Медведево район Нурма села Йошкар-Ола деч 20 меҥге тораште верланен. Нурмаште ожно шуко пӱя лийын. Садлан марла тудым Пиясир маныныт. Но, илен-толын, ятыр пӱя кошкен. Очыни, тидлан кӧра кызыт селам марлажат Нурма манын ойлат. Кажне ийын майыште селаште сирень пуш чот шарла. Тыште кажне сурт воктене тӱрлӧ тӱсан сирень одарланен пеледеш. Тыгайжым чыла вере от уж.
Нурма ял шотан илемыш чылаже 14 ял пура. Кундемыште могай нелылык улмо, ялысе калык кузе илыме нерген Нурма ял шотан илем администрацийын консультантше Лариса Ивановна Смирнова каласкала. Тудо тыште 15 ий пашам ышта.
Кажне кечын тӱрлӧ йодыш дене
– 2014 ийыште Нурма ден Нужъял илем-влакым иктыш ушымо. Кызыт кундемыштына 2610 наре еҥ ила. А индеш уреман Нурма селаште – 867 еҥ. Селана пытартыш жапыште кушкеш. У урем-влак лийыныт. 2012 ийыште, мутлан, яра кийыше мландым пӧрт чоҥаш шуко шочшан, начаррак еш-влаклан, боевой действийлаште лийше участник-шамычлан ойырымо. Тылеч посна оласе еҥ-влакат ялыш илаш толнешт, мландым налын, кугу пӧртым шкаланышт чоҥат, – ойла Л.Смирнова.
Лариса Ивановнан мутшо почеш, еҥ-влак администрацийыш тӱрлӧ йодмаш дене кажне кечын толыт. Утларакшым калыкым корно йодыш тургыжландара.
– Кундемыштына корно, чынжымак, чот уда. Тайлансолаште – поснак шӱкшӱ. Нужъял могырым чодырам лесовоз машина шупшыктымылан кӧра корно чотак локтылалтын. Кызыт корным ачалыме йодыш – район ӱмбалне. Мемнан администрацийна телым да кеҥежым корным эрыктыме шотышто вуйын шога, – манеш консультант.– Калык тӱрлӧ шӱкшӱ мебельым, окнам, чоҥымо арверым, машина шиным, эсогыл шудо ден укш-влакым контейнер воктеке кышка. Шӱкшакым шупшыктышо машина шуко торым наҥгая, но шине ден укшлам – уке. Тудым калык шке утилизацийыш колтышаш. Тыгай шӱкым тургымышто кеч ик гана мусоровоз наҥгая гынат, сай лиеш ыле, конешне.
Нурма ял шотан илемыште лач кум ялыш: Ошла, Нужъял лесничестве посёлкылаш да Аргамасир ялыш – газым пуртымо огыл. Амалже – тушто еҥ шагал. Ошлаште, мутлан, ныл еҥ веле ила. Но кеҥежым нине ялыште илыш гӱжла. Даче семын шукынжо суртым кучат. Тӱрлӧ пакчасаскам куштат.
Администраций верысе инициативылан полшымо шотышто программыш эреак ушна. Тудын почеш, Нурма кундемыште чыла ялысе уремыште светодиодан светильникым шындыме. Селаште йоча площадкым, школ воктене спорт площадкым йӧнештарыме. 2019 ийыште Кугу Отечественный сарыште колышо земляк-влаклан у памятникым шогалтыме.
Пакчасаскам куштат, озанлыкым кучат…
Ончыч шукын тора велыш пашаш коштыныт гын, кызыт еҥ-влак шке кундемыштак тыршат.
Лариса Ивановна каласкала:
– Еҥ-влак пашалан кожмак улыт. Краснооктябрьский посёлкысо металлоизделий заводыш, «Марийский» птицефабрикыш пашам ышташ коштыт.
Нурма кундемыштына шукын пакчасаскам куштен ужалат. Школлаш, йочасадлаш кондат.
Салтак корем ялыште илыше индивидуальный предприниматель Юрий Викторович Плотниковын ялозанлыкше уло. Пеш чолга, пашаче пӧръеҥ. Тудын озанлыкыштыже ятыр еҥ пашам ышта. Тӱкан кугу вольыкым шуко онча. Еҥ-влак Юрий Викторович деке эрдене да кастене шӧрым налаш толыт.
