Тений Курыкмарий мландын шочшыжо, 2016-2024 ийлаште Марий Эл Правительстве Председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин Кугыжаныш Погыным вуйлаташ тӱҥалын. Илыш савыртыш шкешотан: исполнительный кучемыште 30 ий тыршыше еҥ законодательный органышке куснен.
Ты вашлиймаш годым М.З.Васютин Россий Президент В.Путинын элнан суверенитетшым аралымын кӱлешлыкше нергенат каласыш. Кугыжаныш Погынын Председательже палемдыш: Российын пеҥгыдылыкше – самырык тукымым Шочмо элым йӧраташ туныктымаште, шке элна, кугезына-влак дене кугешныман. А мучашлан У ий дене саламлыш да сеҥымашым лишемдаш кажныже тыршышаш улына, мане.
Тыгак тений лӱмлӧ марий еҥ 65 ияш лӱмгечыжым палемден. Тиде чапле лӱмгечыж дене саламлена да тӱҥалме пашаже куандарыже, лектышан лийже манын тыланена. Кодшо кечылаште Михаил Зиновьевич журналист-влак дене вашлийын мутланыш, тӱрлӧ йодышлан вашмутым пуыш. Шагатат пеле утла жапыште ятыр сомыл нерген каласкалаш да пален налаш йӧн ыле.
– Михаил Зиновьевич, Кугыжаныш Погынын 8-ше созывыштыжо депутат-влак вашталтыныт. Комитетлаште пашам кузе ворандареда? Депутат-влак пашашке чолган ушненыт?
– Кызыт законодательный формат вашталтеш, Юл кундем федеральный округын Законодатель-влак советше маналташ тӱҥалына. Мый округысо коллеге-влак дене мутланенам. Тӱҥ теме – ме сайлыше-влак дене кылым кучымо да пашам ыштыме шотышто йӧным эре кычалшаш улына.
Депутат корпус изишлан самырыкештын, кокла ийгот – 48,5. 57 процентше икымше гана депутат лийын.
Тышке мыйымат пуртыман. Но ты корныш шогалше-влак предприятийлам вуйлатат, кӱкшӧ лектышыш шуыныт, чолга еҥ да мер пашаеҥ улыт. Сандене депутат корпусым кугу экспертный сообществе манаш лиеш. Рашемдыме: учёный-влак изобретенийым 40-50 ияшышт годым ыштеныт. Мемнанат шукынжо тыгай ийготан да опытан еҥ-шамыч улыт. Кум сессий деч вара коеш: чыланат сайлымаш деч ончыч сӧрымӧ пашаштым шукташ тыршат. Комитетлаште кугу каҥашымаш каен, тудо кок-кум шагат шуйнен.
– 8-ше созывышто 52 депутат гыч 49 еҥже «Единый Россий» партий деч сайлалтын. Сессийлаште депутат-шамыч «единогласно» манын йӱклат. А законопроект-влак шотышто чыланат икгай шонымашан улыт мо?
– Илышысе тӱҥ темылам авалтыме годым икмыняр еҥын шонымашышт тӱрыснек икгай пеш шуэн вашлиялтеш. Мемнан дене кум партий деч улыт: «Единый Россий», КПРФ, ЛДПР. Депутат-влак дене икмыняр дискуссий эртаралтын. Чыланат каҥашаш ямде улыт. Вӱдышӧ партий деч шуко депутатын улмыжо историй сынан.
Теве шке гыч сайлалтше депутат Василий Арисов, Курыкмарийысе ик мандатан округ гыч, йодмашым возен, «Единый Россий» дене пырля каҥашымашке ушна, кеч партийын еҥже огыл.
А вӱдышӧ партийын регионысо пӧлкажым Марий Элым Вуйлатыше Юрий Зайцев вуйлата. Тидыже ответственныйрак лияш тарата.
– Кугыжаныш Погынын депутатше-влак 2024 ийыште, Тендан шонымаште, могай эн кӱлешан йодмашым шуктеныт?
– Ме законодательный кучем семын тӱрлӧ нелылыкым кораҥдышаш верч закон-влакым луктына. Таче законым луктын, эрла тудым шукташ тӱҥалыт манаш огеш лий.
