Оласе илыш чыла еҥым сымыстарен огеш керт. Ялыште кодшо, тушто ешым чумырышо, пӧртым нӧлтен шындыше чолга еш-влак шагалын огытыл. Нуно шочмо-кушмо вершӧрын ончыкылыкшылан кугу ӱшаным пуат. Лач ты койыш Марий Турек район Арбор кундемыште илыше Татьяна ден Александр Александрович Михайловмытлан келшен толеш. Чолга, усталык шӱлышан вате-марий кум шочшым ончен куштат, лым лийде пашам ыштат, вольыкым ашнат.
Арбор кундемын шочшыжо-влак
Сӧрал пӱртӱсан Арбор кундемышке шым ял пура. Татьяна Павайнур ялыште шочын-кушкын, Александр – Памашъял гыч. Пошкудо ялыште илыше, ик школышто тунемше ӱдыр-рвезе икте-весым эре паленыт, самырык-влак коклаште йӧратымаш шочын. Тыге ӱдыр-каче, вич ий келшымеке, 2007 ийыште мужыраҥыныт.
Татьяна Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутышто руш да марий йылмыла, варажым заочно руш йылме да литератур пӧлкам тунем лектын. Татарстан Республик Балтаси район Ципья школышто кок ий туныктен. Вара, Арбор йочасад почылтмеке, воспитательницылан пашаш пурен. Тачысе кече мартеат тушто тырша.
Александр пелашыже Марий Турек посёлкысо СПТУ-што автослесарь, шофёр специальностьлам налын. Ынде 15 ий Йӱдвелне вахте йӧн дене водительлан пашам ышта. Техникылан шӱман улмыжым пӧрт воктене шогышо тракторжым, икмыняр машинажым ужын умылаш лиеш. Пӧръеҥ шкеак тӧрла, ачала.
Вате-марий кум шочшыштлан ойыртемалтше, шуэн вашлиялтше лӱмым пуэныт. Юлиан эргышт Арбор школышто 6-шо классыште, Эрвина ӱдырышт 3-шо классыште тунемыт. А кок ияш Евсей йочасадыш коштеш. Ача-ава йоча-влакым изинек пашалан кумылаҥден шогат. Тыгодым иктыже усталык шӱлышан гын, весыже спортлан шӱман.
«Юлиан эргына изиж годым гармонь дене шокта ыле. Тудлан ме лӱмынак изи гармоньым налын пуэнна. Но кызыт шокташ кумылжо уке. Сайын тунемеш, руш йылме да математике дене олимпиадылашке чӱчкыдын коштеш. Эрвина спорт дене пеҥгыде кылым куча. Ончыч туризм дене заниматлен, кызыт ече дене коштеш. Районысо ече таҥасымашлаште ончыл верлам налеш. Теве тений икымше верыш лекте. Тыгак мураш-кушташ йӧрата. Клубышто концертым ончыктымо годым тудым выступатлаш чӱчкыдын ӱжыт. Евсей эргынат гармонь сем почеш тавалташ кумылан. Тудлан изи гармоньым налын пуэнна, шокташ тӧча», – ойла Татьяна Радиковна.
Кок пачашан пӧртым чоҥеныт
Михайловмыт еш авашт дене пырля 2011 ийыште кок пачашан пӧртышкӧ илаш пуреныт. Родо-тукымын полшымышт дене у, йоҥгыдо суртым кум ий жапыште нӧлтен шогалтеныт. Суртоза чоҥымо пашам сайын пала. Сандене шкеак отделкым ыштен, туврашым, кӱварым шарен, окнам шынден.
Ты куштылго огыл пашам шукташ ситыше шийвундо кӱлын, пӱжвӱдымат шагал огыл йоктараш логалын. Тидлан ялысе еҥлан лӱмын ойырымо субсидий, варажым ава капитал окса чот полшеныт.
Пӧръеҥ пашаште улмыж годым шуко паша мӧҥгыштӧ кодшо пелашыж ден аважлан логалеш. Вольыкымат ончыман, сурткӧргымат тӧрлен шогыман. Нина Александровна шкежат доярке лийын. Сандене ушкалым эре ашнаш тыршен. Кызыт вольыкым ончымаште шешкыжлан эҥерта. Вӱташтышт кок ушкал, икмыняр шорык шогат. Тыгак нуно чыве ден комбым ашнат.
«Мланде пашам ышташ: тырмалаш, шудым солаш, пареҥгым кораш – техникым изин-изин погенна. Пареҥге пакчана кугу. Кеҥеж мучко шудым пырля погынен ямдылена. Шӧрым сдатлена», – ойла озавате.
Усталык шӱлышан улыт
Михайловмыт усталык шӱлышан, мураш-кушташ йӧратыше улыт. Александрын аваже ятыр ий «Арбор вел» ансамбльыш коштеш, йӱкшӧ яндар. Марий кундемыште веле огыл, тыгак Российын тора кундемлашкыже гастроль дене миеныт. Саша эргыжат тавалташ, муралташ кумылан. Шешкыштат, Татьяна Радиковна, тидын шотышто ойыртемалтеш. Вет тудын Павайнур ялыште илыше аважат мураш-кушташ йӧрата, ачаже тале гармоньчо лийын. Ачажын корныжым кок изаже шуят: гармонь дене шоктат. Татьяна Радиковна Арбор йочасад коллективын «Вис-вис» ансамбльыштыже мура, кушта, шкеак репертуарым пойдара.
«Ты коллективым 5 ий ончыч чумырымо. 8 Март пайремлан Арбор клубышто концерт программым ямдылыме дене тӱҥалын. Тыге ик гана, вес гана концертым ончыктенна, варажым шкенан коллективна шочо. Киров кундемышке, Марий Турек, Параньга районлашке лектын коштынна. Коллективыште кызыт 8 еҥ улына», – ойла Татьяна Радиковна.
Келшен илат
Михайловмыт икте-весылан эҥертен, икой дене илат. Пайрем годым родо-тукым дене пырля ӱстел йыр погынат. Кеҥежым снегым, мӧрым, модым, пӱкшым погаш коштыт, колым кучат. Тыге жапым веселан, пайдалын эртарен моштат.
«Еш мыланем – илыш вий. Шочшем-влак ончыко каяш шӱлышым, вийым пуат. Ял илышлан тунемалтын. Тыште юж яндар, йӱк-йӱан тунар огеш солно. Но ик ситыдымаш: йоча-влакым тӱрлӧ шӧрын гыч вияҥдаш йӧн уке. Мо гынат, мемнан велне ялеш кодшо шуко самырык ӱдыр-рвезе уло. Тыгак ешым чумырат, пӧртым чоҥат», – ойла Татьяна Радиковна.
Ялыште илыше тиде самырык ешым куанен ончем. Тыгодым вате-марийын чолгалыкыштым, тыршымыштым ужын, чонышто пагалымаш кумыл лектеш. Илышланат куанен моштат, пашаланат чулым улыт, канашат жапым муыт.
