але Кугыеҥ-влак, икшывылан механический транспортым налын пумо деч ончыч сайын шоналтыза!
Тений апрель мучаш гыч ноябрь кыдал марте Марий Элыште «Рули по правилам» информационно-пропагандистский кампаний эртаралтеш. Тидыже подростко-шамычлан водительын удостоверенийже деч посна механический транспортым виктараш ок лий манын умылтарыме амал дене ышталтеш. А ача-ава-влаклан эше ик гана ушештарат: ийготыш шудымо ӱдыр-рвезе-влакын водительский удостоверенийышт уке гын, нуно транспортым виктарышаш огытыл – тиде моткоч лӱдыкшӧ да азап марте шуктен кертеш.
Ты жапыште подростко да нунын ача-аваштланат тӱрлӧ мероприятийым эртараш палемдыме. Тушко йоча лӱдыкшыдымылык шотышто тыршыше моло министерстве ден ведомстват ушнат. Госавтоинспекций пашаеҥ-влак ача-ава-влакын пашаверышкышт миен кутырат. Да икшывыштын права деч посна транспортым виктарымышт кушко шуктен кертмым посна пример дене ончыктат, тидын годым фото да видео денат пайдаланат.
Тылеч ончычат, кызытат
Марий Элыште корно туткарлаште йоча-шамыч эмганыме случай-влак 2022 ий гыч поснак шукемыныт. 2022 да 2023 ийлаште ты чот 10%-лан кушкын гын, 2024 ийыште – 26%-лан.
Теният ийготыш шудымо-шамыч дене аварийность (тушко ийготыш шудымо водитель-шамыч дене лийше случай-влакымат пуртыман) кушкеш. 2025 ийын икымше кварталыштыже йоча да подростко-шамыч дене лийше ДТП 32%-лан шукемын: 25 тыгай корно туткарым регистрироватлыме, тушто 1 подростко колен да 31 эмганен.
Тылеч ончычат (2022-2024 ийлаште) ДТП-лаште ийготыш шудымо ӱдыр-рвезе-влак колымо случай-шамыч лийыныт. Туштыжо подростко-водитель права деч посна мото- але автотранспортым виктарен да корно туткарлан амалым шке ыштен. Ӱмаште, мутлан, механический транспортым виктарыше подростко дене лийше ДТП-влак тылеч ончычсо ий дене таҥастарымаште кум пачаш шукемыныт: 43 корно туткар лийын (2023 ийыште – 15), тушто 2 подростко колен (2023 ийыште – 0) да 48 йоча эмганен (2023 ийыште – 16).
2024 ий 13 декабрьыште Килемар районышто «Красный Мост – Килемар – Шаранга» корнын 33-шо меҥгыштыже 11-ше классыште тунемше ӱдыр (водительский удостоверений деч посна), ВАЗ-2107 машина дене писын кудалшыжла, корно тӱрыш «чоҥештен» да ЛЭП меҥгыш керылтын. ДТП-ште автомашинаште лийше 17 ияш ӱдыр вашкеполыш машинаште колен, водительым эмлымверыш наҥгаеныт. Автомашинаште лийше эше кок ӱдыр эмганен. Тидын шотышто уголовный делам тарватыме.
Тений шошо ондак толмылан кӧра подростко-водитель-влак дене лийше (мопед, питбайк, квадроциклым виктарымышт годым) корно туткар шуко лийын. 24 апрель марте 4 тыгай случайым регистрироватлыме (ӱмаште – 1), тушто 4 подростко эмганен.
Ик тыгай ДТП Йошкар-Олаште 12 мартыште лийын. 17 ияш рвезе мотоцикл дене кудалмыж годым ваштареш полосаш кудал лектын (корно правил почеш тидым ышташ чарыме лийын) да иномаркыш керылтын. Мотоцикл водитель да пассажир эмганеныт. Подросткын А1 категориян водительский удостоверенийым налмыжлан ик ият эртен огыл улмаш. Правил почеш, опытдымо водитель пассажирым шынден коштыктышаш огыл ыле.
Подростко дене лийше эше ик ДТП-м тений 30 мартыште Звенигово районышто регистрироватлыме. Изи Маламас ялыште 11 ияш ӱдыр квадроцикл дене кудалыштмыж годым (а тидлан водительский удостоверений лийшаш) кумыкталтын. Ты транспортым йочалан ачаже «кудалышташ тунемашыже» налын пуэн улмаш. Пӧръеҥым административно мут кучаш шогалтеныт.
Амалже кушто?
Ийготыш шудымо водитель-шамычын утыждене писын кудалмыштлан, вес транспортым эртен кудалме годым правил-влакым пудыртымылан кӧра шуко корно туткар лиеш, палдара Марий Элысе элгӧргӧ паша министрын алмаштышыже А.С.Коновалов (фотошто — покшелне). Тыгодым кажне тыгай корно туткарыште подросткын транспортым виктараш опытшо лийын огыл, корно правилым тудо шот дене пален огыл, вет ДТП-ш логалше ийготыш шудымо нине водитель-влак автошколышто тунемын огытыл, да водительский удостоверенийыштат уке.
