Нуно остановкышто латикымше номеран троллейбусым вучышыла палыме лийыч. Анна Михайловна социальный институтыш заочно тунемаш пуренат, черетан сессийыш толын. Тӱшкагудым нунылан огыт пу, садлан ик тылзылан илаш пураш пачерым кычалаш кӱлын. Факультетыште пачерыш пуртымо шотышто лӱмын пыштен кодымо увер-влакым да озаштын телефоныштым налын, Анна икмыняр адрес дене йыҥгыртен ончыш, но келшыше вариантым вигак муаш ыш лий: я тунемме вер деч мӱндыррак, я шергыракын йодыт.
Троллейбус тунам ала-молан кужун ыш тол, да теҥгылыште шинчыше ӱдырамаш дене мутым вашталтыш, кенета шке проблемыжымат почын пуыш. Маруся, лач тыге манаш шӱдыш шке лӱмжым садыже, ончыч нимом ыш пелеште, Аннам тӱткын ончале, вара лишемше троллейбусым ужын кынел шогале да Аннам пеленже ӱжӧ…
Маруся кок пӧлеман пачерыште шкетын илен. Шоҥго аважым шукерте огыл тоенат, тудлан йокрок лийын. Анна Михайловнам илаш пуртымеке, пачерлан оксам ыш нал. Озавате Онкорӱдерыште рентгенологлан пашам ыштен, каныш кечылаште мӧҥгыштак массаж процедурым мастарын эртарен. Толыныт тудын деке шагат почеш, кажне клиентлан посна жап ойыралтын. Кечеш кум еҥым гына обслуживатлен. Шергын йодын гынат, йодшо эре лектын. Оксам путешествийыш кошташ поген. Книга шкафыште Маруся медицине теме дене ятыр книгам арален.
Анна Михайловна эмлалташ толшо ик еҥымат ужын огыл. Тудлан Маруся манын: «Тый иктаж-кушто кошт, вара толат». Ӱдырамаш библиотекыште зачётлан але экзаменлан ямдылалтын, рефератым возен. Социальный пашалан шочынамак шонен, садлан тыршен тунемын. Геронтологий дене, мутлан, тудын ынде чапле консультантше пеленак лийын.
А кастене толмекыже, Маруся дене коктын нуно мутланаш йӧратеныт. Мо нерген огыт ойло, икте-весыштым чот умыленыт. Тӱжвал тӱсышт денат икгайла чучыныт. Кӱлеш вет тыге келшен толаш! Иктыже – тӱвыт ялысе, весыже – лач олан шочшыжо. Кумло вич ияш Анна Шалимова ден кумло шым ияш Мария Поленова.
Анна арулыкым эскерен, эре мом-гынат ӱштеден, мушкеден, «шешке» манме техникет тудын полышкалышыже лийын. Продуктымат кумылын налаш коштын, кочкаш шолташат ӧрканен огыл. Икманаш, Маруся тудлан лишыл айдемыш савырнен.
Ынде кажне сессийыш толмыж годым Анна Михайловна вигак Маруся деке корным виктарен, вет тудыжо пачер сравочын вес комплектшым студенткылан шкеак кучыктен. Ял гыч мом кертмым, костенечлан намийыме продукт дене холодильник темын.
Марусян таҥже уло. Массажым ыштыкташ тудат коштын. Прапорщик. Йолташ ватыжлан военный клиентше нерген пачер оза каласкален, конешне. Но Анна Михайловна саде пӧръеҥ дене тура ыш лий. Поленова икана комод ӱстелым воштыл-воштыл почынат, тушто улшо шуко мераҥ почым ончыктен. Прапорщикет сонарзе улмаш. Телым вара саде мотор пушкыдо ош наста деч посна толын огыл. Сувенир семын конден.
Анна йочаж годым мераҥ поч дене модмыжым шарналтыш – кочаже, пычалым сакен, коремыш чӱчкыдын коштын. Теле гоч мераҥ шылан шӱрым пукшен.
– Маруся, мераҥ шыл тыланетат келша мо? – йодын Анна.
– Южгунам гына Игорь деч йодам. Пешыжак ом йӧрате, – вашештыш Маруся. – Ончычшо таушташ янлык шылым нумалын. Вара обязанностьышкыжо пурен гын веле – ом йод гынат, толмыж годым сакен толеш. Тыланет кӱлеш ыле? Айда, вес корнылан йодына тугеже.
