2012 ийыште Марий кугыжаныш университет «Финно-угрий студенчествын миссше» тӱнямбал конкурслан икымше гана негызым ыштен. Тунам тушто Марий Элын чапшым аралыше марий ӱдыр Людмила Фёдорова вице-мисс лӱмым сулен. Кызыт ты конкурсым «Финно-угрийын миссше» маныт.
Людмила Фёдорова кундемыштына телевӱдышӧ, журналист да мурызо семын сайын палыме. Тудо «Марий Эл» ГТРК-ште луымшо ий тырша, а идалык ончыч тышкак «Российын радиошкыжо» ушнен.
Академический мурызо
Людмила Параньга район Кугу Почиҥга ялыште шочын-кушкын. Тӱҥалтыш класслам верысе школышто, 5-9-ше класслам Кугу Пумарий кыдалаш школышто тунемын.
– Мый изинек мураш-кушташ кумылан кушкынам, садлан профессионал мурызо лияш шонен, 9-ше класс деч вара Йошкар-Оласе музыкальный училищын академический вокал пӧлкаш тунемаш пуренам. Такшым эстраде мурызылан тунемаш каяш шоненам, но тунам ты пӧлкаш студент-влакым поген огытыл.
Икымше курсышто шинчымашем Тамара Алексеевна Перепелица дене нӧлтенам, кокымшо курсышто Галина Афанасьевна Михайлина дене шуаралтынам. Ялысе ӱдырлан академический вокал манме шомакшак лӱдыкшын чучын, садлан чын корным ойыренам але уке шотышто ятыр кокытеланенам. Варажым Галина Афанасьевна дене ик интервью шинчашкем пернен. Тушто тудо тунемшыже семын мый ончыкылыклан ӱшаным пуэм манын палемден. Тылеч вара пуйто шулдыраҥынам, эшеат сайынрак тунемаш тыршаш тӱҥалынам.
Тудак училище деч вара академический мурызо семын умбакыже вияҥаш, консерваторийыш тунемаш пураш темлен. А мыйын шочмо кундем, авам деч торашке кайымем шуын огыл. Садлан 2010 ийыште Марий кугыжаныш университетысе тӱвыра да сымыктыш (варажым тудым Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтыш савыреныт) факультетыш тунемаш пуренам, – каласкала Людмила.
Студент годсек чолга
Тудо калык-художественный творчестве направлений почеш этнокультурный рӱдерым вуйлатыше да туныктышо профессийым налын. Студент годсо жапым Людмила тачат порын шарналта. Лач тунам Фёдорова шке лӱмжым калык коклаште пеҥгыдемден.
2012 ийыште «Финно-угрий студенчествын миссше» тӱнямбал моторлык конкурсышто марий ӱдырын чапшым кӱшнӧ ончыктен гын, 2013 ийыште «Ял ӱмбалне мужыр йӱксӧ» марий фильмыште Анян рольжым модын. 2014 ийыште Л.Фёдоровам «Регион 12» телеканалыш (кызытсе «МЭТР») пашаш ӱжыныт. Тушто ӱдырлан «Тиде кечын» рубрикым вӱдаш ӱшаненыт. Тудым Людмила идалык наре ямдылен.
– Университетыште тунемме годым ятыр конкурсышто, конференцийыште, мероприятийыште мастарлыкем тергенам. Тушто, чынжымак, илыш шолын. Мый чыла вере шуаш тыршенам, тыгодым тунеммыланат кугу тӱткышым ойыренам. Университетым йошкар диплом дене пытаренам.
2015 ийыште Марий тӱвыра рӱдерыште йоча-шамыч дене пашам ыштыше методистлан тыршаш тӱҥалынам. 2016 ий 4 май гыч Марий телевиденийыште улам, – палдара Фёдорова.
«Шӱмсек пӧлек» – чон куанже
2016 ий 11 майыште Людмила Фёдорова «Шӱмсем пӧлек» передачыште икымше гана эфирыш лектын.
– Ты эфирым тачат сайын шарнем. Чоныштем каласен моштыдымо шижмаш озаланен. Чот тургыжланенам, йӱкем чытырен, лӱдынам, тыгодымак моткоч йывыртенам. «Шӱмсем пӧлек» передачым шӱм-чон вошт колтыде эртарашыжат огеш лий. Вет тушто чон гыч лекше саламлымашым лудман, пайрем оза-шамычын кумылыштым савырыман. Садлан ты передаче мыланем пеш шерге, тудо мыйын чон куанем.
Май мучаште Кужэҥер район Чодыраялыш икымше гана съёмкым ышташ миенам. Тушто оператор Владимир Копылов дене пашам ыштенна. Владимир – уста, шке пашажым сайын палыше еҥ. Тунам тудо мыланем, тӱҥалше тележурналистлан, ятыр каҥашым пуэн. Тачат опытан еҥ-влаклан эҥертем. Такшым мемнан коллективыштына моткоч сай еҥ-влак тыршат, нунын дене кеч-могай пашам вораҥдараш каньыле, – ойла телевӱдышӧ.