2025 ий тӱҥалтыште ийготыш шудымо водительын транспортым виктарыме 50 наре случайым чактарыме. Тышеч 30 наре процент случайыште 16-17 ияш-влак права деч посна транспортым виктареныт, нуным административно мут кучаш шогалтеныт.
Тыште ача-ава-влакын титакыштат уло. Ийготыш шудымо икшывышт транспортым ынже виктаре манын, кугыеҥ-влак чотрак эскерышаш улыт. Транспорт деч сравочым ӱдыр-рвезе-шамыч мӧҥгыштышт кеч-кунам налын лектын кертыт – тудо шинча ончылнак эре кия. Але кугыеҥ-влак йочаштлан (южгунамже 16 ияш деч изирак-шамычланат) питбайкым але мопедым налын пуат.
Ӱмаште гына, мутлан, ача-ава-влак (законло представитель) шотышто водительский удостоверений деч посна еҥлан транспортым виктараш пуымылан 230 наре административный материалым ыштыме. Тидлан 30 тӱжем теҥге штрафым тӱлыктат. А тений икымше кварталыште подростко-влакын 30 ача-аваштым да законло представительыштым мут кучаш шогалтыме. Икшывым воспитатлыме да ончымо шотышто шке обязанностьым шуктыдымо шотышто материалым ийготыш шудымо-влак дене паша шотышто ОВД подразделенийлаш колтымо.
О.В.Торощина (фотошто — шола гыч кокымшо), йочан праваже шотышто Марий Элысе уполномоченный:
– Икшыве-влакын лӱдыкшыдымылыкышт – эн тӱҥ. Тидлан мутым кугыеҥ куча. Садлан, ача-ава-влак, икшывыланда транспортым налын пуымо деч ончыч тудын лӱдыкшыдымылыкшӧ шотышто сайынак шоналтыза. Чылажат закон почеш лийшаш: ончыч кӱлеш ийготыш шуман, правалан тунем лекман да удостоверениян лийман, вара гына кӱлеш экипировкым налман да рульым пӱтыраш лиеш.
Республикысе Госавтоинспекций дене пеҥгыде кылым кучена, пырля тӱрлӧ мероприятийым эртарена. Ӱдыр-рвезе-шамычым корно лӱдыкшыдымылык дене палдарена, ты пашаште социальный видеоролик, корныш вераҥдыме граффити сайын полшат.
В.Г.Гаврилова (фотошто — пурла тӱрыштӧ), Марий Элысе образований да науко министрын алмаштышыже:
– Корно лӱдыкшыдымылык нерген палдарыше профилактике сынан мероприятий-влакым тунемме тӧнежлаште эре эртарена: йоча-шамычлан веле огыл, туныктышо ден ача-ава-влакланат. Тений икымше кварталыште гына республикысе Госавтоинспекций дене пырля ача-ава-шамыч дене 70 наре погынымаш лийын. Вет чылажат еш гыч тӱҥалеш, кугыеҥ-влак шке икшывыштлан корно лӱдыкшыдымылык правил нерген умылтарышаш улыт.
А.Н.Шабалин (фотошто — шола тӱрыштӧ), Марий Элысе МВД-н Госавтоинспекций управлений вуйлатышын алмаштышыже:
– Госавтоинспекций пашаеҥ-влак ийготыш шудымо-влакым да нунын ача-аваштым (транспортым йочаштлан виктараш пуымыштлан) административно мут кучаш чӱчкыдын шогалтат. Но южым кугу штрафым тӱлаш логалме ок чактаре. Садлан профилактике сынан тӱрлӧ мероприятийым эртарена. Республикыште заправкылаште подростко-шамычлан горюче-смазочный материалым ужалаш чарыше нормативно-правовой документым ямдылаш кӱлмӧ йодыш кызыт рашемдалтеш. Южо регионышто, мутлан, Киров областьыште, ты практике илышыш пурталтын, Татарстаныштат тидын шотышто йодышым рашемдат.
Кажне ача-ава шке икшывыжлан волгыдо ончыкылыкым тылана, сай шинчымашым налын, шочшыжо келшыше пашаште тыршыже манын шона. А ийготыш шудымо-влак дене паша шотышто подразделенийлаште учётышто лийме подросткын илышыштыже ончыкыжым шкеж нерген палдарен кертеш. Садлан кугыеҥ эре палышаш да тергышаш: тудын йочаже кушто, мом ышта, кӧ дене. Адакшым йочан койышыжым койман огыл. Питбайкым, электросамокатым (нунышт шагатыште 70 наре меҥге писылык денат кудалын сеҥат, садлан тыгай транспортым виктараш права лийшаш) налын пуаш йодмо годым ача-ава эн ончыч икшывыжын лӱдыкшыдымылыкшӧ нерген шонышаш. Вет шке шочшо верч мутым кугыеҥ куча.
Авторын да https://ru.freepik.com сайт гыч налме фото-влак.