Киров кундем Пыжанью районыш мийымына годым ятыр марий ялыш пурен лекна. Лаштыкыште лиймынат ушыштына сай шарнымашым кодыш. А тудыжо тыште кумыт уло: Икымше (Акмаруш Лаштык), Кокымшо (Кыдал Лаштык), Кумшо (Шамай Лаштык). Нуно икте-весышт деч ик меҥге коклаште верланеныт. А Пыжанью посёлко (райрӱдӧ) гыч 12-15 меҥгым шотла
Ялын лӱмжӧ моткоч ойыртемалтшын йоҥга. Кум Лаштыкын рӱдыжлан Кыдалаш Лаштык шотлалтеш. Тушто книгагудо, клуб, кевыт, школ, йочасад, медпункт, почто улыт. Школышто 31 тунемше шинчымашым пога, йочасадыш 10 ньога коштеш. Кум яллан 338 еҥ шотлалтеш. Шукынжо верысе «Лаштык» ялозанлыкыште тыршат. Тысе тӱвыра пӧртыштӧ ийготлан келыштаралтше ятыр ансамбль улыт. Тушто изижге, кугужге, илалшыжге чылан мурат-куштат. Ансамбльын участникше-влак фестивальлаште, пайремлаште шке мастарлыкыштым ончыктат.
Тышке Пыжанью гыч арнялан кум гана автобус коштеш, калыкым кондыштара. Ожно кажне Лаштыкын шке фермыже лийын. Ик фермыште кум-вич вӱташте вольыкым ашненыт.
Легенде почеш
Тора вел гыч сай мландым кычалын, еҥ-влак тышеч тӱшкан эртеныт улмаш. Нуно изирак капан, ошалге чуриян, канде шинчан лийыныт. Ош тӱсан вургемым чиеныт. Толмо корнышт пич чодыран, купан лийын. Изирак пасум верештын, каналташ шинчынытат, изижге-кугужге: «мланде лапчык» рӱж маныныт. (Руш йылмыш «лоскуток земли» манын кусаралтеш). Имньыштым шогалтен, йӱдым тыште эртараш кутырен келшеныт. Эрдене кынелмек, ты вер нуным эшеат сымыстарен. Тыге тышан кодаш да илемыштлан «Лапчык» мутым «Лаштыкыш» сылнештарен, лӱмым пуаш палемденыт. Ял тачат тыгак маналтеш.
Тӱшкан родывуйжо ушан, илалше ӱдырамаш Ведера лийын. Еҥ-влак тыште шукемыныт, верымат кугемдаш кӱлын. Тыге Икымше, Кокымшо, варажым Кумшо Лаштык шочыныт. Ялыште шукынжо родывуй деч куснышо Ведеров фамилиян лийыныт. Ты фамилийым чын марий фамилийлан шотленыт. Илен-толын, тудым руш фамилий семын кучылташ тӱҥалыныт да Ведерниковыш савыреныт. 1960-1970 ийлаште тыште Ведерников-шамыч ятырынак лийыныт.
90 ияш кова дене вашлиймаш
Ме Кумшо Лаштыкыш, кудыжым ялыште Шамай маныт, 90 ийым темыше шоҥгыеҥ Клавдия Григорьевна Ошаева деке палыме лияш кудална. Кова Лаштык гыч кандаш меҥге тораште верланыше Эртеме ялыште шочын-кушкын. 1956 ийыште ты ялыш марлан толын. Пелашыжат тӱня гыч шукертак каен. Ӱмыржӧ мучко фермыште пашам ыштен. Шоҥгыеҥын вачӱмбалныже ийгот погынен гынат, яра шинчаш ок ярсе. Пакчам куча, тӱрлӧ емыж-саскам, пеледышым кушта.
Клавдия Григорьевна сар пагытымат тачысе кече гай шарна. Сар тӱҥалме годым куд ияш лийын. Лач тынар ияшыж годым ачажым пытартыш гана ужын. Аважлан – пелаш деч посна кодшо шкет ӱдырамашлан – икшыве-влакым йол ӱмбак шогалташ куштылгыжак лийын огыл. Моло ӱдырамаш семынак вольыкымат ончен, пумат руэн, шудымат ыштен, пареҥгымат куштен. «Ушкал шӧрым кочкын, илен кодынна», – шарналтыш шоҥгыеҥ.
– Ялыште утларакшым илалше-влак улына. Самырык да йоча-влак шагалын кодыныт. Пошкудо ялыш кевытыш шкеак йолын коштам. Тиде мыланем шкешотан зарядке. Адакшым икте-весым ужат, мутым вашталтет. Мемнан дене газ уке, пӧртым пу дене олтен ырыктена, – каласкалыш К.Ошаева.
Шем мончаш пурат
Тысе ик еш дене тыгак мутнам вашталтышна. Раисия Николаевна ден Николай Николаевич Климентьевмыт дене ял да шкешт нерген мутланышна. Вате-марий сулен налме канышыште улыт.
– 1971 ийыште верысе озанлыкыш направлений почеш ветеринарлан пашаш толынам, – мут мундыражым рончаш тӱҥале Раисия Николаевна. – Идалык гыч Николайлан марлан лектынам. Мый шкеже Вӱрзым район Кугу Рой ӱдыр улам. Толмем годым ял моткоч кугу лийын, самырык-влак гӱжленыт. Ӱмырна мучко шуко вольыкым ашненна, кызыт утыжым огына толаше. Икшывына-влак кугу олалаште ешышт дене илат. Канышлан толаш тыршат. Кеҥежым ме снегылан, кугымӧрлан коштына. Шыжым поҥгым погена. Пелашем колым кучаш йӧрата. Мемнан воктене кугу ер, пӱя, эҥер уке улыт, сандене машина дене кандаш-лу меҥге торашке кудалыштеш. Мемнан чыла инфраструктур манмет Кыдалаш Лаштыкыште верланен. Почтальон пенсийым мӧҥгӧ конден пуа. Ончыч «Вараксим» ансамбльыште мурен-куштен улына. Йол корштен витара, садлан кызыт мӧҥгыштак веле тошкештына, – мане Раисия Николаена.
Вате-марий пӧртыш вӱдым пуртеныт, тидлан лӱмын тавым кӱнченыт. Нунын кок мончашт уло: шеме ден ошо, таче кечылан келшыше. Шем мончажым самырык-влак поснак йӧратат манын палемдышт. Нуно тӱрлӧ выньыкым лывыштат, телым лумыш тӧрштылыт, кеҥежым – бассейныш.
Мо оҥайже: тыште пӧрт-влак пеш оҥайын верланеныт. Ик могырышто кок-кум сурт, весыште икыт-кокыт, умбакыжат нылыт-визыт шинчат. Нуным посна уремлан шеледыме огыл. Коклаштышт корем але курык тайыл-влак улыт. Тыште ожно годсо илыш нерген кином войзаш келшен толшо вер манынат шке семынем шоналтышым. Пӧрт, савар, чашма-влак тошто фильмла гыч сюжет-влакым ушештарат. Ала, чынжымак, ончыкыжым ты кундемыште иктаж-фильмым сниматлаш кумылан еҥ-влак лектыт?
И.Речкинын, И.Александрован фотошт.