Тÿня мучко Covid-19 вирус озалана, а еҥ-влак кызытат тудын улмыжлан пешыже огыт ÿшане. Тыгодым коронавирус дене черланыше-влак кажне кечын шукемыт.
- 5 ноябрьлан тÿня мучко 48570836 еҥ коронавирус дене черланен, 1233449 еҥ колен. Мыняр черле еҥ улмо дене Россий уло тÿняште нылымше верыште шога, а Европышто – икымшыште.
- Марий Элыштат сÿрет сайжак огыл: 5 ноябрьлан 6344 еҥ черланен, 66 еҥ колен, пытартыш кечыште 39 еҥ ешаралтын. Республикысе инфекционный стационарыште 1066 еҥ эмлалтеш, 1052 еҥ пневмониян, 311 еҥын – коронавирус, 176 еҥ нелын черланыше, 890 – икмарда состоянийыште, 22 еҥ шÿлаш полшышо аппаратан (ИВЛ), а 450 еҥ кислородан маске деч посна ок керт.
Тÿнямбалысе шымлымаш данныйым ончалаш гын, черле-влак кажне кечын ешаралтыт да ешаралатыт веле. Ты амал денак колышо еҥ шуко. Черым сеҥаш манын, тÿня мучко ончычсо семынак тÿрлö профилактике паша-влак шукталтыт. Но пел ий ончычсо сÿрет ден кызытсым таҥастараш гын, еҥ-влак чылаж годым кÿлеш семын огыт аралалт: маскым, перчаткым эреж годым огыт чий, тÿшкан погынат да т.м. А шыжымсе коронавирус шошымсо деч виян. Кокымшо толкынын шучкырак лиймыжым вирусолог-влак ончычак ойленыт. А ынде ме шкеат тичмаш сÿретым ужын кертына. Очыни, кажныжын иктаж палымыже я лишыл еҥже коклаште коронавирус дене черланыше-влак улыт але шкеак черланен шуктенда.
Ӱшаныме ок шу
Ӧрмаш: южо еҥ шучко вирусын улмыжлан садак ок ÿшане. «Коронавирус уке, чыла шонен луктыныт» манше-влакат улыт. Молан? Тидым Калыклан психолого-педагогический полышым пуышо «Доверие» рÿдер вуйлатыше, психолог О.Завойских теве тыге умылтарыш:
– Кунам айдеме иктаж-могай шучкылыкым пален налеш да лÿдеш, тунам тудын ушыштыжо аралалтме механизм чÿкталтеш. Тунам айдеме чыным чынлан ок шотло. Ковид-диссидент – тыге маналтыт вируслан ÿшаныдыме еҥ-влак. Тыгай-шамыч лач шке шонымашыштым веле чынлан шотлат, у семын илаш тунемын огыт керт.
Тыгак еҥ-влак кызыт властьлан пешыже огыт ÿшане. Тиде амал дене вирус шарлымыланат огыт ÿшане. Тылеч посна «полярный» реакциян еҥ-шамычат шукын улыт. Нунылан кеч-мом колыт гынат, эре ваштареш шонымашан лийыт.
Тичмаш ончымаште калыкын коронавирус нерген лекше уверлан ÿшаныдымыже нормылан шотлалтеш. Кажне еҥ тÿрлö: икте манеш-манешланат пеш вашке ÿшана, а весе цифр ден факт-влакым терга да иктешлымашым ышта. Терген иктешлымеке, лÿдаш амал укем пален налше еҥ-влак тидын нерген чылалан ойлат, шкештат «ковид-диссидентыш» савырнат. Иктешлымаш тÿрлö лийын кертеш. Тиде нормо. Тÿрлö ÿчашымаш специалист-влакым у шымлымашым эртараш, чыным тергаш веле таратат.
Еҥ-влакын вирус уке манын, маскым чийыде коштмышт годым эмлымверлаште врач-влак кажне кечын талышныше налше чер ваштареш кредалыт, еҥ-шамычын илышыштым арален кодаш тыршат.
Эдуард Кузнецов Медведево посёлкысо рÿдö эмлымверысе инфекционный отделенийыште врачлан пашам ышта, Covid-19 вирус дене черланыше еҥ-влакым эмла. Тудо мыланна эмлымвер пырдыж вес велысе илыш нерген чон почын каласкалыш да черле-влак дене кузе пашам ыштымыж дене палдарыш.
