Кодшо арнян Марий Элыште начарын ужшо икшыве-влакын Российысе кеҥеж спартакиадышт эртен. Тудо «Демографий» нацпроектын «Спорт – норма жизни» федеральный проектше почеш илышыш шыҥдаралтеш. Проект икшыве-влакым спорт деке шӱмаҥдаш, таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥда.
Спартакиадыште элнан 35 регионжо гыч 500 утла икшыве шке моштымашыжым ончыктен, вийжым терген. Нуно иймаште, шашке да шахмат дене модмаште, голболышто, мини-футболышто, куштылго атлетикыште, мини-футболышто, дзюдошто ӱчашеныт. Икымше верым Челябинск областьын сборный командыже, кокымшым Свердловск область, кумшым Санкт Петербург ола налыныт. Марий Элын команыже визымше лийын.
Свердловск область гыч 35 йоча толын
Свердловск кундемысе начарын ужшо-влакын спорт федерацийыштым Игорь Астафьевич Новокшонов вуйлата. Тудо ты кундемысе спортивный движенийым ончыко вӱден наҥгайыше еҥ-влак кокла гыч иктыже. Изи годсек спорт дене пеҥгыде кылым куча. Шочмо кундемжын чапшым тӱрлӧ вере кӱшнӧ ончыкташ тырша. Спартакиадыш Свердловск кундем гыч 13-18 ияш 35 спортсмен толын. Нуно иймаште, дзюдошто, голболышто, шашке да шахматыште, куштылго атлетикыште вийыштым тергеныт.
Игорь Астафьевичын палдарымыж почеш, тренировко-влак расписаний почеш арнялан кум гана эртаралтыт. Кугурак таҥасымашлан ямдылалтме годым тидлан шукырак жапым ойырат. Тыште дзюдо, куштылго атлетике, иймаш ик эн виян спортлан шотлалтыт. Спортын ты видыштыже спортсмен-влак эреак сеҥыше-влак коклаште улыт.
– Кугу таҥасымашлашке ме кумылын ушнена. Икшыве-влаклан тиде шкешотан пайрем. Нуно кӱлынак ямдылалтыт.
Марий Элыште тылеч ончычат лийынна. Мыланна тыште моткоч келша. Еҥ-влак поро, унам вашлийын моштышо улыт. Спартакиадыланат пеш сайын ямдылалтыныт, но ик ситыдымашым палемдыде ом керт: таҥасымаш-влак эртыме шотышто бюллетеньым огыт пуэде. Тидыже спортсмен да тренер-влаклан тӱрлӧ умылыдымашым луктеш. Ме эскерен огына керт: кӧ могай верыште да кӧн мыняр сеҥымашыже уло. Тиде йодыш дене спартакиадын организаторжо-влак деке лекман, – мане Игорь Новокшонов.
Дзюдо ик эн виян спорт
Ты кундемысе начарын ужшо икшыве-влак коклаште дзюдо ик эн виян спортлан шотлалтеш манын ойлышна. Тысе дзюдоист-влак элнан чапшым Параолимпиадыште да моло тӱнямбал таҥасымашлаште араленыт. Йошкар-Олаште эртаралтше спартакиадыш спортын ты видше дене ик ӱдыр да ныл рвезе шке вийыштым тергаш толыныт. Нунын кокла гыч Алексей Рыболовлев абсолютный чемпион лийын, 55 килограмм нелытан спортсмен-влак дене таҥасен. Тудо 14 ияш, Нижний Тагил гыч, йӧршеш нимом огеш уж (начарын ужшо-влак коклаште ты спортышто В1 группышко пура). Свердловск областьысе Верхние Пышма оласе начарын ужшо икшыве-влаклан С.А.Мартиросян лӱмеш школ-интернатын кандашымше классыштыже тунемеш. Кажне соревнованийыш Алексей дене пырля аваже коштеш. Алеша Россий кӱкшытан таҥасымашлашке чӱчкыдын ушна. Ончыкыжым элнан чапшым тӱнямбал кӱкшытан соревнованийлаштат арален сеҥа манын ӱшан уло.
Школышто Михаил Юрьевич Пятков дене тренироватлалтеш. Тудо рвезе нерген тыгерак каласкалыш:
– Алексейын дзюдо дене заниматлаш кумылжо уло. Тудо школышто тренироватлалтме деч посна каныш кечылаште мӧҥгыштыжӧ, Нижний Тагилыште, вес тренер дене шкенжым шуара.
