2020 ий ноябрь тӱҥалтыште кок шагат йӱдым республикысе ик районышто илыше 17 ияш рвезе шочмо ялыштыже питбайк дене йӱшывуя кудалыштын. Транспортым тудлан ийготыш шудымо йолташыже пуэн улмаш. Подростко писын кудалмыжлан кӧра питбайкым сайын виктарен кертын огыл. Тыге кюветыш кудал волен да газпуч меҥгыш миен керылтын. Чот сусыргымылан кӧра туштак колен. Ты ДТП-ым прокуратур терген. Тидын нерген Марий Эл Республикысе прокурорын ийготыш шудымо йоча да самырык-влакын законым шуктымыштым тергыме шотышто полышкалышыже Екатерина Сычева дене мутланена.
– Прокурор тергымашым эртараш мо таратен? Тудо мом ончыктен?
– Икшыве колыман кеч-могай случай семынак, ийготыш шудымо йоча дене лийше ДТП шотышто республикысе прокуратур полицийын, ийготыш шудымо йоча-влакын правонарушенийым ыштымыштым да перныл коштмыштым чактарыме дене пашам ыштыше орган-влакын законодательствым шуктымыштым терген.
Прокуратур рашемден: туткар лияш йырваш улшо еҥ-влакын айда-лийже да правам пудыртымо койышышт амалым ыштен. А тидым ны полиций, ны ГИБДД пашаеҥ-влак жапыштыже шотыш налын огытыл.
Эн ончычак, прокуратурын йодмыж почеш полиций орган самырык пӧръеҥым РФ КоАП-ын 6.10 статьяжын 1-ше ужашыже почеш административно мут кучаш шогалтен. Ты пӧръеҥ туткар лийме йӱдым рвезылан сырам подылаш темлен. Тудлан 1500 теҥге штрафым пуымо.
Ийготыш шудымо йочалан алкогольым темлымеке, 18 ийым темыше кажне еҥ умылышаш: тудо административный правонарушенийым ышта, тидлан мутым кучашыже логалеш.
Кокымшо, прокуратурын йодмыж почешак РФ КоАП-ын 12.7 статьяжын 3-шо ужашыже да 5.35 статьян 1-ше ужашыже почеш питбайкын озажым административно мут кучаш шогалтыме. А тудын 16 ияш эргыжым – 12.7 статьян 1-ше ужашыже (транспорт средствам виктараш праваже лийын огыл), 12.1 статьян 1-ше ужашыже (транспорт средствам регистрироватлыме огыл) да 12.37 статьян 1-ше ужашыже (обязательный страхований лийын огыл) почеш.
Прокуратур да расследоватлыше орган-влак пален налыныт: 2019 ийыште пӧръеҥ Чебоксар олаште 16 ияш эргыжлан питбайкым налын пуэн. Тудо документ почеш питбайк «спорт инвентарь» категорийыш пура манын шонен, садлан транспортым ГИБДД-ыште регистраций учётым ыштен огыл, тыгак ийготыш шудымо эргыжлан кудалышташ пуэн. А эргыжын транспорт дене кудалышташ праважат уке улмаш.
ДТП лийме кастене подростко питбайкше дене ял мучко кудалышташ лектын. Рвезе 22 шагатлан мӧҥгыжӧ толын огыл. Тыге Марий Эл Республикыште 2011 ий 10 майыште лукмо «О регулировании отдельных отношений в области защиты прав и законных интересов детей» законым пудыртен. А кок шагат йӱдым питбайкым 17 ияш йолташыжлан, тудын праваже уке улмо нерген пален гынат, кудалышташ пуэн.
– Питбайкын озажлан мутым кучаш верештеш?
– Питбайкын озажлан правадыме 16 ияш эргыжлан транспортым кудалышташ пуымыжлан, тыгак ача-ава обязанностьым шот дене шуктыдымыжлан (шижтарымаш) 30 тӱжем теҥге штрафым пуымо.
РФ Еш кодексын 63-шо статьяжын 1-ше ужашыже почеш, ача-ава-влак шке йочаштым сайын ончен куштышаш улыт, тазалыкышт, физически, психически, духовно да нравственно вияҥмышт верч тургыжланышаш улыт. Нунылан тыгай эҥгек ышталт ынже керт манын, 18 ийым темыдыме йоча-влак йӱдым общественный верлаште лийшаш огытыл. Ача-ава-влак ты шотышто икшывыштым эскерышаш улыт, уке гын ийготыш шудымо йоча-влакын илышыштлан да тазалыкыштлан эҥгек лийын кертме лӱдыкшӧ лектеш. А тиде РФ КоАП-ын 5.25 статьяжын 1-ше ужашыже почеш административно-правовой акым пуаш амалым луктеш.
Мутлан, 2020 ийыште полиций пашаеҥ-влак тыгай факт-влак почеш 1052 ача-авам административно мут кучаш шогалтеныт, 2019 ийыште – 1264 ача-авам.
– Ача-ава йочаштлан питбайкым налаш шонен пыштат гын, эн ончычак мом палышаш улыт?
– Ийготыш шудымо йоча-влаклан спорт инвентарьым але питбайкым налаш шонышо ача-ава-влакын мутым кучымышт шотышто теве мом палыман.
Производительын документыштыже кеч-мом ончыктымо (а питбайк активный канышлан да спортлан келшен толшо спорт инвентарьлан шотлалтеш манме) гынат, спорт мототехникын технический характеристикыже-влак законышто ончыктымо критерийлан келшен толыт гын, тудо транспорт средствалан шотлалтеш. Тудым виктараш специальный права кӱлеш.
Тылеч посна тыгай спорт мототехнике дене кудалыштме годым корно правилым пудыртымо гын, РФ КоАП-ын 12-шо главаже почеш административно мутым кучыман.
А мототехникын характеристикыже транспорт средствалан келшен ок тол гын, тудо спорт инвентарьлан шотлалтеш. Тунам тыгай транспорт дене тӱшкан пайдаланыме корно дене кудалышташ чаралтеш.
Иктешлаш гын, ача-ава-влак (законный представитель) йочаштлан тыгай «модышым» налмышт годым эҥгек лийын кертме нерген ончылгоч шоналтышаш да ответственностьым умылышаш улыт.
Республикысе прокуратурын архивше гыч налме фото-влак.