Марий аван шӧржым кочшо руш ок лий

Республикын тӱрлӧ кундемлашкыже миен коштмо годым ме эреак районласе школлашке пурен лекташ тыршена, тунемше-влак дене вашлиймашым эртарена, туныктышо-шамыч дене пашашт нерген мутланена. Илыш йогын ончыко кайымылан кӧра образований шотышто кажне ийын могай-гынат вашталтыш лиеда. Пытартыш жапыште национальный республиклаште шочмо йылмым туныктымо верч тургыжланат. Шукыж годым директор ден туныктышо-влак ты шотышто нелылык улмо нерген ойлат. Но Волжский районысо Пӧтъял школ пашаеҥ-влак огыл. Тиде школын директоржо Валериян Аркадьевич Семёнов йылме йодыш лекмеке, тыгерак каласыш:

– Марий йылме да литературым туныктымо шотышто нелылык уке, чыла сай. Ончыкыжым ме тиде пашам вияҥдаш гына тыршена. Интегрированный курс шотышто кызытеш мо сайжым, мо удажым ойырена. Йоча могай шинчымашым налшаш, чыла тудым пуэна. Ты йодышым вуйлатыше-влак рашемдышаш улыт гын, ешарем: Мыйын авам ӱмыржӧ мучко школышто пашам ыштен, шочмо йылме ден литературым туныктен. Неужели вара тудын эргыже марий йылмым йомдара? Тыгай лийын ок керт! Мемнан школышто марий йоча-влак тунемыт. Марий аван чызе шӧржым кочшо икшыве руш але вес национальностян лиеш, шонеда? Уке! Тудо садак марий лиеш: марла шортеш да воштылеш, марла шона. Шочмо йылме дене мутланаш тунемде, вес йылмым нигунам тунем от шу. Йоча дене йылме тунемме йодышым каҥашыман огыл. Мый дечем изиэм годым «Марий йылмым тунемнет мо?» манын йодыт гын, «Огым» манам ыле. «А математикым тунемнет?» – «У-у, нигунам!» Икшывын психологийже тыгай.

Пӧтъял кыдалаш школышто 186 икшыве тунемеш. Тылеч посна 52 йоча школ пеленысе йочасадыш коштеш. Ты школ Волжский индустриально-технологический колледж дене кылым куча. Садлан 9-ше класс деч вара тунемше-влак трактористлан, а 7-8-ше классла деч вара каменщиклан, столярлан, плотниклан тунемын кертыт. Икшыве-влак Пӧтъял, Пӱнчысола, Кӱшыл да Ӱлыл Азъял, Кожласола, Курыкӱмбал, Ярамарий, Тошнер, Чапчык, Учимсола, Ӱлылсола, Кокласола ялла гыч тунемаш коштыт. Школышто 40 туныктышо тырша. Нунын кокла гыч 90 процент утлаже – категорийым налше-влак.

– Туныктышо-влак пеш тале улыт. Моло школла дене таҥастарем да пашам шот дене, сайын ыштен моштымыштым чот шижам. Кажне шке сомылжым сайын пала, йӧрата. Чаманаш кодеш, кызыт воспитатлыме пашам шуктышо-влак ончычсо деч шагалрак улыт, нуным кораҥденыт. Вет шке жапыштыже ме кӱсле, баян да моло семӱзгар денат туныктымо, концертмейтер ден музыкант-влакым ямдылыме. Кызыт штатный расписаний почеш хореографий да художественный направлений уло.

2017-ше ийыште В. Семёновым Пӧтъял школ директорлан уэш шогалаш йодыныт. Ты пашам жаплан коден кайыме пагытыште школышто шуко вашталтыш лийын. Ынде школын 300 гектар мландыжым, изирак фермыжым, мӱкшотаржым шарналташ гына кодеш. Шижалтеш: ты шотышто директорын чонжо коршта. Но эртыше пагытым шонен, ончыко от кай. Кызыт Пӧтъял школышто шошо пашалан ямдылалтыт, арендоватлыме мландыште да школ участкыште пакчасаскам, емыжым ончен куштат. «Школна уло, куатна ситыше. Эркын-эркын вийым погыман, ончыко кайыман», – каласыш Валериян Аркадьевич.