Людмила тыгак «Пошкудем», «Финн-угор тӱня таче», «Шочмо верем, моторем!», «Югыпого», «Сылнымут аршаш», «У муро» передаче-влаклан вуйын шога. Идалык ончыч радиопередаче-шамычым ышташ тӱҥалын. Радиошто тудо «Эр кече», «Кечывал радиоканал», «Чолга шӱдыр» передаче-влакым войза.
«Чолга шӱдыр» – радиопередаче Людмилан «йочаже». Арнялан ик гана кундемнан шӱдыржӧ-влак дене интервьюм колышташ темла. Тылеч посна тылзылан ик гана «Мастар марий» передаче эфирыш лектеш. Тушто тӱрлӧ аланыште тыршыше, кугу кӱкшытыш шушо, мастар марий пӧръеҥ-шамыч дене палдара. Нуно тӱрлӧ жанр дене йоҥгат. Эфирыш интервью, репортаж-влак лектыт.
– Теле- да радиопередаче-влакым ямдылыме шотышто уто нелылыкым ом шиж. Мыланем кок тӱрлӧ шӧрынжат келша. Но нунын коклаште ойыртем уло. Радиошто, мутлан, шкан шке режиссёр улам гын, телевиденийыште оператор, монтажёр, йӱк режиссёр дене пырля передачым ямдылена. Мемнан пашаште кажне кечын молан-гынат тунемат, садлан йокрокланаш жап йӧршын уке. Телевидений тудо тыгай, тушко ик гана логалат гын, утлаш йӧсӧ. Тӱҥжӧ – шке пашам йӧратыман, – палемда журналистке.
Людмилан ойлымыж почеш, национальный йылме дене передаче-влакым ямдылаш куштылгыжак огыл. Телевӱдышӧ эн ончыч йылмым сайын палышаш да чаткан кутырен моштышаш. Садлан вӱдышӧ-шамыч йӱкым вияҥдымылан, мутым чын ойлымылан, дикцийым пеҥгыдемдымылан кугу тӱткышым ойырат.
Аваже – ӱшанле ончышыжо
Людмила Фёдорова – Олык Ипай лӱмеш, В.Абукаев-Эмгак лӱмеш премий-влакын лауреатше. Тидыжым тудо шке пашажым сайын ыштымыж дене сулен. Но тӱҥжӧ – тудо калыкын шӱмышкыжӧ шыҥен. Параньга район ӱдырын канде экран гыч йыштак шыргыжалын колтымыжо, келге шонымашан передачыже-влакым ямдылымыже ятыр ончышым чумырен.
– Эн ӱшанле ончышем – тиде мыйын авам. Тудо кажне передачым эскера. Вара вигак мыланем йыҥгырта да шонымашыжым ойла. Авамын кажне ойжо мыланем шерге. «Шӱмсем пӧлек» передачыш серышым колтышо да кондышо кажне еҥ дене лишыл улына. Нунат йыҥгыртат да тауштат. Тидыже паша кумылым эшеат нӧлта. Садлан мый шуктымо сомылемым моткоч йӧратем, – манеш тудо.
Людмила Фёдорован теле- да радиопередачыже-влакым йывыртен ончена да колыштына. Тудым шукынжо марий телевиденийын пеледышыже маныт. Но пытартыш жапыште тудын мурызо семын сценыш лекмыжым шагал ужына. А вет ты аланыште тудо профессионал. Садлан, Людмила, ме тыйым сценыште сылне муро-влак дене вучена!
« Съёмко дене Марий кундемын тӱрлӧ верыштыже лияш логалын. Кундемна, чынжымак, ятыр мотор верже дене кугешнен кертеш. Но мыйын чонемлан ялысе коремна лишыл да шерге. Ты корем шочмо суртем деч тораште огыл верланен, пӧртна ваштареш. Тушто йырым-йыр пушеҥге-влак кушкыт. Тыште арама, куэ, ломбо, ваштар, кож да молат пуйто ковыртатат. Корем воктен южшат вестӱрлӧ: куштылго, леве, ласка. Кеҥежым коремна воктене илыш шолеш. Тыште ял калык колым куча, йӱштылеш, ончыч вургемымат шӱалтеныт. Серыште теҥгыл-влакым вераҥдыме, икмыняр пашмам келыштарыме. Ты верыште тӱрлӧ нерген шонкалаш але вуйушым кандараш йӧнан. Садлан паша дене тӱрлӧ вере лияш логалын гынат, шочмо ялысе корем деч лишылжым да шергыжым эше ужын омыл.»
Людмила Фёдорова