Тылеч ончыч спартакиадыште йӧршеш уждымо-влак моло категориян начарын ужшо-влак дене таҥасеныт. Тений тыгай еҥ-влаклан посна таҥасымашым эртареныт. Сандене Алеша В1 группышто кучедалын.
Кажне тренер шке воспитанникше верч азаплана. Мыняр моштымашыжым, чон-шокшыжым нунылан пуа. Таҥасымаш годым кузе спортсменышт верч тургыжланат, эскераш пеш оҥай улмаш. Палемдыман, участник-влаклан элнан чапланыше тренерже-влак тӱрлӧ мастер-классым эртареныт. Ты мероприятий пеш пайдалын да шкешотан эртен.
Москвич-влак иймаште ойыртемалтыныт
Москва гыч спартакиадыш 23 еҥ ушнен. Тушеч кудытшо – иймаш дене таҥасыше-влак. Максим Федотов (17 ияш) да Нелли Труфанова (10 ияш) шке таҥаш-влак коклаште икмыняр дистанцийыште икымше лийыныт.
Нелли Россий кӱкшытан таҥасымаште икымше гана участвоватла. Тылеч ончыч ийготшо дене келшен огыл. Кумшо ий бассейныште тренироватлатеш. Аважын палдарымыж почеш, тренер-влак ӱдырын ты спортышто моштымашыжым жапыштыже ужын шуктеныт да тудлан профессионально заниматлалташ темленыт. Ӱдыр ийше-влак коклаште F3 группышко пура. Тыгай еҥ-влак шуялтыме кид деч тораште иктаж-могай сӱретым ужын сеҥат. Вот Максим – F2 группын спортсменже. Тыгайже-влак нер йымалнышт веле иктаж-мом ужыт.
Максим Федотов, тазалыкым пеҥгыдемдаш манын, бассейныш кошташ тӱҥалын. Лу ияшыж годым тудым Москва оласе начарын ужшо-влакын сборныйыштым тренироватлыше ик тренер шекланен да профессионально заниматлаш темлен. Кызыт Максим – спорт мастерыш кандидат. Россий кӱкшытан тӱрлӧ таҥасымаште эреак сай результатым ончыкта. Начарын ужшо-влаклан спартакиадыште визымше гана шкенжым терга. Тренировкылан арняште куд кечым ойыра. Ик кече кум шагат вӱдыштӧ жапым эртара, вес кечын – кок шагат утла. Тренировкыш Москван ик ола тӱржӧ гыч весышке кудалыштеш. Корнылан шагал огыл жап кӱлеш.
Максимын ешыштыже чылан гаяк начарын ужшо улыт. Сандене тудо изи годсек шкенжым еҥ-влак коклаште кучаш тунемын. Кеч-моланат вашке да писын реагироватла. Ончыкыжым спорт дене тыгак кылым кучаш шона, кугурак старт-влаклан ямдылалташ тӱҥалеш.
Марий Элыште эртаралтше спартакиаде участник-влакын чоныштышт волгыдо шижмашым коден. Шукышт тысе калыкын унам вашлийын моштымыштым палемденыт, организацият сай маныныт. Тыгодым 200 утла волонтёрын тыршымыжымат палемдыде огеш лий. Нуно спортсмен-влаклан тӱрлӧ могырым полышым пуэныт. Спартакиаде 2 октябрьыште Йошкар-Оласе «Марий Эл» ий полатыште мучашлалтын. Спортсмен-влак лӱмеш тӱрлӧ чиян салют кавам сылнештарен, сылне муро да куштымаш-влак ончыкталтыныткумылым савыреныт. Шым тӱрлӧ тортым спортын кажне видшылан келыштареныт да чылан пырля тамленыт.
Мемнанат тале улыт
Марий Элын сборный командыштыже 23 спортсмен да 6 тренер лийыныт. Чылаже Спартакиадыште 25 медальым: 14 шӧртньым, 9 шийым, 3 тойым — налыныт. Тыге команде дене визымше верыш лектыныт.
Спортсмен-влак дзюдо, куштылго атлетикыштее да иймаште ойыртемалтыныт. Иймаште гына 9 медальым Марий Элын командыже сулен. Тыгак куштылго атлетикыште ятыр шӧртньӧ ден ший медаль-влак мемнан командын лийыныт. Дзюдо ден футболыштат улыт. Спортсмен-влак кундемнан чапшым кӱшнӧ кученыт. Тау нунылан!