Индивидуальный предприниматель Владимир Сергеевич Миронов Нурма селаште кевытым куча. Тудын Галина пелашыже – мемнан кундем гыч. Владимирым моктымак шуэш. Ныръялышке, Тайлансолашке палемдыме кечылаште сатум шкеак шупшыкта. Тудын дене пырля меат, администраций пашаеҥ-влак, собранийым эртараш яллаш коштына.
Тылеч посна Советский районысо «Онар» ялозанлык предприятий Нурма кундемыште тӱрлӧ шукияш шудо нӧшмым: рапсым, фацелийым, клеверым, шемшыдаҥым ӱда да кушта.
Самырык мӱкшызӧ Андрей Киселёв Ныръялыште мландым арендыш налын да мӱкшотарым тушто ыштен. Мемнам мӱйжӧ дене сийлен. Пеш тамле. Верысе калык туддеч свежа мӱйым эреак налеш.
Нурма кундемыште илаш йӧнан. Пӱртӱс мотор, калык поро. Йоча-влак Нурма кыдалаш да Нужъял тӱҥ школлаште шинчымашым налыт. Яныкайсолаште, Арбаныште ФАП-влак улыт. Еҥ-влак анализым сдатлаш Нурмасе амбулаторийыш коштыт. Тӱвыра рӱдер пашам ышта. Тушто изижге-кугужге чон дене канат, мураш-кушташ йӧратат. Ансамбльыш ушнен, тӱрлӧ конкурсышто мастарлыкыштым ончыктат.
О шочмо ял! Йӧратыме верем!
Надежда Ивановна Кухаревам корнышто вашлийна. Тудо велосипедше дене Нурма селасе кевыт гыч мӧҥгыжӧ Непот ялыш кая ыле.
– Шочмо Непот ялем деч шерге нимо уке. Тыште шочынам, кушкынам, ешым погенам. Ача-авамын суртыштыжак ӱмырем эртарем. Ялна кок уреман. Шуко еҥ ола гыч илаш толын. Шуэн кодымо ик яра суртат уке.
Ӱмырем мучко тӱрлӧ пашам ыштенам. Пытартышлан ятыр ий ик эмлымверыште санитарке сомылым шуктенам. Григорий Григорьевич пелашем дене коктын сулен налме канышыште улына. Ирина ӱдырна ешыж дене тораште ила. Кеҥеж мучко пакчаште пашам ыштена. Канашат жапым муына. Пошкудо-влак дене, капка ончыко лектын, теҥгылыш шинчына да тӱрлым мутланена. Концертыш кошташ йӧратем. Капкылым шуараш тыршем. 66 ияш улам. Скандинавский ходьба дене коштам, кеҥежым велосипедыш шинчам да кудалам.
Йошкар-Ола гыч шукын коштыт
Нурма селасе Юмын аван Казанский иконыжо лӱмеш черке нерген республикыште шукын палат. Тудым 1825 ийыштак чоҥымо. Черке тӱвыра поянлыкын объектшылан шотлалтеш. Ончыч тушко Марий Элысе тӱрлӧ район, Йошкар-Ола гычат шукын коштыныт. Кызытат прихожан-влак ятырын улыт.
Черке ончылно кум ӱдырамашым ужым. Нуно черке кудывечым эрыктат, шке куштымо пеледышым шындат ыле. Прихожанке У.Фавстова черкыш уло чон дене 15 ий коштеш.
Ульяна Степановна кумло ий Нурмасе йочасадыште пашам ыштен. Эн ончыч воспитатель лийын, варажым – вуйлатыше. Сулен налме канышыш лекмеке, ӱдырамашын чонжо черкыш кошташ ӱжын.
– Тыште ласка. Александр ача пеш тыматле. Нигунам ок вурсо. Шыман туныктен ойла. Тудым шукын йӧратат. Йошкар-Ола гыч ятыр еҥ Александр ачан эртарыме литургийышкыже кумылын коштеш, – манеш У.Фавстова.