Татарстанысе Кукмор район Уял ял шотан илемыш пурышо Сэҥер (рушлаже Синерь) посёлко пытен шуын улмаш. Но тыште шочын-кушшо да торашке кайыше-влак мӧҥгеш толмо дене у шӱлышым налын.
Ший эҥер лӱмеш
Сэҥер манмыже «ший эҥер» манын кусаралтеш. Эше иктаж лу ий ондак вершӧрым ончыктышо указателят лийын огыл – ты шотышто верысе чолга еҥ-влак ГИБДД-ш, администрацийыш лектыныт. Варажым Иоанн Кронштадтский лӱмеш часамлам угыч ыштеныт. Тыште 1892 ийыште чоҥалтше Гиннадийский храм 1939 ий марте шоген. Часамлалан оксам марийжат, рушыжат, татаржат пуэн. Варажым посёлко покшелне йочалан модмо спортплощадкым йӧнештарыме.
Эше 1990-ше ийлаште тыште ик-кок пӧртыштӧ гына иленыт. 1999-2000-ше ийлаште урем йӧршеш пустаҥын. Лач Ольган ачажын, Василий Иштуганович Санниковын, 1999 ийыште чоҥымо пӧртшӧ моторланен шогылтын…
2010 ийысе перепись почеш 10 еҥ гына шотлалтын. Регистраций почеш. А кызыт тыште 29 сурт уло. Тений 30-шо пӧртым чоҥаш палемдыме. 2017 ий годсек кажне ийын пӧрт ешаралтеш.
А историйжым ончалаш гын, ялым руш кресаньык-влак 1678 ий деч вара чумыреныт. Тугеже посёлкылан 345 ий темын але утларакат. Посёлкышто кызыт марий, татар, руш да ик вьетнам илат.
Ынде Сэҥер посёлко географий карте гыч ок йом манме ӱшан кугу. Кажне ийын тудо турист-влакым чумыра. Сэҥерыште «ХХ курым тӱҥалтышысе марий сурт-пече» музейно-этнографический комплексым чоҥен шындыме. Ты пашам чолга ӱдырамаш-влак Ольга Санникова ден Екатерина Абдуллина шуктат. Нуно шкештат самырыкышт годым тышеч торашке лектын каеныт, но пӧртылыныт.
Йогышо чевер олма…
Екатерина Абдуллина – Ольган йоча жапысе йолташ ӱдыржӧ. Кызыт когыньыштын пӧртышт йыгыре шинча. Сэҥер ынже пыте да иктаж-могай сомыл нерген шоналтен, ялозанлык пашам ышташ тӱҥалыныт, но мемнанлык огыл манын умыленыт. Тунам тоштерым чоҥаш шонен пыштеныт. Санниковмыт ешысе кугурак шочшо-влак кочаштын кудывечыштым шарнен сӱретленыт, илалше-шамыч деч йодыштыныт.
Екатерина Петровнан аваже 2000 ий шыжым Кукморыш илаш каен. А нунын садышт ковёрла шарлен кийыше чевер олма дене леведалтын. Нигӧлан кӱлдымӧ саска Екатеринан шӱм-чонжым когартенак когартен…
А Ольгалан икана (иктаж 32-35 ияш улмыж годым) врач шинчам петыраш да чонлан ласка верым шарналташ кӱштен. Тунам ятыр элым ужын коштшо ӱдырамаш шочмо Сэҥерышкыже пурымаште кызыт часамлам шогалтыме верым ушыштыжо кучен. Кеч идалыкыште ик гана веле толын коштеден. Туге гынат тиде шӱм-чон лукшо лийын.
Ольган ача-аваже Таймырыштат, Йошкар-Олаштат иленыт. Варажым аважым Набережный Челна олаште эмлаш тӱҥалыныт, сандене тушко кусненыт. 2005 ийыште аваже ош тӱням коден каен. Тылеч вара Василий Иштуганович кеҥеж еда илыме верышкыже эрелан илаш куснен. Кукмор район Курыкӱмбал ялыште шочын гынат, Сэҥерысе вершӧрым йӧратен, тышан ятыр пушеҥгым шынден. Тыштак ӱмыржӧ ӱмаште кӱрылтын. Пайрем годым марий тувырым чиен, марлат, татарлат мутланен моштен.
Мо оҥайже: ты кундемыште тудым Володя Иштуганович семын палат. Актанай аваже эргыжлан лӱмым возыкташ Иштуган пелашыжым колтен. Ава Владимирым пуэна манын, тудлан пошкудо Василий келшен огыл. Но ача садак Василийым возыктен, но ойлен огыл. Эрге тидын нерген паспортым налаш тӱҥалмеке гына пален налын, тунам ачаже ты тӱня гыч каенат улмаш. Анна пелашыж дене кок шочшым ончен куштен. Тораште илымылан кӧра нуным марла туныктен огытыл.
УМБАКЫЖЕ — «Кугарня» газетыште.
Фото-влакым «Ший эҥер» НКА деч налме.