Но сессий пытен, Анна шке пашашкыже пӧртылын. Социальный паша шотышто специалистлан рӱдерыште сомыл ситыше. Пытартыш жапыште отчётностьым шукемденыт – кагаз лоҥгаш йомат. Районыштат чӱчкыдын лийман, пӱсӧ йодышым верыштак решатлаш тыршеныт. Тӱрлӧ конкурслан ямдылалтман. Заочно тунемат гын, контрольный-шамычымат ыштыман. Кастене сурт сомылка дене шогылтеш. Кугу вольыкшымак огеш ончо, но лудым ашна. А пакчаже чапле, олмапуат лу пушеҥге да моло вондер эше. Латкуд ияш Женя эргыже школышто пытартыш классыште тунемын. Армийыш каяш ямдылалтын, шуко жапым спортлан ойырен.
Шалимован илыме пӧртшӧ ӱшанле. Тӱжвачла ош кермыч дене оптымо пырдыж-влак да кызытсе илышлан келшыше пу материал дене оформитлыме кӧргӧ пӧлем-влак шинчам куандарат. Аннан марийже, Сергей, вич ий лиеш ынде, Новый Уренгой олаште вашкеполыш машинам виктара. Ялыш толын кая, иктаж-могай кӱлеш сомылым эргыж дене пырля шуктат, вара адак кудалеш. Анналан марийже палдарен: тудо пырля пашам ыштыше фельдшер дене маленак ила. Ӱдырамаш деч посна илаш – шкалан шергырак. Анна чылажым-можым нигӧлан ок каласкале. Тудлан кӧраныше еҥ пошкудыштат, паша коллективыштат уло. Тек! Сергей материально суртым куча, Анна – тудлан ӱшанле пелаш да йолташ. Женя ачажым чот пагала, тудын дене кугешна да кугурак Шалимовла кояш тырша. Шоналташ гын, кӧн могай пашаже? Теве ынде дипломым налшаш, кӱшыл образованиян лиеш. Техникумышто погымо шинчымаш ты пашаштыже ситыше огыл, садлан вузыш заочно тунемаш пурен. Моло илыш тичмаш, посна колянчык укеат.
А кызыт нуно Маруся дене келшат. Тунаре ум икте-весышт деч пален налыт. Тыгай йолташыже Анна Михайловнан нигунам лийынжат огыл. Маруся тудын деке Сагут полкыш унала толеш. Вигак «Мончашкет олтена вет?» йодеш. Анна воштылеш:
– Чыталте. Вӱргечын мончаш огыт пуро – могыр ок кане. Эрлат кече уло вет. Толынат арнялан, иле.
Маруся пушеҥган коремлаште кошташ кумылан. «Ой! Южшо дене йӱштылам, пӱртӱс дене «темам». Шонанпылым тыгыдемден, мландыш кышкалме ала-мо! Эх, ончычшо кушто лийынат, Аннушка? Омыжат тыште ойыртемалтше. Таче тунаре чапле кином «коваште гоч» ончышым, помыжалтмемат ыш шу».
Кочмаште гына Маруся кычалтылше: тидым огым, тудым мыланем ок лий. Сыра дене перемечым кочкаш йӧрата. Анна Михайловна шоҥешталтше тамле, ожнысо семын, умла йӧре сырам шке шолта. Суртым газ полшымо дене ырыктыман гынат, Шалимовмыт изирак йытыра коҥгам лӱмын оптыктеныт. Кеч-мом ман, а коҥга шӱр деч тамлыже мо уло гын? Теве коҥгаш кӱктен лукмо лудо шылан пареҥгетым уна ӱдырамаш чо-о-от моктен тамла. «Йӧра, йӧра! Адак изиш пыште», – воштылеш шкеже.
– «Йӧран» вуйжо ок коршто, – шыргыжал вашешта коҥга воктене шогылтшо Анна, – олаштет тыгай кочкыш уке. Мераҥ почым нумалше прапорщикетшым мом пукшет? Ужшаш ыле – кӧ тугай. Катман пӱян огыл докан?
Марлан толмем деч вара мыят кугавай деч веле чылажланат тунемынам. Шкемын авам нимом ончыктен, умылтарен огылат, еҥ ешыште чуч шинчапун марте чалемам – шып колянем, ынем ончыкто. Икана когыльым кӱэшташ тарванышым. Еҥын укежым ыштынем огыл. Руаш кӧргеш (пашаже телым ыле) кылмыше мӱйым моклакан-моклакан пӱчкеден оптышым. Когыльо коҥгаште тӧрштылеш, лоч да лоч веле шокта, комжо почылтеш, пӧрт тич шикш. Мӱй левен да йоген лектын, коҥгавундашым вара нӱжын киенам. Самырык полдыранет тыгай лийынам. Иктаж-мом мӱй дене пырляже варе ыле, олмам, мутлан, але шерывӧчыжым ешаре.
