Марий Эл Республикышкына вуйлатыше семын у еҥ толеш гын, тудын нерген эре шукырак пален налме шуэш. Лариса Ревуцкая туныктыш да шанче министрлан кок ий пашам ышта. Таче тудо мемнан лаштыкнан унаже.
Мӧҥгӧ йолын коштам
– Лариса Анатольевна, Те кугу Саратов олаште шочын-кушкында. Туштак школым, университетым тунем пытаренда. Ынде кок ий Йошкар-Олаште иледа? Тыште Тыланда келша, изирак олаште йокрок огыл?
– Саратов – миллион еҥ илыман ола. Тушто илыш шолеш, корнышто – шуко машина, эре пробко-влак. Тидын шотышто Йошкар-Ола – шып, ласка ола. 1921 ий мартыште икымше гана Йошкар-Олаш толмекем, мылам эн ондак олан ойыртемалтше архитектурыжо шинчаш перныш.
Йошкар-Ола мылам нимынярат тораште верланыше провинциальный илем гай огеш чуч. Тыште олан кеч-могай лукышкыжат йолын миен шуаш лиеш. Тиде мылам пеш келша, садлан общественный транспорт денат кудалыштмаш уке, шке машинамымат Саратов гыч тышке конден омыл. Паша гыч мӧҥгӧ эре йолын ошкылам.
Утларакшым Изи Какшан воктене мотор набережныйыште кошташ йӧратем. Кажне кастене гай тушко лектам. Йошкар-Олаште мылам илаш келша.
– Марий Элышке пашам ышташ Те кӧн ӱжмыж почеш толында?
– 2021 ийыште оласе мэрий гыч йыҥгыртеныт да пашам темленыт. Мартыште мый Йошкар-Олашке толын кайышым. Мэр Евгений Маслов, тысе еҥ-шамыч дене палыме лийым. Вара июльышто Йошкар-Оласе образований управленийын начальникшылан да мэрын алмаштышыжлан пашам ышташ тӱҥальым.
– Те тиде жаплан Саратовысо ик школышто директорлан пашам ыштенда. Тушан кодаш кумыл лийын огыл?
– Школ деч ончыч мый Саратовысо Образований комитетым вич ий вуйлатенам. Кугу объёман пашалан тунеммеке да вуйлатыме опытым чумырымеке, мыйын кугурак йодышым решатлыме, шукырак пашалан мутым кучымо шуын. Садлан Йошкар-Олашке ӱжмекышт, уло кумылын келшенам, кеч ты ола нерген ондак шоналтенат омыл, да Марий кундем дене мый нигузе кылдалтын омыл ыле.
Ешемлан кугу таум ыштыман. Мыйын оем дене келшышт, каяш темлышт. Авам ден эргым «Уке, ит кай» маныт гын, очыни, верем гыч омат тарване ыле тышке. Нуно мыйын кӱшкырак кӱзаш, шке вием эше чотрак терген ончаш, ончыко каяш кумылем улмым вик умылышт.
Йошкар-Олаште ешем деч посна илем. Авам, эргым, шольым ешыж дене Саратовышто улыт. Чӱчкыдын огына вашлий. Утларакшым кугурак пайрем але каныш годым веле мый тушко миен толам, ӱмаште эргым ден шольым тышке толыныт ыле. Нунылан Йошкар-Ола келшен. Но ме кажне кечын вашла йыҥгыртена.
– Толмекыда, кум тылзе гыч Тендам Республикнан тунамсе Вуйлатышыже А.Евстифеев образований да науко министрлан шогалтышт. Тиде ончылгоч кутырымаш лийын але Те тидын нерген пален огыдал?
– Мутат уке, пален омыл. Кум тылзе ыштымеке, Александр Евстифеев мылам ты должностьым темлыш. Тудо мане: «Мылам тендан телевидений дене выступатлымыда пеш келшыш». Очыни, мыйын пашам ыштымемым ужын да аклен шуктен. Тиде мыйын профессионализмемлан кӱкшӧ ак манын шонем. Мый министр лияш вигак келшышым.
Школым – шӧртньӧ медаль дене
– Те Саратовысо кугыжаныш университет деч вара 16 ий школышто математикым туныктышылан пашам ыштенда. Ты куштылго огыл предметым кузе ойырен налында? Ешыштыда эше иктаж туныктышо уло мо?
– Мыйын авам ӱмыржӧ мучко йочасадыште воспитатель лийын. Ме шольым дене школ деч ончыч але вара эре тудын группышкыжо коштынна. Тунамак, очыни, туныктышо лияш кумыл лектын. Профессий шотышто йодыш ончылнем нигунамат шоген огыл, изинек лач туныктышо лияш шоненам. Мый тунемаш йӧратенам, чылажат куштылгын пуалтын, тӱрлӧ кружокыш коштынам, спорт дене эре заниматленам, шуко лудынам. Школым шӧртньӧ медаль дене тунем лектынам. Тыге Саратовысо кугыжаныш университетысе механико-математический факультетын прикладной математике отделенийышкыже пуренам. Мемнам утларакшым программированийлан туныктеныт.
