Гитар дене – корныш!
Калыкым кумылаҥдаш манын, «Кугарня» газет редакций дене тӱрлӧ мероприятийым эртарена. Тыге шкенан республикыште тӱрлӧ кундемыш лекташ, Российысе моло регионыш миен толаш да финн-угор калык дене вашлияш амал лектеш. Лач тыгак корно почылто Пермь кундемысе Кудымкар олашке. Тушто «Ловлӧн бикыв» (Чонемын тулжо) финн-угор сылнымут фестиваль 7-8 июльышто эртаралте. «Какшан сер ӱмбалне» фестивальыштына сеҥыше дене пырля тушко тарванышна.
«Какшан сер ӱмбалне» авторский муро фестивальым эртараш тӱҥалмекак, 2018 ийыште, марий бард Геннадий Григорьев темлымашым ыштен ыле: «Шкенан дене гына мурыктымо дене ида серлаге, сеҥыше-влакым вес конкурслашкат намиен толза, кушто мо эртаралтмым тек ужыт, палат, ончал савырнен, тек усталыкыштым пойдарат. А тыгайым ужын, молынат муро фестивальышкыда ушнаш кумыжо лектеш».
Лудшына-влак шарнат: тений 2 июньышто эртарыме «Какшан сер ӱмбалне» муро конкурсыштына тӱҥ призым – гитарым – Морко районын шочшыжо, кызыт У Торъял тӱвыра пӧртын йӱк режиссержо Дмитрий Афанасьевлан кучыктенна ыле. Сандене ме тудым ты семӱзгар дене корныш тарванаш ӱжна. Такше тудо тылеч ончычат «Ловлӧн бикыв» фестивальыште мурен, тений сеҥыше семын уна лие. Геннадий Григорьев тушко ынде нылымше гана миен тольо, кок ганаже – «Кугарня» дене пырля. Кумшо участниклан Александр Коноваловым (тудат мемнан фестивальыште тений кок номинацийыште сеҥен) темлыме ыле, но тудо миен ыш керт. Шкенан ончычсо пашаеҥна, марий сылнымутыштат, муро аланыштат ойыртемалтше усталык йӱкан Алена Яковлева каяш келшыш.
Киров областьысе Пистерыште
Кумытынат сайын мурат, гитар дене шоктат. Тылеч посна эстраде аланыште ойыртемалтыт, Д.Афанасьев гын эше баяным сайын шокта. «Тугеже концерт программе ямде! А молан эртараш огыл?» Лач тиде шонымаш денак Пермь кундемыш кайышыла, Киров областьын Кильмезь районысо Пистер (Пестерово) ялышкыже тарванышна. Вет «Кугарня» газет редакций кеҥежым «Ӱжаран кастене» вашлиймашыш калыкым тӱрлӧ вере чумыра. Тугеже ончыко, Киров марий-влак деке!
Кильмез районысо клуб пашаеҥ, марий активист-влак дене мемнам «Виче мари» национально-культурный автономийым вуйлатыше, «Кильмезь мари» МНКА советын председательже Наталья Плетенева ончылгоч палымым ыштен, нуно калыкым погаш полшеныт. Тыге 6 июль кастене Пистер клубыш чумыргышна. Тыглай ялысе клуб, но концертым да моло мероприятийым эртараш мо кӱлеш – чыла уло. А тӱҥжӧ – шокшо кумылан ончышо-влак погыненыт ыле.
Вашлиймаште «Кугарня», «Ямде лий», моло марий газет, журнал-влак лекме шотышто каласкалышна, редакций илыш дене палдарышна. Киров велнат лудшо шуко лийже манын, подпискым ышташ ӱжна.
Геннадий Григорьев гитар сем почеш, Алена Яковлева эстраде муро дене калыкым куандареныт, Дмитрий Афанасьев эше баян дене «ылыжтен». Ожнысымат, кызытсе ятыр марий мурымат муралтеныт. Ончаш толшо-влакын йодмышт почеш руш мурат йоҥген. А мучаште чылан пырля кушталтен, иктеш улмылан куанымынам ончыктышна.
