Курымла гоч вончен, тӱзлане, Роҥго кундем!

Йошкар-Ола деч 50 меҥге тораште, Советский районышто Роҥго села верланен. Тораште огыл, «роҥ-роҥ-роҥ» йоҥген, изи эҥер йоген кая. Историк-влакын шымлымышт почеш, селан лӱмжӧ лач тышеч лектын. Тиде верыш XVII  курымышто Озаҥ кундем гыч 10 марий еҥ, чимарий йӱлажым арален кодаш манын, шылын толын.

Илен-толын, Роҥго кушкын, шарлен. Рушарня еда тушто кугу пазар гӱжлен, южгунам икмыняр кечат шуйнен. Тысе калык мланде пашам ыштен, колым кучен, сонарыш коштын.

Тыште чимарий-влакын илымыштым кугыжаныш еҥ-влак пален налыныт да тысе калыкын пӱртӱсыш кумалаш лекмыжым чараш да, православий йӱлам шыҥдараш манын, 1814 ийыште ош кӱ пырдыжан кугу черкым чоҥеныт. Покро черкым Царевококшайск купеч М.М.Таланцевын оксаж кӱшеш ыштыме. Тунам Роҥго илем икмыняр жаплан Покровский селаш савырна.

Пӱртӱс вийлан ӱшаныше еҥ-влакым православий вераш савыраш неле лийын, сандене 1837 ий 2 декабрьыште изирак пу пӧртыштӧ церковноприходский училище почылтын. Куд йочам священник да тудын полышкалышыже туныктеныт.

1899 ийыште Роҥгышто второклассный школым почмо. Тушто тӱрлӧ кундемла гыч: Морко, Цибикнур, Арбан, Кузнеч гыч – йоча-влак кум ий тунемыныт. Тудо ийлаштак Роҥгышто земский эмлымверым, книгагудым почмо. 1930 ийыште кресаньык-влак «Утро» колхозым ыштеныт.

    

Илаш чыла йӧн уло

Тылеч вара жап шуко эртен. Села кушкын, уэмын. Кызыт 300 утла суртышто 1100 наре марий ден руш-влак келшен илат. Роҥгышто илаш чыла йӧн уло. Кугу чапле школ, йочасад, эмлымвер, тӱвыра пӧрт, кевыт-влак пашам ыштат. Шоҥгыеҥ да начар тазалыкан еҥ-влаклан кум пачашан пӧртым чоҥымо. Уремлаште асфальтым шарыме, газпучым да вӱдпучым кажне гаяк пӧртыш шупшмо. Чаманен каласыман, Кугу Отечественный сар деч вара вияҥ толшо, республикнан ик эн сай ялозанлык-влак радамыш пурышо «Коммунизм верч» колхоз (варажым тудым «Мир» СПК-ш савырыме) тачысе кече марте «илен» ыш шу. Туге гынат мланде яра ок кий. Верысе самырык предприниматель С.С.Михайлов мландым курал-ӱда, телылан шудым шапашла.

Тылеч посна Роҥго селаште кок предприятий пашам ышта: торфобрикетный завод ден кӱ карьер. Тораште огыл «Акашево» чыве фабрикын 18 вӱтаже чоҥалтеш, лишыл жапыште туштат верысе калыклан паша вер лиеш.

         

Ончыкылык паша

Роҥго села кызыт кузерак ила? Могай паша ышталтеш? Нине йодыш-влаклан Роҥго ял шотан администрацийым вуйлатыше А.Ефимов тыгерак вашештыш: «Ӱмаште Кугу Отечественный сарыште вуйым пыштыше воин да локальный боевой действийын участникше-влаклан уэмдыме памятникым почынна. Тений салтакын скульптурыжым уэмденна, воктеныже чыла эрыктенна, плиткым шаренна. Лишыл жапыште «Чап аллейым» ыштена. Туштак тазалыкым пеҥгыдемдыме спорт площадкым ышташ шонымаш уло. Тылеч посна Юбилейный уремыште ныл пачашан, 40 пачеран пӧрт чоҥалтеш. Тушко илаш йӧрдымӧ пӧртла гыч еҥ-влакым кусараш тӱҥалына, куд пачерым ача-ава деч посна кодшо ӱдыр-рвезе-влаклан пуэна.

