27 августышто Т.Евсеев лӱмеш Национальный тоштерыште «Марийская правда» газетын курымаш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше «Больше чем газета» ончер почылтын. Тоштерын историй пӧлкажым вуйлатыше Ольга Анатольевна Требушкова ончер дене палдарыш. «Марийская правда» газетын пашаеҥже-влак кок тылзе ончыч газетын курымаш лӱмгечыжлан ончерым ышташ шонымаш дене толыныт улмаш. Ик тылзыште пашам чумырен шуктымо».
— Ончер кузе погалтын?
— Редакцийысе аралалт кодшо материалым нунын деч налынна. Тӱрлӧ амаллан кӧра (кусныл коштмылан) редакцийыште материал шагал кодын. Вес семынже шоналташ гын, печать пашаеҥын мо лийын кертын: ручка, блокнот, диктофон… Ме нунын коллекцийыш-
тым оҥайын ончыкташ тыршенна, фондыштына ты темылан келшыше материалым ешаренна. Мутлан, фото-журналист-влакын пашаштым почын пуаш фотоаппарат коллекций уло: «Фотокор No 1» гыч кызытсе жап марте. Тыгак — печатный машина-влак. Моткоч шуко раритетан импортный образец-влакым ончалаш лиеш.
— Ончерыште эн кугу тӱткышым молан ойырымо?
— Зал покшелне газет редакцийын кабинетше верлана. Тиде — 1930-шо ийла, садлан чыла арвер, мебель да манекен ӱмбалне чием тудо жапым ушештара. Ӱстембалне — печатлыме машина, лампе, Шкетанын бюстшо. Этажеркыште «Чавайнын отыжо» сӱретым вераҥдыме. Чавайнат тыште редактор лийын.
— Газетым могай саманыште савыкташ тӱҥалме?
— Газет шочмо жап моткоч неле пагытлан логалын. 1921-1922 ийлаште кочкыш лийын огыл, шурно шочын огыл, кужун шуйнышо кукшо игече шоген, пожар озаланен… Туге гынат Краснококшайскыште типографийым ышташ мут лектын. Мо тыгай типографий? Ик пӧлемыштак текстым погеныт, печатленыт, а лукышто вуйлатыше шинчен.
— Курым ончыч газетым печатлаш мо таратен?
— 1921 ий 28 августышто типографийыште «Известия облисполкома и обкома ВКП(б)» областной газетын икымше номержым рушла печатлен лукмо. Тудо вара «Марийская прав-
да» газет лийын. Тӱҥ редакторлан Владимир Алексеевич Мухиным шогалтыме. Тиде еҥ шукылан палыме: литератор, поэт, литератур критик, мер пашаеҥ.
Но икымше номерым лукмо жапыште тудым командировкыш колтымо, садлан чыла па-
ша Александр Алексеевич Баладурин ӱмбак возын. Окса уке улмаш гынат, газет арняште
кок гана лектын. 1921 ий мучаш марте 29 номерым савыктыме.
— Газет пашаште кӧмыт тыршеныт?
— Александр Федорович Степанов нерген палемдыман. Тудо ой-
лаш йӧратен: «Редакцием — портфельыштем да мӧҥгыштем». Тыште каласыман: типографийын гына огыл, газет редакцийынат шке посна пӧлемже лийын огыл. Газетым лукмаште энтузиаст-влак пашам ыштеныт. Нунын паша опытышт лийын: агитаций кагазым печатный машина дене луктыныт. Кокымшо номерым лукмаштат
окса шотышто нелылык лектын. Полиграфист-влак печатлаш келшен огытыл, икымше но-
мерлан оксам пуымо огыл. Тунам мутланен келшеныт: пашадарым кинде дене тӱлаш.
— Шӱдӧ ий жапыште газетым чарныде савыктыме?
— Уке. 1923 ий сентябрьыште газетым лукмым чарненыт. Амалже: кугу парым да ончыкылан оксам тӱлаш лийдыме. Газет лӱмат кажне гана вашталтын:
1922 ий 1 январь гыч — «Голос мари», 1923 ий 1 март гыч — «Марийская деревня», а 1931 ий 24 март годсек газет «Марийская правда» лӱмым нумалеш. «Марийская правда» газетын икымше лаштыклажым пырдыжыш пижыктенна.
Толшо уна-влаклан ончаш оҥай лиеш. Статья-влакым лудын, вигак тусо жапыш пуйто логалат. «Раритеты Марийской правды» витриныште тӱрлӧ редакцийын саламлымаш кагазыштым, грамот ден приз-влакым чумырымо. 1960-шо ийлаште Тауштымо листок-влакым пеш кумдан печатлыме. 80 ияш лӱмгечылан ыштыме передаче записьым по-
сна шогалтыме экраныште ончаш лиеш.
Ончычсо тӱҥ редактор В.Н.Карташовын (1965- 1991) костюмжат экспонатыш савырнен. Ончерыш октябрь тӱҥалтыш марте мияш лиеш.
Валентина СЕМЁНОВА.