Февраль мучаште У Торъял район Немда кундемыш командировко дене миенна ыле. Тунам ятыр еҥ дене вашлийынна, икмыняр ялышке корным кученна. Тыге Татарэҥер ялышкат савырненна.
Тудо Чӱксола ял шотан илемыш пура. Овалже ял деч йӱдвел-касвел могырышкыла кум меҥге тораште верланен. Тушко кудалме годым телымсе мотор пӱртӱс шинчалан вигак перна. Кеҥежым тыште эшеат сылне манын, шке семынем шоналтышым. Ялысе корно кумда да сайын шӱкен шындыме. Пытартыш жапыште ялласе уремлаште пийымат от уж манын чӱчкыдын колалтеш. Пиалешна, Татарэҥерысе урем дене ошкылшо Анатолий Степанович Мартыновым вашлийна, тудын дене ял да тысе калык нерген мутнам вашталтышна.
Илаш йӧнан вер
А.Мартынов – сулен налме канышыште, тыштак шочын-кушкын. Пелашыже шукертак илыш гыч каен, кызыт кок ӱдыржӧ дене ила.
– Такшым мый шуко шочшан ача улам, – каласкалаш тӱҥале илалше еҥ. – Пелашем дене индеш икшывым ончен куштенна. Ик эргым ялыш пурымаште кок пачашан пӧртым чоҥен, ешыж дене верланен. Вес эргым пошкудо ялыште суртым нӧлтен, молыштат шканышт шке пыжашым ыштеныт.
Ялыште кызыт утларакшым илалше-влак кодынна. Самырык-шамыч нерген ойлыман гын, нуно молодец улыт. Илаш шонышыжо тӱрлӧ вере пашашке кудалыштыт. Оксам ыштен кондат, чапле пӧртым чоҥат, машинам налыт. «Акашево» чыве фабрикышкат тыршат, нуным автобус лӱмын налаш толеш. Ялыште газ дене ынде 15 ий наре пайдаланена. Мончаш олташ ситыше пум веле ямдылена. Кажне суртын шке тавыже уло, меат кӱнчыктенна.
Анатолий Степанович самырыкше годым шофёрлан тыршенам, мане. Ожно тыште «Немда» озанлык вияҥын. Ялыште кевыт, тӱҥалтыш школ лийыныт. Кызыт олмышт веле «йокрокланен» шинчат. Арнялан вич гана У Торъял посёлко гыч автобус коштеш, калыкым тышке-тушко кондыштара.
Ялын лӱмжӧ такшым кок марий мутым иктыш ушымо «татар» да «эҥер» мутла гыч лектын. Ял деч тораште огыл изи эҥер йоген эрта. 1966 ийыште Ӱлыл да Кӱшыл Татарэҥер яллам иктыш ушеныт да Татарэҥерым веле коденыт. Тудым эше марлаже Часамласола маныт. Молан манаш гын ял деч тораште огыл часамла уло. Ик жап тушко еҥ-влакым тоен огытыл, варажым уэш шотыш конденыт…
Жапше годым чот тыршеныт
Мартынов дене мутланымына годым мемнан деке йожек пошкудыжо Эрик Яковлевич Садовин ушныш. Тудын денат тӱрлӧ нерген кутырышна. Каласкалымыж гыч пале лие: Эрик Яковлевич ты ялыштак шочын-кушкын. Сулен налме канышыш лекмеш озанлыкыште тӱрлӧ сомылым виктарен. Механизатор, шофёр, тракторист лийын. Ялыште тудын пелен эргыже ешыж дене ила. Уныкаже-влак У Торъял посёлкыш тунемаш кудалыштыт.
– Ончыч вольыкымат ятыр ашненна. Кызыт чывым веле кучена. Телым паша утыжым уке, а кеҥежым чодыраш кошташ йӧратена. Тӱрлӧ саскам, поҥгым погена. Мемнан дене кугымӧр сайын шочеш. Ял шеҥгелне изи пӱяштына кол ятыр уло. Эҥырварам налына да ошкылына веле.
Озанлыкыштат пашам сайын виктаренна. Районышто, республикыште уржа-сорлам погымо дене эреак ончылно лийынна. Кызыт эртышым шарналтет, да чонлан шӱлык лийын колта, – мане Э.Садовин.
Татарэҥер тӧр да мотор верыште шинча, корнат сай да кумда. Пошкудо илем-влак утыжым тораште верланен огытыл. Мутлан, тыштак Овалжымучаш да моло ялла-влак улыт. Татарэҥерыште пӧрт-влакым чоҥат, йырым-йырысе кумдыкым тӱзаташ тыршат. А тыгайжым яллаште ужатат, чонлан ласкан чучеш. Тугеже тудо эше илаш да ончыкыжым вияҥаш тӱҥалеш!
Авторын да И.Александрован фотошт.