– Шошым Медведево эмлымверыш уло республик гыч коронавирус дене черланыше, тыгодым хирургий дене кылдалтше паталогиян да мÿшкыран-влакым гына эмлаш пыштат ыле. Варарак черле-влак шукеммылан кöра пневмоний черанымат тышке налыныт. Шошымсо жап дене кызытсым таҥастараш гын, черле-влак ятырлан шукемыныт. Кажне кечын могай-гынат больнице дежурныйлан шотлалтеш. Мутлан, Медведевысе эмлымвер дежурный гын, пошкудо районла гычат чыла черле-влакым мемнан деке кондат. Но ик эмлымвер шагал годым сутка мучко толшо черле-влаклан верым муэш… Вер ок сите. Тыгай годым вашкеполыш пашаеҥ-влак черлым вес эмлымверыш наҥгаят, – каласкалыш врач.
Эдуард Сергеевич Кузнецов Кужэҥер район Тошто Йÿледур ялыште шочын кушкын. Тÿҥалтыш класслам тысе школышто, 9-ше класс марте Шÿдымарий школышто, вара Йошкар-Оласе Бауманский лицейыште тунемын. Озаҥ оласе Кугыжаныш медицине институтышто педиатрический факультетыште шинчымашым поген, 2 ий «Инфекций чер-влак» специальность дене ординатурым эртен. 2019 ий гыч Медведево районысо рÿдö эмлымверыште пашам ышта. Тений март тылзе гыч инфекционный отделенийыште тырша. Май тылзыште Covid-19 дене черле-шамычым эмла.
– Эдуард Сергеевич, врач кажне черле еҥлан юзо гай чучеш. Тудо капкылым веле огыл, чонымат эмлышаш…
– Обход годым кажне еҥлан жапым ойырена, кажнын тичмаш тазалыкше саеммым але начарештмым эскерена. Кузерак шÿла, кислород кÿлеш але уке. Черле дене мутланена, психолог семын пашам ыштена. Моткоч неле, кунам эмлалтше еҥын кумылжо йомеш, кунам черле-влак тöрланен кертмыштлан огыт ÿшане. Вет черле еҥ вуйым сака да чер ваштареш кредалаш кумылжым йомдара гын, врач утыжым нимом ыштен ок керт. Тиде поснак нелын черланыше-влак дене лиеш. Нуно варажым эмлалтын ноят, колымо нерген веле кутырат. Тыгай годым мыланна вурсашат логалеш. Вет нуно темлымашым огыт шукто, мутым огыт колышт, эсогыл огыт коч. Вара писын тöрланыше еҥым примереш кондена: «Вот тудо чыла ой-каҥашым шуктен, мутым колыштын, садлан тöрланен…» Кузе кертына, туге илыш верч шогена.
– Кугурак ийготан-влак поснак йöсланат, очыни?
– Эмлымверыштына 45 ий деч кугурак еҥ-влак улыт. Кугурак ийготан-влак шукыж годым хронический чер дене йöсланат. А шодо эмганымеке, организмыш кислород шагал логалеш, шÿм чотрак пашам ышташ тÿҥалеш, нагрузко ешаралтеш, садлан хронический чер улмо годым шучкырак. Вес чер-шамычат вийым налын кертыт. Тыгай годым эмлалташ нелырак. Но эре тыге манаш ок лий. Такшым 80-85 ияш-шамычат тöрланат.
Коронавирусан еҥ-шамычым эмлыше медицине пашаеҥ-влак ончычсо семынак кажне паша кечын эр гыч кас марте вирус деч аралыше вургемым чият. Эсогыл гинеколог ден хирург-влаклан тыгай вургем денак операцийым ыштат. Но вирус деч тичмаш аралалташ лиеш мо, ала.
Шукерте огыл Эдуард Сергеевич шкежат Covid-19 вируслан тестым ыштен. А тудыжо – положительный. Тылеч ончыч врач черым «тÿжвач» веле ужын гын, ынде вирусын койышыжым шке организмыштыжат шижын ончен…
– Мыйын температур кÿзыш. Мазокым сдатлышым. Вара умшатам ден нерÿпш йомыч, кукшо кокыртыш тÿҥале. Мый вигак палышым, мо тиде… Эрлашым толшо анализ шонымашем пеҥгыдемдыш: тиде – коронавирус. Карантиныш колтышт. Чер деч лÿдын омыл. Мый тудым кузе, могай препарат дене эмлышашым палем. Икте шотышто веле изишак лÿдынам, умшатам укелан кöра пужлышо кочкыш дене аяргаш огыл манын шоненам. Ӱпш уке, там уке – ала-мом кочкат дыр. Садлан черле годым кочкышым изин-изин веле ямдылаш логалын, – ойла Э.Кузнецов.
– Ончыктымо пале-влак чыла годым коронавирус улмо нерген шижтарат мо?
– Температур кÿза, кокыртыш тÿҥалеш да нер петырна гын, вигак коронавирус тÿҥалын манын ида шоно. Чыла нине симптом дене пырля тамым да пушым огыда шиж гын, саде чер лийын кертеш. Но садак тек лучо врач терга.