Теве нылымше сессийыште калыкын аракам йӱмыж шотышто йодышым ончен лектына. Вет тиде ойго демографий денат чак кылдалтеш. Юл кундем федеральный округышто арака да спиртан йӱыш дене пайдаланыме дене лидер улына. Эн ончылно Киров кундем кая, вара – ме.
Аракам ужалымашым иканаште чараш огеш лий. Бизнес ден экономикылан эҥгекым кондыман огыл, ты йодышым моло структур дене пырля каҥашыман. Ме кызыт шуко пачашан пӧртлаште ужалымым чарыме шотышто темленна. А законым лукмо деч вара тудым илышыш шыҥдарыме марте корныжо пеш кужу.
Кодшо сессийыште 15 ий ик шонымашыш шумо шотышто законым пеҥгыдемденна – ынде Молодёжный парламент законодательный инициативым темлен кертеш.
– А Молодёжный парламент деч темлымаш пурен шуктен мо?
– Парламент-влакын структурышт уло, нелылыкым лончылен, законопроектым чоҥен моштат. Кокла ийготышт тыгаяк, 50 деке лишке. Нунын вес илыш опыт, чылажымат вес семын ужыт, самырык тукымлан мо кӱлешым сайын палат.
Тидым мыланем Юл кундем федеральный округын дискуссийже пеҥгыдемдыш. Тушто Законодатель-влакын советышт Молодёжный парламент-влакын председательышт да членышт дене пырля «Студент еш» темым каҥашышна.
«Студентке-влак йочам ыштышт манын, мом
ыштыман?» йодыш ыле. Вет шукынжо, вузым тунем лекмеке, пашаш пурен, кӱкшытыш шумеке гына икшыве нерген шонаш тӱҥалыт. А специалист-шамыч ӱдыр-влак 22 ияш деч вара азам шочыктышаш улыт маныт. Вет 28 ияш икшывым ыштат гын, кокымшылан шукыж годым кумылышт уке.
Самырык-влак йочасадым, кӱкшӧ стипендийым, ешартыш 100 тӱжем теҥгем йодыныт. Азам ыштыше студенткылан посна программе кӱлеш маныныт. Тыгак тӱшкагудылаште ты студент ешлан посна пӧлемым пуыман. Ынде чыла тидым регионлаште закон почеш илышыш шыҥдарыме нерген шонат. Варажым тудым нацпроектыш пуртыман.
– Йошкар-Ола «Паша чап ола» лӱмым налме верч таҥасыш. Кузе ты паша шукталтын?
– Тиде пеш кӱлешан лӱм. Тӱҥалтыште ты шотышто пашаче группым вуйлатенам. Тудо кӱчык жапыште Российысе Науко Академийлан, Экспертный сообществылан олана нерген доказательный базым поген. Октябрь мучаште документ-влакым колтымо. Кызыт уверым куанен вучен шуктышна. Ынде Сеҥымашын 80 ияш лӱмгечыжым у статусышто вашлийына.
– 2024 ий Тыланда могайрак ыле? Палена: 65 ияш лӱмгечыда лийын. Канышлан жапым ойырен шуктеда мо?
– Ойыртемалтше идалык. Тау лӱмгече нерген ушештарышда, тидын нерген монденамат ыле. А вет чыла тиддечак тӱҥалын. Ондак вет закон почеш 65 ийым темыме кечын кугыжаныш пашаш кодмо але вес сомылым шуктымо нерген раш каласыман ыле. Йӧршеш у корно дене кайышым.
Мый пиалан айдеме улам: кажне кечын ала-молан улан тунемам. Исполнительный органыште тыгай лийын манаш неле.
Жап кызыт шагалрак. Но чаманаш нимогай амал уке, вет мыланем тиде паша оҥай, да тудым уло кумылын шуктем. Канаш йӧн уке манынат ом ӧпкеле. Каныш нерген шонымашем весе. Кажне шуматкечын але рушарнян депутат-влак дене пырля ум пален налам. Уло кумылын ик арняште семинарыште коучлан (командыште пашам ышташ) тунемым. Чылажат сай.