Кумыжан йомак

Медведево посёлкысо Йоча усталык пӧртыштӧ икшыве-влаклан ятыр кружок пашам ышта. Мастарлык занятий-влак посёлкышто илыше йоча-влаклан веле огыл, тыгак районысо ятыр школлаште тунемше-влаклан эртаралтыт. Тушто туныктышо-влак шкаланышт келшыше направленийым ойырен налыт да урок деч ӧрдыжтӧ кружокым эртарат. Физкультур да спорт, естественно-научный, социально-педагогический, технический да моло направленийла дене 1200 утла йочан мастарлыкым шуарат. Занятий-влак чылалан оксам тӱлыде эртаралтыт.

Пӱртӱс материал дене пашам ыштыме занятий-влакым ончалаш гын, икшыве-влакын ик эн йӧратыме кружокышт – «Туесок». Тышке 3-шо классыште тунемше да кугурак йоча-влак коштыт. Нуно кумыж дене тӱрлӧ арверым ышташ, кумыжым чеканке дене моторын сӧрастараш тунемыт. Туныктышышт – Владимир Желудкин.

Владимир Александрович кумыж дене пашам ышташ туныктымо кружокым 2000 ий годсек вӱда. Тылеч ончыч шым ий фотокружокым эртарен.

20 ий наре туныктымо жаптыште шотлен пытараш лийдыме сылне арвер-влак ышталтыныт: туйыс, корзиҥга, кӱмыж, тӱрлӧ модыш… Мо гына уке! Эсогыл сӧрастарыме ӱзгар-влакымат ужаш лиеш: кидшол, вуйшӱдыш, алга. В.Желудкинын тунемшыже-влак ий еда конкурсла ден ончерлаште мастарлыкыштым тергат. Пашаштым Российын тӱрлӧ кундемлаштыже веле огыл, Эстоний ден Финляндийыште эртаралтше ончерыштат ужаш лийын.

Йоча усталык пӧртыштӧ верланыше ик пӧлемыште чыла ӱзгарым вераҥдаш вер ок сите. Но тыште ятыр мотор арверым ужаш лиеш. Теве марий пайрем йӱла-влакым сӱретлыман туйыс. Ик велне ӱдыр ӱдырвучым пуалтара, вес велне шиялтыш дене шоктышо марий воктен мотор марий вате чӱчкалта… Воктелнысе полкышто руш калык йомак гыч Эгерче шыргыжал шинча. А марий калыкын мифологийже гыч «чоҥештен» толшо мотор лудо, вуйжым тӱрлӧ велыш савыркален, тышке пурышо унам порын вашлиеш, «кря-кря» ыштен саламла. Ты лудын марий йомак гыч улмыжым, ятыр финн-угор фестивальлаште лийын коштмыжым йоча-влак эре куанен колыштыт. Шкештат тыгай мотор арвер-влакым ышташ кумылаҥыт.

– Кумыжым сӧрастарен, тудым шонымо арверыш савырыме пашан технологийже такшым эре икгай. Но шуко уым шонен лукташ лиеш. Ит ӧркане веле. Да чытышет лийже. Мый йоча-влаклан эн ончычак кумыж дене пайдаланаш туныктем. А вара икшыве мом шонымыжым шкеак ыштен кертеш. Тиде паша мучашдыме да сылне. Мыйын южо тунемшем мый дечемат мастар улыт. Мутлан, Никита Власов. Тудым кумыж ювелир манаш лиеш, – ойла Владимир Александрович.

Кидмастарын ӱстелыштыже кумыжым сӧрастараш да тудын дене пашам ышташ кӱлешан чыла инструмент уло: тӱрлӧ форман сӱретым ыштыше чеканке-шамыч, кӱзӧ, вашкӱзӧ, чӧгыт да молат. «Кумыжым кушто муыда?» манын йодмемлан Владимир Александрович «Тыланда чыла ойло!» манын шыргыжале. Мыскараче шӱлышан туныктышо йоча-влак денат эре весела кумылан. Тидыже икшыве-влак дене мутланымыж годымат шижалтеш. Коеш: йоча-влак тышке уло кумылын коштыт.

Вячеслав Тимаков:

Мый кумыж дене пашам ышташ кокымшо ий тунемам. Кугурак ӱзгар-влак кокла гыч сакырым опташ атым ыштенам. Кумытым. Иктыжым ковамлан пӧлекленам, кокытшо – мӧнгыштак. Кызыт палымем-влак печеньым опташ келшыше кӱмыжым ышташ йодыныт. Мылам тиде кружок моткоч келша.