Молан лач ты предметым ойырен налынам? Кажне еҥын илышыштыже, очыни, наставникше уло. Математике дене туныктышо да класс вуйлатыше, моткоч мунло ӱдырамаш Бронислава Абрамовна Заливанская икана тыге каласен: «Ончал, тылат математике моткоч куштылгын пуалтеш». Тыгай проста мут шӱмешем шыҥен кодын, да математиклан тунемаш пуренам. Кеч мылам эше историй предмет келшен.
– Вузымат шӧртньӧ медаль дене пытаренда?
– Зачёткыштем эре «визытан» отметке-влак лийыныт. Но нылымше курсышто улмем годым марлан лектынам, вара эргым шочо. Лач ты жапыште ме дипломым возенна, кугыжаныш экзамен-влакым сдатленна. А мыйын кидыштем – изи йоча, садлан тӱҥ предмет дене кугыжаныш экзаменым мый «нылытанлан» сдатлышым, да йошкар диплом ыш логал.
– Кугу оласе туныктышо-влак деч мемнан республикысе учитель-влак мо дене ойыртемалтыт?
– Туныктышо – тиде посна категориян еҥ. Туныктышо шкенжым пӱтынек йочалан пӧлеклышаш. Тудо пала, классыш учитель семын пуренат гын, тый кажне йоча шотышто мутым кучет. Предмет деке йочам лач туныктышо гына шӱмаҥден кертеш. Туныктышо тыгодымак психолог гай лийшаш, йочам умылен, шижын, тудын дене чон почын кутырен моштышаш. Тунам веле туныктышо чын педагог лийын сеҥа. Раш каласен кертам: мемнан республикыште кажне туныктышо шке предметшым, шке пашажым уш каен йӧрата..
Республикыштына педагог-влакын шинчымашыштым келгемдыме сомылым изишак вияҥден колтыман. Илыш вашталтеш, садлан туныктышат эре кушшаш, эре у шинчымашым налшаш. Садлан РФ Просвещений министерствын академийыштыже туныктышына-влак шинчымашым очно, онлайн йӧн денат келгемдат.
Йоча шочмо йылмыж дене кутырышаш
– Кажне министр кызыт соцсетьыште шке пашаж дене палдара. Те кажне кечын я районыш, я тӱрлӧ конференцийыш але школлашке коштыда. Южгунам каныш кече годымат пашам ышташ логалеш. А канаш жапда кодеш мо? Кузе канеда?
– Пашавер гыч лекмеке, мый весе нерген шонаш тыршем, вуй канышаш, кеч ушышто чӱчкыдын тӱрлӧ паша йодыш пӧрдеш. Садлан тренажёр залыш кошташ тыршем. Игече сай годым эреак уремыш лектам, пӱртӱсым ончен кошташ йӧратем. Каныш кечылаште книгам лудаш тыршем. Телевизорым ом чӱктӧ, манаш лиеш, южгунам гына сай фильмым ончем.
Жап лийме семын театрыш миен толам. Мылам шкенан опер да балет театр пеш келша. Тысе труппо моткоч виян. Южгунам концертлашке лектам.
– А марий театрлашке коштыда мо? Марий калыкын историйже да тӱвыраж нерген шукырак пален налаш тыршеда?
– Да. Мылам чыла тиде пеш оҥай. Куанем, марий калыкын йӱлаже аралалт кодын да вияҥеш. Йоча-шамычын чонышкышт шыҥдаралтеш. Тудо ойыртемалтше. Тиддене мый кугешнем.
Куанем, кунам ялласе школлашке миен лекмеке, икшыве-влакын шочмо шочмо марий йылмышт дене кутырымым колат.
– Те шкет лияш йӧратыше улыда але тыште йолташ-влакым муында?
– Уке, кок ий илем гынат, Йошкар-Олаште мыйын лишыл йолташем уло манын ом керт. Палымем-влак улыт, но лишыл еҥем тыште уке. Утларакшым шкетак лияш келша.
– Айдемым вургемже дене вашлийыт, маныт. Те моткоч моторын да стиль почеш чиеда? Вургемым кевытыште налыда але ургызыда уло?
– Айдемын кузе чийымыже, стильже йоча годымак формироватлалтеш. Тыште мыйын авамлан таум ыштыман. Шарнем, изием годымак кажне тӱсан платьылан тыгаяк келшыше бантик ден колготкым налеш ыле. Тудо шкежат моторын урген. Мыйымат тидлан туныктен. Школым пытарыме жаплан авам мыйымат виешак манме гаяк ургаш туныктымо курсыш колтен. «Ӱдыр чыла ыштен моштышаш», – манын тудо. Вара «Бурда» журналым ончен, мый ургаш тӱҥалынам. Эргымымат урген чиктенам. Ик жап шканем ургызылан вургем-влакым заказатлем ыле. Но кызыт кевытлаште мотор вургем пеш шуко. Мыйын – деловой да спортивно-деловой стиль. Кеч-могай кевытыш пурем гынат, шинчамлан мо эн ондак моторын коеш, мо келшен шинчеш, тудым налам.
Теве тыгайрак мемнан туныктыш да шанче министрна. Шке манмыжла, пашажым уш каен йӧрата да кажне эрдене тушко куанен ошкылеш. Вет пала: тудын шеҥгелне моткоч кугу да пашаче коллектив. Тиде Марий Элысе йӧратыме туныктышна-влак.
Ирина Степанова.