Тунаре кужу жаплан Сергейын аваж ден ачаже мыйым анекдотын героиньышкыже савырышт. Йылмештаралтынам чыла. Черланышым. Кугым шкеак эмлен куржтале.
Мо, колышо шорыкла шинчатым каренат? Тыланетат воштылтыш? Чечас коремыш мыят мием. Поҥгымат ала муына?
– Могай тылат кызыт поҥго? Сентябрьын пелыже шуын, – кидшым «мый пас» маншыла нӧлтале Маруся. – Сессийышкет каяш кӱлеш.
Лышташ велаш тӱҥалше куэрлаште, тыгыде шопкерлаште савырныльыч. Жаритлаш йӧрышӧ поҥгым пел ведра наре садак кондышт.
– Кече эртенат кайыш. Изиш возам, йолем ярныш, – манеш Маруся. Моло явалам шке ынде ыштылат огыла…
– Кече шичме годым малаш сае огыл – каплан неле лиеш. Кынел! – командым пуа Анна. – Шоҥго отыл вет!
Эрдене Анна Сергейын ялыштак ешыж дене илыше шӱжарже деке миен тольо, кайымыж нерген ойлыш да лудым пукшаш, суртым ончалаш каласен кодыш. Икымше автобус денак Маруся дене коктын олаш кайышт…
Ий-влак пуйто куржыт, икте-весыштым поктат. Женя салтак вургемым нумалеш, чӱчкыдын йыҥгырта. Нылымше курслан чыла экзаменым да зачёт-влакым сдатлен пытарымеке, Шалимова диплом пашалан кыртмен пиже. Коклан-коклан Маруся телефон улмым шарналта, лышт мутланат. Анна паспортшым олаш монден коден ыле, но вет тургыжланаш нимолан – уремеш йомдарыме гае огыл, Маруся деч нигуш ок кай манын шоныш. Кӧ пален мо лийшашым?.. Диплом паша шотышто консультацийыш мийымыж годым Анналан нигуш пурен кошташ жапше уке ыле. Маруся телефоным ала-молан ыш нал, уверым пуыдеак, Шалимова ялыш кудале. Социальный рӱдерыштат тургым жап, сурт пеленысе пакчамат эскеренак шоген шуктыман.
Ноябрь кыдалне Маруся йыҥгыртыш, пеш писын тудын деке толаш кӱштыш. Анна Михайловна содоррак тарваныш, пашаште кечым йодо. Пачерыште йолташ ватыже уке ыле. Угыч телефон полшымо дене вашкылым ыштымеке, шӱмжӧ шогалеш шоныш.
– Оксам мыйыным… палет куштыжым, кае… кевытыш, наледе: эрге йочалан пӧлек-наборым, одеялым, посна пакетеш коньяк ден моло тамле кочкышым чумыро, эше пеледыш аршаш кӱлеш, шергыракым ойыро да тол… Перинатальный рӱдерыш. Нимоланат ит ӧр, пожалуйста. Тышке толмекет, «Анна Михайловна Шалимова деке толынам, тудым таче выписатлат» ман. Умылышыч? Действуй!
Нимом шонашат. Анна йолташ ватыжын кӱштымыжым шукташ вашкыш, тышке-тушко куржтале да азам ыштыме вер деке такси дене миен шогале.
– А папаша-то где? – пеледыш аршаш ден костенечан пакетым налшыжла йодо Марусям ужатен лекше медшӱжар.
– Папочка наш зайцев поехал отстреливать. Скоро из заячьих хвостов гирлянды будем вешать, – воштылале Анна Михайловна да йочам пыштыман вӱдылкам Марусялан ыш пу, шке кучен лекте. Вучен шогышо таксист каласыме адрес почеш кудале. Эркын наҥгайыш. Вашкаш нигуш. Тӱҥ пассажирже чот изи.
Пачерыш толмеке, ньогалан чызым пукшышат, Маруся, вес пӧлем омсам шып петырен, шӱдӧ йодышым ямдылыше Аннан воктеке мийыш.
– Павел Сергеевич Шалимов тыйын эргыч, Аннушка. Але марте гинеколог дене учётышкат шым шогал, ышташ жап шумеке, вашкеполышым ӱжымат, тыйын паспортет дене больницыш возым. Иктат нимомат ыш тогдае – кӧ тушто фотографийым да шкендым таҥастарен шогаш тӱҥалеш.
Умбакыже – 18 июньысо газетыште. Кевыт
Маргарита Ушакова.
Волжский район.