Киров кундемысе марий-влак деке мийымылан чылан тауштеныт, артист-влакым шокшын вашлийыныт. Мелна дене сийленыт, пеледыш аршашым кучыктеныт. Тыгай вашлиймашым умбакыжат эртараш йодыныт. Меат чылалан тауштена.
Кудымкарыште – кокымшо гана
«Ловлӧн бикыв»(Чонемым тулжо) фестиваль кок ийлан ик гана эрта. Тылеч ончыч «Кугарня» газет редакций дене эше 2019 ийыште миенна ыле.
Тушко финн-угор кундем гыч сылнымутым йӧратыше, почеламутым возышо, мурым йоҥгалтарыше-влак погынат. Марий Эл гыч мийыше-влак вучымо уна улыт. 2017 ий гыч эртарат, тений визымше фестиваль лийын, тышеч –нылытыштыже марий-влак выступатленыт. Сандене тусо «Иньвеньский край» газетын тӱҥ редакторжо Елена Коньшина поснак тидым палемдыш: «Тора корным ончыде, мемнан фестивальыш эреак ушнымыда дене те чынжымак ӱшанле родо, пошкудо гай улыда!»
«Ловлӧн бикыв» Коми-пермяк этнокультур рӱдерыште эрта.
Мийыме кечын «йыргешке ӱстел» йыр мутланыме годым национальный йылме дене возалтше сылнымут паша шотышто каҥашыме. Удмурт, Марий Эл, Пермь кундем гыч мийыше писатель, поэт, журналист-издатель-влак шке кундемысе илыш дене мыняр-гынат палдаренна. Куанаш гына кодеш: книга-влак шочмо йылме дене лектыт, кугыжаныш кучем велым окса тидлан ойыралтеш. Лудшыжо гына лийже.
Но еҥ-влак утларак лудын кертышт, тиде але тудо калык дене сайынрак палдараш манын, рушла возалтше материалым лукташ кӱлмымат палемдыме. Сандене кокымшо кечын шочмо йылме гыч рушлашке кусарыме темым тарватыме. Москвасе А.М.Горький лӱмеш литературный институт гыч доцент, филологий науко кандидат Вера Пантелеева кок лекцийым лудын, йодышлан вашештен, тӱрлӧ шотышто пырля каҥашеныт.
Коми-пермяк да марла
Тений Кудымкар олалан 85 ий темын. Ор семын тудо XVI курым гычак, «Кудымкарское городище» семын VII курым гыч пале. Пайрем годым уна, артист, кидмастар-влак ола урем дене ошкыл эртат, а вара тӱрлӧ площадкыште калык кана.
«Ловлӧн бикыв» фестивальым эреак олан кечыжым пайремлыме годым эртарат. Тушко погынышо поэт, семмастар-влак И.Кривощёков лӱмеш уэмдалтше ола паркыште шке почеламутыштым лудыныт, гитар, гармонь сем почеш коми-пермяк, руш мурым муреныт. А марий сем почеш ятыр мурым йоҥгалтарымышт дене Геннадий Григорьев, Алена Яковлева да Дмитрий Афанасьев фестивальым утларак пойдареныт, калык кумылым нӧлтеныт. Кажныже посна выступатлен, а мучаште «Автобус вашка шочмо ялыш» мурым кумытынат пырля йоҥгалтареныт.
Тидын денак Пермь кундемыште фестиваль турнена мучашлалте. Тудо кастенак машинаш шинчын, мӧҥгӧ велыш тарванышна, 10 шагат утла корнышто кудалмек, рушарнян эрдене Марий Элыш толын пурышна. Чонышто – куан, ушышто – поро шарнымаш, ончыкылыклан – у шонымаш, ӱшан.
Эдуард Иманаев.
