Мирон АЙГИЛЬДИНЫН шочмыжлан – 85 ий

Фотом Калтаса книгагудын ВК тӱшкаж гыч налме.

Икымше гана тудын возымыжо Пошкырт кундем Калтаса районысо «Ленин корно» (кызыт «Ӱжара») газетеш 1951 ийыште савыкталтын. Тылеч вара тудын шӱдӧ витле наре ойлымашыже, «Кинде там» книгаже (1980 ийыште) лектын.

Мирон Байгильдинович Айгильдин 1939 ий 1 февральыште мотор Танып эҥер сер воктене, Калтаса район Павасола ялыште, шочын. 1953 ийыште верысе шымияш школым пытарен. 1958-1959 ийлаште Мирон Байгильдинович Совет Армий радамыште лийын. Салтак вургемым кудашмеке, комсомол путёвко дене Алтай кундемыш каен. Тушто ик жап плотник пашам ыштенат, Камель оласе ял озанлык техникумыш пурен. 1965 ий гыч тӱҥалын, 1976 ий марте шочмо кундемыштыже ветфельдшерлан тырша. 1977 ийыште, Новосибирск оласе ял озанлык институтым заочно тунем лектын, зоотехник сомылым шукташ тӱҥалын. Варажым «Ӱжара» райгазет редакторын алмаштышыжлан, ялысе культур пӧртын директоржылан, библиотекарьлан ышта. 1999 ийыште сулен налме канышыш лектеш. Мирон Айгильдинын ӱмыржӧ 2000 ий 1 ноябрьыште кӱрылтын.

«ШИНЧАВӰДАН ПАЙРЕМ» повесть гыч ужашым лудаш темлена. Тудо 2001 ийыште«Ончыко» журналыште савыкталтын.

«Пӱнчерсола — чоным сымыстарыше вер-шӧран, сылне марий ял. Тудын кок кужу уремже Ошия эҥерын кок серыштыже шуйналт возын. Тушто таче кермыч дене нӧлтымӧ кугу полат да моткочак томам суртпече-влак ойыртемалтын шогат. Икымшыштыже, кӱ негызан, кӱшыл пӧртан, сылнештарен тӱрлеман, чаплын чиялтыман илемыштыже, ялын тачысе тӧраже, торговой-влакше илышлан куанен мындырланат, кокымшо тӱшкаштыже, негызше шӱйын волышо, чыве вӱта гай изи пӧртлаштыже, шоҥгемше, ӱнарым йомдарыше шкет пенсионер тӱшка, тӱньык рож гыч шикшым луктын, кодшо ӱмыр мучашкыже шуаш толаша.

Ял покшелне, Ошия эҥер серыште, Тӱвыра пӧрт верланен. Тӱжвал пырдыжым ош кермыч дене оптымо гынат, торашке ок волгалт. Шапалге тӱсшӧ дене шӱлыкын веле коеш. Тудын кӧргӧ сынжат тугаяк: кастене ни весела муро, ни чаткан тавалтен колтымо йӱк кугу окналаж вошт уремыш перен ок лек. Сылным шочыктышо ты верым кок самырык марий тыршен аралат — омсаш кугу кӧгӧным сакалтен коштыт.

Шапалге кугу полатын шеҥгелныже шарнымаш куэр одарен кушкеш. Коло ий ожно Кугу ачамланде сареш вуйым йомдарыше салтак-влак лӱмеш шындыме. Покшелныже лапкарак чапкӱм шогалтыме. Тушакын тыгыдын гына сар тул-вӱд корнышто йомшо-влакын лӱмыштым возымо.

Таче адакат кугу шарнымаш кече. Сар пасушто немыч фашистым кырен шалатыме лӱмеш Сеҥымаш пайрем. Тидлан пел курым утла эртен каен. Илыш йогыным шижын шуктет мо? Эртыше ӱмырын чылажат ушышто ила вет.

Май тӱҥалтыш. Игече мотор гынат, чапкӱ ончылно шогышо-влакын покшыман шыже гай — ойган. Нуно шукын огытыл. Оҥешышт орден, медаль сакышышт кудытын веле улыт. Пӱгыр кап-кылан, куптыр леведме чуриян индеш ковай шогылтыт — тораште колышо сарзе-влакын тулык ватышт.

Чапкӱ ончылан пеледыш аршашым пыштымек, чыланат Тӱвыра пӧртыш соптыртатышт. Тушто нуным пайрем чесан ӱстел вуча. Кугунжак огыл гынат, кӱэмалтше кумылым почаш тыршеныт. Чылаштланат пушкыдо пӱкеным погеныт. Чыланат шыпак верланышт. Ончыл пӧртышкӧ провор кап-кылан, пыртак окшаклен пурышо пӧръеҥ шинче. Кумылжо волышын ок кой, ала-кузе кугырак улмыжым шижтара. Чаплын чиен: име йымач гына лекше сур костюм, галстукшат келшыше тӱсан, йолыштыжо — йылгыжалше у ката. Модын тачысе чурийже дене келшышын шоҥалалтын. Оҥжат йывыж-явыж гына огыл: юбилейный медаль-влак чаткан пижыкталтыныт.

Тиде марий — Темай Мики — Тимаев Никита Тимаевич. Ялысе сар да ветеран-влак ушем вуй. Шымле вич ияш, пеҥгыде коча. Тудо кынел шогале, вуйысо шляпажым налын пыштыш, кӱчыкын тӱредме чал ӱпшым ниялтал колтыш.

— Сарзе ветеран, ака-шӱжар, йолташ-влак! — таза йӱкын кокыралтыш. — Таче ме адакат кугу куан, кочо шинчавӱдан Сеҥымаш кече пайремышкына погынышна. Кужу ӱмырым илаш пӱралтшан-влак веле кодынна, пиалан ӱстелтӧрыштӧ шинчена…»