шодышто лиеш. Черле-влак радамыште – кужу жам тамакым шупшшо 50-80 ияш пӧръеҥ-влак.
Шодо рак молан вияҥеш:
– тамакым пупшмылан кӧра (тамакым шупшшо еҥ воктене лиймат амалым ыштен кертеш);
– канцерогенан вещества (нитрат, нитрит да молат) дене пайдаланымылан кӧра;
– радоным (радиоактивный химический элемент) да асбест ярымым шӱлымылан кӧра;
– тукым гыч тукымыш куснымылан кӧра;
– проиводствышто эҥгекым кондышо фактор-влаклан кӧра;
– радиоактивный облученийлан верч;
– шӱлымӧ органласе хронический чер-влак ден эндокринный патологийлан кӧра;
– шодышто лодеш (рубец) сынан вашталтышлан кӧра;
– вирусан инфекций-влаклан верч;
– лавыран юж дене шӱлымылан кӧра.
Чер кужу жап «шып» вияҥеш. Ту ден тазылаште пуалмаш эн ончыч лиеш. Метастазе-влак вашке шарлат.
Черын икымше палыже-влак:
– вирусан але бактериян чер дене огыда орлане гынат, капысе температур кӱза;
– кокыртыш кужу жап ок чарне, тидын годым вӱр лектеш;
– вичкыжемыда;
– шӱлыш петырна.
Тыгай годым пульмонолог дек кайыман да тергымашым эртыман.
Шодо рак вес семынат палдырнен кертеш. Тыгай годым айдеме вийдыме лиеш, аппетит йомеш.
Но черле еҥ шукыж годым теве мо дене орлана:
– «рӱдаҥше» рун дене кокырыкта, шӱлыш петырна, кокырымо годым вӱр лектеш – чыла тиде пытартыш стадийлаште лиеш;
– кап коршта гын, чер моло орган ден тканьыш куснен шуктен.
Айдеме неле пашам ок ыште гынат, шодо рак годым кокыртыш кенеташте амал деч посна талышна. Тидын годым вӱр лектеш гын, жапым шуйкалыде, врач дек кайыман.
Оҥ тураште коршта гын, чер оҥгӧргычораш (тушто нервысе ярым ден окончаний-влак верланеныт) куснен. Тыгодым пеҥын корштен кертеш але южгунам, неле пашам ыштыме годым, талышна.
Шодо рак дене черланыше-влак кокла гыч 60 наре процент еҥже шке черышт нерген флюорографийым эртыме годым пален налыт: икымше стадийыште – 5-15 % пациент, кокымшо стадийыште – 20-35% пациент, кумшо стадийыште 50-75% пациент, нылымше стадийыште – 10% наре пациент.
Черланаш огыл манын:
– уда койыш деч утлыза, эн ончыч тамакым шупшмым кудалтыза;
– витаминлан поян кочкышым кочса, шукырак тарванылза, яндар южышто йолын коштса;
– шӱлымӧ органласе чер-влакым жапыштыже эмлыза;
– пӧлемыш яндар южым пуртыман, илыме верыште кӱварым чӱчкыдын мушман, пуракым ӱштман;
– организмлан эҥгекым кондышо химический вещества да неле металл дене пайдаланыман огыл. Тыгайже дене пашам ышташ логалеш гын, аралыше средствым: респираторым, маскым – чийыман.
Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын архивше да https://www.freepik.com/ сайт гыч налме фото-влак.