Пытартыш жапыште шагал суртан ял-влак улмо утыжым огеш ӧрыктаре. Тыгай сӱрет кундемнан тӱрлӧ районыштыжо палдырна. Теве арня тӱҥалтыште Морко районысо Макарсолаште лийна. Тушто улыжат кандаш илыме сурт уло.
ЯЛЫШТЕ ЛУ ЕҤ ИЛА
Ты ял ончыч Уртем Вараҥыж сельсоветыш пурен. Кызыт администрацийым Шеҥше селашке кусарыме. Макарсола – Морко-Унчо кугорно ӱмбалне верланен. Райрӱдӧ гыч тушко 24 меҥгым шотлат, а асфальт корно гыч ял марте ныл меҥге чоло лиеш. Ты кундемыш логалаш Морко посёлкым кудал эртыман.
Мыланем утларакшым посёлко марте верланыше ял-влак палыме улыт. Сандене Морко вес могырысо кундемлам ужаш куанле ыле. Йошкар-Ола гыч Моркыш кудалме годым курыкан, тайылан, кореман, чодыран пӱртӱс шинчалан перна гын, Морко гыч Унчышкыла корным кучымо годым – утларакшым кумдан шарлен вочшо пасувлак. Нуно тӧр улыт, лач коклан-коклан изирак тайылвлакым шекланаш лиеш. Кугорно деч ятырлан тораште пасугапка гаяк чодыра шога. Лач Макарсола деч ончыч кугу коремым ужым. Ял корем вес могырышто шинча, сандене, тушко логалаш манын, йыр кудалаш логале.
Макарсолаш пурымаште тӱрлӧ пушеҥге кушкеш. Нуно яллан шкешотан ямым пуртат: пуйто ты илемын аралтышыже улыт. Тӱҥалтыштак икмыняр «тулык» сурт шинча. Варажым пелоҥган урем шуйналтеш. Пӧрт-влакым тӱрлӧ тӱсан профнастил гыч келыштарыме капка, тыгаяк штакетник гыч ыштыме палисадник-влак сылнештарат.
Мийымына годым уремысе пелоҥгын рӱдыштыжӧ кужу ӱстел йыр чумыргышо ял калыкым вашлийна. Нуно поян ӱстелым погеныт, мотор марий вургемым чиеныт. Тыгай сӱретым ужын, кумылна эшеат нӧлталте. Кунам эше тыгайым ужат?! Порын саламлалтмек, мутым вашталтымек, пале лие – ялыште Юмын Аван Седмиезерный иконыж дене крестный ход эртен.
Тыште илыше Галина Александровна Шалагина ял илыш нерген тыгерак каласкалыш:
– Макарсолаште лу еҥ илена. Кандаш илыме сурт уло: шымытыштыже илат, иктышкыже каныш кечылаште толын коштыт. Ялыште чылан гаяк пенсионер-шамыч кодынна. Каникул жаплан уныка-влак толыт. Вольыкым ончышо-влакат улыт.
Кевыт Нуж-Ключаште верланен, тушко ныл меҥгым йолын ошкедыман. Такшым автолавке толеш, киндым да тӱрлӧ сатум конда, тидыже пешак йӧнан.
Газ уке, пу дене олтена. Тудым манипулятор конда. Ик тыгай кугу машина пу 19 тӱжем теҥгеш шуэш. Кажне сурт шканже тавым кӱнчен. Сандене вӱдлан торашке коштман огыл. Пӧртыш вӱдпучым шупшмо огыл, тудо телым кылмен кертеш. Кеҥежым ял воктене тӱрлӧ саска шочеш. Ит ӧркане веле: пого да пого.
ТЕЛЫМ КОРНО ТУРГЫЖЛАНДАРА
Морко посёлкыш автобус дене каяш манын, ял гыч асфальт корно марте йолын лекман. Тидыже, конешне, шоҥгыеҥ-шамычлан йӧндымылыкым луктеш. Но тидлан тунемынна, такси дене кудалыштына, маньыч. Морко посёлко гыч Макарсолаш 600 утла теҥгем налыт.
Ял калык корно шотышто проблеме уло, мане, поснак – телым. Тале лум але тӱтан деч вара корным вигак огыт шӱкӧ, тыгайже годым йӧсылык шижалтешак. Галина Александровнан ойлымыж почеш, эртыше телым шӱкымӧ лумым ял мучаштак коденыт. Ик мучаште 6 метран кугу курык, весыште 4 метран лийын. Тидым вес вате-шамычат пеҥгыдемдышт. Нунын кокла гыч Анастасия Ивановна Иванова мутланымашке ушныш:
– Ончычракше пасу корнат моткоч шӱкшӱ ыле. Эргым, тыгыде кӱым корныш шараш манын, район администрацийыш йодмаш дене лектын. Тудо СВО-н участникше, садлан куд КамАЗ кӱым пуэныт. Тидлан кӧра корным шотыш конденна. Уке гын, шыжым-шошым чот орланен иленна.
ШОЧМО ЯЛЫШТЕ ВИЙКУАТ ЕШАРАЛТЕШ
Ончыч ялыште кумло утла суртышто иленыт. Ялын шке озанлыкшат лийын. Икшыве-шамычын юарлыме йӱкышт тораш йоҥгалтын. Кызыт нуно шукертак шке ешан, шочшан улыт. Куандара, ача-авашт деке толыт, шочмо суртыштышт тӱрлӧ сомылым ышташ полшат. Теве Озаҥ олаште илыше Екатерина Олеговна Юсупкина кажне кеҥежым шочмо ялыште эртарем, мане.
– Мый кугу олаште ешем дене илем. Сандене шочмо-кушмо верыш, авам ден шольым деке кажне гана куанен вашкем. Ачам ты тӱня гыч икмыняр ий ончыч каен. Тыште мыланем ласка, вий-куатым налам. Адакшым илалше авамлан тӱрлӧ сомылым ышташ полшымем дене шкем куандарем. Теве крестный ходым таче вашлийна, тӱрлӧ чесым ямдыленна, тидат сай паша. Такшым шуко еҥ коклаште илен, каныме шуэш, ласкалык кӱлеш. Тидыжым мый шочмо ялыштем сайынак шижам.
Ты кечын Макарсола ялысе калыкын ӱстел йыр чумыргымыжо, икте-весе дене шыргыжал мутланымыже мемнан пашаштынат шкешотан кышам кодышт. Тыгай сӱретым ужын, чынжымак, чонышто куан озалана. Ты ялын илышыже пеледше манын, калык Юмылан ӱшана. Меат Макарсолалан кужу ӱмырым тыланена!
И.Речкинын фотожо-влак.