18 февральыште Марий кугыжаныш университетыште марий йылме да литератур дене регион-влак кокласе олимпиаде эртаралтын. Тушко 9-11-ше класслаште тунемше ÿдыр-рвезе-влак Пошкырт, Татарстан, Удмурт республикла, Свердловск область да Марий Эл гыч толыныт. Нуно шочмо йылме дене эртаралтше таҥасымаште шке кундемыштышт ончыл верыш лектыныт. Тений чылаже 33 утла еҥ уш-акылжым терген.
РЕГИОН-ВЛАК КОКЛАСЕ ОЛИМПИАДЫШТЕ СЕҤЫШЕ-ВЛАК:
Марий йылме дене:
- Ульяна Баландаева, Курыкмарий район Йоласал кыдалаш школ, 9-ше класс;
- Валерия Кузьмина, Курыкмарий район Пайскырык тӱҥ школ, 10-шо класс;
- Максим Лапин, Параньга район Кугу Пумарий школ, 11-ше класс.
Марий литератур дене:
- Полина Григорьева, Пошкырт кундем, Мишкан район Монар тӱҥ школ, 9-ше класс;
- Надежда Кильдубаева, Мишкан район Кугу Соказа кыдалаш школ, 10-шо класс.
Ӱдыр-рвезе-влакын сеҥышыш лекмышт тыршен ямдылалтмыштым пеҥгыдемда. Молыжлан олимпиаде ушакылым тергаш полшен да вес ганат ушнаш кумылаҥден.
Тиде кече шуко тунемшылан пайрем гай лийын. Ӱдыррвезе-влакын марий вургемым чиен толмышт поснак сай кумылым луктын. Нуно шочмо йылмыштым йӧратат веле огыл, тыгак марий культурымат пагалат да аклат. Олимпиаде сай да лектышан лийын. Вара участник-влаклан «Путь длиною в век» экскурсийым эртареныт да М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатрыште «Ваня чӱчӱ» спектакльым ончыктеныт.
А туныктышо-шамычлан «Современные подходы к преподаванию марийского языка и литературы» семинар эртаралтын.
МАРИЙ ШӰЛЫШАН
Пошкырт кундем Мишкан район Чорай селасе Я.Ялкайн лӱмеш марий гимназийыште 11-ше классыште тунемше Светлана Николкина ты кечым чот вучен.
– Тыгай верыш марий вургем деч посна толаш огеш лий ыле, сандене лӱмын тувырым чиенам.
Регион-влак кокласе олимпиадыш кумшо гана ушнем. Икымше гана 9-ше классыште марий литератур дене шинчымашем тергенам да кумшо верым налынам, кокымшо гана кокымшо вер дене палемдалтынам, а тений икымше верыш лекташ шоненам ыле. Но шинчымашем изишак ситен огыл, кокымшо вер дене палемдалтынам.
Марий йылмым мыланна Анжелика Леонидовна Юзукбаева туныкта. Урокышто сай шинчымашым пуа, тыгак туныктышо деке мӧҥгыжат миен коштынна. Школыштына шочмо йылме дене кугурак класслаште тунемше-влак мутланат, а изирак-шамыч утларакшым – рушла, – палдара С.Николкина.
Ӱдыр 5-ше класс гыч спорт дене кылым куча. Куштылго атлетике, баскетбол, волейбол дене заниматла. Школ деч вара экономический направлений дене тунемаш каяш шона.
ЛУДАШ ЙӦРАТА
Максим Лапин Параньга район Кугу Пумарий кыдалаш школышто тунемеш. Регион-влак кокласе олимпиадыште тудо кумшо гана участвоватла. Тылеч ончыч сеҥышыш лектын огыл гын, тений 11-ше классыште тунемше-влак коклаште марий йылме дене пашам эн сайын шуктен.
– Мыйым туныктышем Галина Ивановна Антонова ямдылен, тыгак авам тӱрлӧ ой-каҥашым пуэн. Заданий-влак нелын чучын огытыл. Тушто синонимым муаш, предложенийым синтаксически лончылаш, калыкмутым кусараш, чарналтыш палым чын шындаш да Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 80 ий теммылан пӧлеклалтше эссем возаш кӱлын, – ойла рвезе.
Максим яра жапыште марий книгам лудаш йӧрата. Тидыжат, очыни, тудлан сай полыш лийын.
ШОЧМО ЙЫЛМЫМ ТУНЕМЫТ
Татарстаныште, Башкирийыште, Удмуртийыште да Свердловск областьыште марий-влакын тÿшкан илыме верласе школлаште йоча-влак марий йылмым шочмо йылме семын тунемыт. Тылеч посна кажне школышто нунылан марий тӱвыра дене кылдалтше тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш. Тыге нуно марий йылмым, литературым моткоч келгын палат да изинек пагалаш тунемыт, кажне ийын олимпиадыш ушакылыштым тергаш ушнат.
Ӧрдыж верлаште марий йылмым туныктымо шотышто тусо школласе туныктышо-влак дене мутланышна.
Ольга Васильевна СИДОРОВА, Татарстан кундем Мамадыш район Кугу Шия школышто 15 ий марий йылмым, литературым да англичан йылмым туныктышо:
– Тений вич икшывым конденам. Нылытын Кугу Шия школ гыч улыт, ик тунемше – Гришин кыдалаш школ гыч.
Татарстаныште марий йылмылан кугу тӱткыш ойыралтеш. Арняште кок марий йылме да ик литератур урокым эртарена. Мый кугурак класслаште туныктем гын, тӱҥалтыш класслаште туныктышо-влак шке вӱдат. Тылеч посна Татарстанысе марий калыкын представительже, школ директорна Лидия Ивановна Баймурзина фольклор кружокым эртара.
Школышто тӱрлӧ мероприятий: Шочмо йылмын тӱнямбал кечыже, Марий талешке кече, тӱрлӧ лудмаш ден писательвлакын лӱмгече касышт – лийыт. Сандене йоча-шамыч уло кумылын марий йылме ден литературым тунемыт. Ача-аваштат шке йӱлаштым арален кодаш тыршат.
Наталья Ивановна ПЕТРОВА Шернур район Купран тӱҥ школышто икымше ий марий йылмым, литературым да англичан йылмым туныкта. Тудо ойла:
– Шочмо йылмылан йоча-шамычым туныкташ кызыт неле, молан манаш гын шукынжо рушла кутырат. Поснак марий йылме дене правил-влакым нелын умылат, эре кусарен шогыман.
Мый индешымше классыште тунемше Юлиана Ермолаевам марий йылме дене олимпиадыш конденам. Кеч шкенжым ласкан
куча гынат, тургыжланымыже шижалтеш. Ӱшанем, тунемшем чыла заданийым сайын ыштен, вет октябрь гычак ямдылалтына.
И.Речкинын да авторын фотошт.