Илиш марий кузе ила? Тиде йодышым верысе марий ушемым вуйлатыше, туныктышо ветеран, РФ образованийын отличникше, марий талешке Михаил Павлович Дмитриевлан пуэна.
Вич марий ял
– Районыштына марий-влакын тӱшкан илыме вич ял уло: Анач ден Чаке, Марин ден Лапкашор да тораштырак верланыше Октябрь. 1985 ий марте нине яллаште 1200 утла еҥ илен, а ынде 700 деч утларак веле. 1985-1990 ийлаште марий яллаште калык утларак шагалеме. Анач гыч гына 19 еш Нефтекамск олаш куснен кайыш. А таче пуста шинчыше сурт-влак шагалем толыт. Тидыже ялын, республикын да пӱтынь Российынат экономикыже вияҥме дене кылдалтын. Анач ялыште кугу, чевер пӧрт-влакым ыштыме. Рвезе-влакын, ешаҥын, ялеш илаш кодмышт поснак куандара. Тыге калыкнан негызше, илыш йӱлаже аралалт кодыт, – ойла М.П.Дмитриев.
Шке ыштыман
– 1980-ше ийла дене таҥастарымаште, яллаште школ, йочасад-влак петырналтыч. А районысо марий-влакын рӱдерыштышт, Анач ялыште, кыдалаш школ олмеш тӱҥалтыш веле кодо. Мариныште клубат, школат, садикат уке. Тидын шотышто мом каласеда?
– Тыгай сӱрет марий яллаште гына огыл, а пӱтынь элна мучко. Ик жап йоча чот шагалеме. А вет районыштына 1987 ийыште, ялым вияҥдаш шонен, программым райком бюрошто приниматлыме ыле. Тунам мыйын йодмем почеш ныл марий ялыште соцкомплексым чоҥаш планыш пуртымо. Марин ял деч посна молыштыжо ик зданийыштак йочасад, клуб, школ, фельдшерский пункт-влак ышташ тӱҥальыч. А Мариныште чоҥалт шукталте, но ыш почылт. Тудо социализм саманын памятникше семын шога. Район администрацийыш тудым ачален почаш икмыняр гана йодын мийышым. Сӧрат, но паша верже гыч але ок тарване. Эше ик гана ты йодышым тарватыман. Лапкашор ден Октябрь яллаште клуб ден ФАП веле ыштат, нуно ялысе калыкын изи тулотыжо улыт.
Ме «ишат», «илаш эрыкым огыт пу» манын ойлаш йӧратена. А кӧ мемнам ӧрдыжкӧ шӱка? Лачак шкенам шке тӱрыш шӱкена. Илышыште эре шке тыршыман. А вет Анач ялыште школымат арален коден кертына ыле. «Мылам ок кӱл» манме койыш мешайыш. Шонена, мыланна кӧ-гынат толын ыштышаш. «Мыйын машинам уло, йочамым пошкудо ялыш кондыштарен кертам» манме илыш позиций ялнам шалата. Ялыште илет гын, тысе илышым саемдаш тыят кеч изи надырым пыштышаш улат. Ял пыта – тыят пытет. Тачысе кечынат нине яллаште школым почаш ситыше йоча уло.
Теве Пошкудо Краснокам район Маняк ялыште тӱҥ школ уло, кеч тунемшыже 20 гына! Тугеже ял калык, туныктышо-влак, икоян лийын, школым арален коденыт.
Молын деч сайрак
– Вес районласе марий-влак деч илышна ойыртемалтеш мо? Калыкым мо тургыжландара?
– Мемнан илышна шотышто ик шомак дене каласаш лиеш: «Ме Илиш марий улына».Районыштына илыш кӱкшыт теҥгечат, тачат кӱшнырак. Мый шуко районысо яллаште лийынам, садлан таҥастарен кертам…
Умбакыже 19 мартысе газетыште лудса. Тыгак сайтысе кевытыштына налаш лиеш.
Филипп Байтуков.
Пошкырт кундем.
