Мут эмла але сусырта?

Айдеме кеч-кушто ила але пашам ышта гынат, шке илышыжым кузе-гынат сӧрастараш тырша. А куан але ойго лийыт гын, нуным йолташыже, пошкудыжо, родо-шочшыжо-влак дене лош пайла.

Юбилей пайрем деч вара арня-кокыт эртымек, воктекем Саныч толын шинчат, кугун шӱлалтыш.

Молан тыге нелын шӱлалтышыч? Пайремет але гына эртыш. Тыйым 25-30 ий пырля ыштыше йолташет-влакат, рвезыракшат саламлышт, мыняр поро мутым ойлышт. Саныч, тыйым айдеме семынат, ӱшанле йолташ да пашаче семынат пагалат.

Тидыже тыге, цехыштына, чынак, ийгот денат, паша стаж денат мый эн кугу улам. Манаш веле, 65 ий йотке пашам ышташ. Но поктен огыт колто гын, эше ышташ план уло, тазалыкемат начар огыл. Тукымем кужу ӱмыран.

Молан тыге ойлет, кӧ тыйым покташ тоштеш? Шке пашатым сайын шуктет. Рвезыраклан макым от пу.

Тидыжат уло, ом шылте. Но пайремыште шинчымет годым чылаштым тӱткын колыштын отыл докан. Ойлымаште эре ик ой йоҥгалте: «Саныч, сита пашам ышташ, ийготет кугу, каналташат кӱлеш. Тылат паша гыч каяш жап». Поктымо гай веле шоктыш. А мый ынем кае, пашам ыштынем, тендан коклаште лийнем. Ӱшаныме шуэш, чыла мом каласынет, порым шонен ойленыт. Но мыйын чонем вес тӱрлӧ мут-влакым вучен. Йӧршеш весым… Да, мый 78 ий марте пашам ыштен ом керт. Пашана неле. А пайрем касыште «Саныч, тый мыланна кӱлат, паша гыч каяш эше ит вашке» мутым колнем ыле. Но вучен шым шукто. Вет пенсийыш лектын, паша гыч каяш, канаш, уныка-влакым ончен куанаш – тиде чыла шке радамже дене мия. Ӱшаныме шуэш, порым шонен ойленыт.

А тый шижынат уке. Андрей, кумылзак айдеме, ала воштылаш шонен, ала чынак каласыш: «Паша гыч кайымешкет, 5-ше разрядым пуышт». Вашеш икте вигак «Молан тудлан тыгай ийготышто, шоҥгылан, 5-ше разряд?» ыштале. Кеч шканжат вашке 50 ий темеш. Шоҥгеммеш але жап шуко шона. Мыйын ийготыш шуаш – тиде ик тат, шижынат от шукто. Тиде айдеме мом каласымыжым ышат шоналте. А Андрей каласыш, мыйын пытартыш 10-15 ий жапысе тӱҥ шонымашем луктын каласыш… А «Молан тудлан разряд?» мут мыйын кумылем под пундашке волтыш.

Палем, разрядым кеч-кӧлан огыт пу. Айдеме шке шинчымашыже, пашаж дене сулен налеш. Шукынжо, озан шинчаш ончен, кумылжым шуктен, сват, блат дене налыт. Тидыжым тыят палет. Кунам тылат ынешт пу ыле, начальник деке тӱшкан погынен пурышна.

А шарнет, кузе мыйын разрядем поген нальыч? …Шогена кугурак тӧра толмо годым кидеш кистычкым кучен. Тунам паша верыштына чиялтена ыле. А кӱшнырак ик метр наре труба чиялталтде кодын. Пашам мучаш марте шуктыман да вес вере тӱҥалман. Чын, тиде трубам чиялташ инструкций почеш площадке кӱлеш. А мый тӧра ончылнак кӱзен чиялтен волышым. Пашам пытарышым, а тӧра ончен шога.

Чиялтен шуктышыч? – йодо.

Шуктышым, – шыргыжал вашештышым.

Эрла, начальникет дек пурен, заявленийым возет. Тыйын ик разрядетым сниматлыже, – каласышат, савырнен кайыш.

Чонемлан туге йӧсӧ лие. Вет 20 ий утла нылымше разряд дене ыштенам. А ынде 3-шо разряд? Чон пуэн ыштымылан кумшо разряд? Нигӧ вет чиялтен шукташ ыш вашке, ыш тарване… Чыланат ончен шогышт… А кӧ титакан? Да, мый шке титакан улам. Шкемын характерем…

А эрлашыжым пурышым начальник деке, возышым: «Мыйын разрядем сниматлыза, иземдыза…» Начальник нимом каласыде подписатлыш. Мый пыдал налеш шоненам. Тыге вара 5 идалык 3-шо разряд дене 5-ше разрядлык пашам шуктышым. Йӧра эше начальник вашталтат, йолташ-влакын пурен йодмекышт, ик тылзе гыч вигак разрядым пӧртылтышт.

«…Шоҥгылан молан 5-ше разряд?…» Палем, мыйын ийготышто кугу разрядым огыт пу. Но молан тидлан мыйын ӱшанем пытараш? Вуем гыч ӱлыкӧ темдаш? Сусырышкем шинчалым пышташ? Мом ыштет, айдеме тугай. Шыгыр чонан. Тӱняште тыгай еҥат лийшаш…

Эх, Иваныч, шарнет, мыняр ме тый денет шахмат дене модна?! Турнирла гыч коктынат, верым налын, пӧлек-влак дене пӧртылынна. Кастене паша деч вара шинчына, модаш да мураш тӱҥалына ыле. Кухньыш ончалше, ӧрын, омсам петырен. Могай гына мурым ышна муро: «Катюша», «Ой, рябина кудрявая», гимнымат шергылтарена ыле. Тый, модшыла, эҥырен семым луктат, а мый, мутшым шарналтен, тый декет ушнем. Вара коктынат дуэт дене шергылтаренна. Тый шке чӱчкыдын йодат ыле: «Саныч, муралте, чонем мурым йодеш». Тунамат тиде «шыгыр чонет» «икте-весыштлан шонаш мешаят» манеш ыле. А ме муренна, модынна да кумылна веле нӧлталтын, каненна. А тудо тидым умылен кертын огыл, кызытат ок умыло. Тудо 5-ше разряд дене ышта. Тольык иктаж неле паша лиеш, вигак ӧртка, лӱдеш. Тӧра ончылно нушкаш ямде. А иктаж-мом шукта гын, моктана, оҥжым кадырта, «Ончалза-ян, эше тыште медальлан вер уло» маннеже.

Мланде кумда, чылалан вер сита. Но тугай кумдыкыштат шыгыр лийын кертеш мо? Мыйын пошкудем манмыла, чонет кумда лийын, толын пурышылан чайым йӱктет гын, вес гана тылат шылан шӱрым пукшен колтат. Умыла мо тиде айдеме, вет ийгот кугемме дене чон, кумыл, шӱм огыт шоҥгем. Тидыжымат шкаланже келшышын савыра докан.

Вот, Иваныч, тыгай шонымаш-влак вуйыштем пӧрдыт. Мут веле, но иктыже шӱм-чоным эмла, кумылым нӧлта, илаш ӱжеш, а весыже шӱмыш умдо лийын керылтеш, сусырта, вӱрым йоктара. Ала ийгот ешаралтмылан кӧра чыла каласыме мут-влак колтымо верыш миен шуын эмлат але сусыртат?

Но ме адак ончыко ӱшан дене ончена, вуйым огына саке!

Филипп Байтуков.

Пошкырт кундем, Илиш район.