                   

 

Иле, Роҥго памаш!

Пытартыш ийлаште тӱрлӧ проект-влак илышыш утларак да утларак шыҥдаралтыт. Роҥгышто илыше-влак «Программа местных инициатив» проект дене ик эн йӧратыме верыштым, памашым, ачален шынденыт. Памашлан у илышым пуаш манын, инициативный группо чумырген: Роҥго селаште илыше-влак Л.А.Калинина, Н.Е.Васильева, А.И.Глушкова, Н.А.Митряева. Кугу полышым тиде кундемыште шочын-кушшо, кызыт Советский посёлкышто илыше предприниматель Ю.С.Плотников пуэн.

Памашым тӱзатыме нерген тысе книгагудым вуйлатыше Л.А.Калинина дене мутланышна. «Памашым эрыктен-уэмдымеке, йырже пеледышым шындаш шонен пыштенна. Еҥ-влак дене пырля чумырген, шудым соленна, машина орава-влакым чиялтен, тушко пеледышым шындылынна. Теният уэш чумырген, памаш воктенысе верым тӱзатенна. Тау, тушто илыше-влаклан. Нунат кумылын полшат. Пӧръеҥ-влак кеҥеж гоч шудым солат, ӱдырамаш-влак пеледышыш вӱдым шаваш толын каят. Поснак кугу тау  А.В. Волковалан, Н.В.Тимофеевалан, А.Я. Лопатиналан да Ягодаровмыт ешлан. Нуно кеч-могай жапыште полшаш ямде улыт», каласыш Любовь Александровна.

2019 ийыште памашлан шнуй шӱлышым пурташ манын, тудым освятитленыт. Тидланже Кужмара села гыч отец Владимирым ӱжыныт. Тыге Покро пайрем кечын тушто икымше службо эртен.

  

У черке лиеш

Ала-кунам ожно Роҥго селан эн кӱкшака верыштыже кугу ош черке тораш волгалтын шоген, а чаҥын йӱкшӧ эсогыл Ежово селашкат шоктен маныныт, но 1936-1937-ше ийлаште тиде черкым шалатеныт.

Кызыт тиде верыште чатката изи часовньо шинча. Тудым ыштымаште ятыр жап Роҥго эмлымверыште пӱйым эмлыше врачын, кызыт шоҥгыеҥ-влакын пӧртыштышт ороллан тыршыше Сергей Данилович Князевын надырже кугу.

«2009 ийыште кум йолташ: мый, В.Н.Данилов, Е.С.Макаров черке олмысо верым ачалеш шындаш шонен пыштенна. Йошкар-Оласе Владыке Иоаннын благословенийже почеш пашалан кыртмен пижынна. Эн ондак пушеҥгым руэн, чыла вере ачаленна, кугу пу ыресым шогалтенна. Вара калык деч оксам поген, тиде верым кӱртньӧ пече дене авыренна. Икмыняр жап гыч адак у шонымаш шочын: часовньым чоҥаш. Тыштат мыланна тысе калык полшен. Вет куполым да леведышым ыштыкташ мастерлан оксам тӱлыман. Тыге ме изирак часовньым чоҥен шуктышна. Тиде пашам ужын, Советский посёлкысо предприниматель С.Г.Санинын шке оксаж дене тыште кугу черкым чоҥаш шонымашыже шочо. Таче кечылан проект ямде, Сергей Геннадьевич тидлан шагал огыл оксам пыштен. Пашам эркын-эркын тӱҥалына, теве вӱдпучымат шупшын ямдылыме. Черкым чоҥаш моткоч шуко вий да жап кӱлеш»,  каласыш Роҥго селасе православий черкын старостыжо С.Князев.

Роҥго нерген шуко ойлаш лиеш, вет селан историйже да эртыме илыш корныжо моткоч поян. Тӱрлӧ жапыште тудым шуко лӱмлӧ еҥ чапландарен, кызытат нунын лӱмышт дене Роҥго калык моткоч кугешна!