Советский районысо Кужмарий ялысе тӱвыра пӧртыштӧ илыш мӱкш омартала гӱжла. Икте репетицийыш толеш, весе-шамыч сценыште куштымашым репетироватлат, фойеште илалшырак кова-влак мурым мурат. Икте лектеш, весе пура, 1980-ше ийлашке логалме гай чучеш. Чынжымак тыште веселас. Чынжымак, тыште клуб – еҥ-влакым иктыш чумырышо вер.
Ты тӱвыра пӧртым ятыр ий А.Н.Пуртов вуйлата. Валентина Ефремова художественный вуйлатышылан, Маргарита Досназарова балетмейстерлан ыштат. Тӱвыра пӧртын да Кужмарий ялын кугешнымашыже – «Эр ӱжара» ансамбль, тудым 1991 ийыштак чумырымо. Тушто еҥ-влак эре вашталтыт, йоча-шамыч кугемыт да каят, олмешышт весе-влак толыт. Но иктаж 20 еҥже тӱҥалтыш гычак тыште мурен-кушта. Коштыт студент, колхоз, кевыт, эмлымвер, почто пашаеҥ-шамыч – икманаш, кӧн кумылжо уло, чылан. «Кугезе вож» фольклор коллектив шке йырже йоча-шамычым чумыра. Тушко икшыве-влак йочасад гычак ушнат, садлан марий тӱвыралан, йӱлалан нуно изинек шӱмаҥыт да, кугеммекат, «Марла мурен-куштен моштет мо?» манын йодмылан «Конешне, мый вет марий улам!» манын, кугешнен вашештат. «Клубыш коштыт веле огыл, мураш-кушташ верым тавалат. Шукын тидлан шӱман улыт», – куанен шыргыжалеш В.Ефремова.
– Мурымаш-куштымаш-влакым эре уэмден шогена, репертуарнам пойдарена. Утларакшым шкенан вел мурымаш-куштымашым ончыкташ тыршена. Тыгак моло вел марий-влакынат куштымашыштым шындена. Эсогыл китай куштымашнат уло. Костюм-влакым эре заказатлена, ӱдырамаш-шамыч шкеат ургат. Кажне номерлан – посна костюм, – ойла А.Пуртов.
Клуб пашаеҥ-влак яра огыт шинче. Тоштырак дробь-влакым тунемыт, ожнысо муро-влакым кычалыт. Чот ожно чийыме вургем-влакым ял мучко поген коштыныт, кызыт клубышто пӧръеҥынат, ӱдырамашынат тошто курымышто чийыме тыгай вургем (сар деч ончычсо, сар деч варасе, 1970-ше ийласе) ятыр, порсын шовычат уло. Однорядке гармоньымат ен-влак деч погеныт. Ныл тыгай семӱзгар уло. Гармонь дене клуб директор шкежак шокта.
Балетмейстер Маргарита Досназарова икшыве-влак дене чот заниматла, репетицийым пеш чӱчкыдын эртара, туныкта. Йоча-шамыч сценым «оккупироватлымышт» годым ковай-влак репетицийым фойеште эртарат. «Тушто акустике эше сайрак», – воштылыт артист-влак. Кызыт калык муро-шамыч дене пырля 1980-ше ийласе муро-влакым мурат. «Мемнан годсо муро» веле малдалыт.
Самырык-влаклан дискотеке чӱчкыдын лиеда. Этнодискотеке тывелне лач Кужмарийыште веле эртаралтеш, ойлат клуб пашаеҥ-влак. Чын, тудыжо лач пайрем-влак годым гына лиеш, но пайремже ятырыс. Моло годымат самырык-влак эре марла муро-шамычым йодыт. Гармонь дискотекыште чӱчкыдын йоҥга. Кугурак посёлко гыч тышке лӱмын марий сем почеш кушталташ толыт, нунылан эре марий муро, сем кӱлыт.
Клуб пашаеҥ-влак кеч-могай мероприятийым лач марий йылме дене веле эртарат. Сценарий эре марла. Ӱарням, Тройчыным да моло пайремым тыште йӧратат.
Тӱжвач ончымаште, чыла сай коеш, клубшат кугу да мотор. Но садак ачалыме пашам ыштыман улмаш, леведышым вашталтыман. Тидлан 2022-2023 ийлаште «Культура» нацпроектыш пуртеныт. А тений «Культура Марий Эл» программе почеш аппаратурым налаш, сценылан вургемым весым ышташ, костюм-влакым ургаш окса ойыралтын. Костюмым заказатлаш лӱмын «Сайвер» ательешке миен коштыныт.