Марий Эл Республикысе Калыкле сымыктыш гимназий (ондак талантан йоча-влаклан музыкально-художественный школ-интернат маналтын) тӱрлӧ жапыште ятыр музыкантым, сӱретчым да куштызым профессий корныш луктын. Таче тушто кундемнан тӱрлӧ верже гыч 290 уста ӱдыр ден рвезе тунемыт да мастарлыкым шуарат.
Волжский район Пӧтъял кундемын ӱдыржӧ Эльвира Владимировна Петрова тыште марий йылмым, литературым, кугыжаныш марий йылмым, ИКН-ым, англичан йылмым ынде 25 ий туныкта. Тынар ий ыштыме жапыште паша лектышыжат куандара, коллективыште да йоча-влак коклаште пагалымашым сулен.
– Ончыкылык профессий нерген ме шукын школ парт коклаште шинчыме годымак шонкалена. Тендам туныктышо лияш кӧ кумылаҥден?
– Икымше туныктышем Ольга Васильевна Силькова лийын. Кажне урокышкыжо куанен коштынам. Изирак капан улмемлан кӧра тудо мыйым эре ончыл партыш шында ыле. Тӱжвал тӱсшӧ, шкем кучен моштымыжо, чиемже мыланем келшеныт. Ӱпшым моткоч чаткан гына шерын шында, кужу шулышан, кӱкшӧ таганан кем дене коштеш ыле. Кушкын шумекем, мыят Ольга Васильевна семын туныктышо лиям да тудын гай тыгаяк кем дене доска воктене шогылташ шоненам.
Пӧтъял школыштына виян туныктышо-влак пашам ыштеныт. Марий йылмылан Нина Павловна Синичкина кумылаҥден.
Вара, университетышке пурымеке, туныктышо лияш шонымаш эшеат пеҥгыдемдалтын. Филологий шанче кандидат, доцент, шанчызе Людмила Ивановна Барцевам куанен ончем ыле. Кузе тудо шкенжым чаткан куча, кузеракын умылтара. Шанчызе-влак Зиновий Васильевич Учаев, Юрий Владимирович Андуганов, Силантий Сатеевич Сабитов, Иван Григорьевич Иванов туныктеныт. Очыни, нуно тиде корным ойырен налмаште кугун полшеныт.
1992 ийыште Пӧтъял школым тунем пытарышым. Крупская лӱмеш Марий пединститутыш тӱҥалтыш класслам туныктышылан каяш шоненам. Экзаменымат сайын кученам. Но тудо жапыште направлений дене толшо-влакым эн ончыч тунемаш налыныт. Сандене тушко пурен шым керт. Марий шанчызе Зиновий Васильевич Учаевын темлымыж почеш мый ямдылалтме курсышто шинчымашым келгемдышым да варажым экзаменым кучышым. Вес ийынже историй-филологий факультетыште марий-англичан пӧлкаште тунемаш тӱҥальым.
– Калыкле сымыктыш гимназийыште ятыр ий пашам ыштеда. Тиде жапыште опытым шуко погенда, туныктымо мастарлыкда куандарыше. Паша корно Тендам тышке кунам да кузе конден?
– Дипломым налмеке, ончылнем кок корно почылто: англичан йылме дене аспирантурыш тунемаш пураш але школыш пашаш каяш. Ик кечын Зиновий Васильевич Учаев адакат мый декем тольо да мане: «Художественный школ-интернатыште марий да англичан йылмым туныктышым кычалыт. Куштен моштет вет – моштет. Мурен моштет – моштет. Миен тол, ончал. Ала келша».
Школ ола ӧрдыжтӧ верланен. Тошто зданий гынат, пеш волгыдо, мӧҥгысӧ семынак сайын чучын колтыш. Мыланем келшыш. Тыге 1998 ий 15 августышто тиде школышто паша корнем тӱҥале.
– Ондакысым шотыш налаш, тачысе пагытым ончалаш гын, кызыт йоча-влак дене пашам ышташ неле мо? Марий йылмым тунемаш кумылаҥше-влак ешаралтыт мо?
– Марий йылмым туныктышо семын йоча-влак дене таче пашам ышташ куштылго огыл. Ончыч школышто тӱҥ шотышто марий йоча-влак тунемыныт, районла гыч шукын толыныт, а руш-влак шагалын лийыныт. Сандене марий йылмым туныкташ куштылгырак лийын.
Кызыт районла гыч шагалын толыт. Гимназийыште шуко руш йоча шинчымашым налеш. Утларакшым нуно Йошкар-Ола да Медведево район гыч улыт. А ола воктене илыше йоча-влакын марий йылмым тунемаш кумылышт йомын толеш.
Школышто марий йылмым шочмо але кугыжаныш йылме семын туныктена. Шочмо йылме семын тунемше-влак шагалын огытыл. Южо йоча марла сайын кутырен огеш мошто гынат, тунемеш.
Урок деч ӧрдыжсӧ пашамат чолган шуктена. Школ национальный, садлан марий йылмылан шӱмаҥдымаште чыланат тыршена. Йоча-влак марла мурат, куштат, спектакльлаште модыт. Гимназийыш тӱрлӧ лӱмлӧ еҥ дене вашлиймашым эртарена, экскурсийыш лектын коштына.
– Марий йылмым туныкташ кызыт мыняр шагат пуалтеш?
– Гимназийыште ме, кок туныктышо, марий йылме ден литературым, марий кугыжаныш йылмым туныктена. 5-9-ше класслаште марий йылме ден ИКН предметла улыт. Марий йылмым шочмо йылме семын 5-ше ден 6-шо класслаште тунемыт. 5-ше классыште кум шагат марий йылмым да ик шагат марий литературым тунеммылан кая. 6-шо классыште марий йылмылан кок шагат, марий литературылан ик шагат ойыралтеш. 7-9-ше класслаште кугыжаныш марий йылмым гына тунемыт, арняште тидлан ик шагат пуалтеш.
Кызыт ме уэмдыме ФГОС почеш 5-6-шо класслам туныктена. Ынде тенийысе 5-ше ден 6-шо класслаште тунемше йоча-влак марий йылмым умбакыжат кок шагат дене тунемаш тӱҥалыт. Уэмдыме ФГОС, учебный план почеш шагат утларак ешаралтын, тиде куандара.
– Кажне йоча тӱрлӧ койышан. Кажныж дене кутырен, икойыш шуын моштыман. Икте тыршен тунемеш, весе изиш ӧркана. Нунын дене кылым кузе муыда?
– Дисциплине эре лийшаш. Мӧҥгысӧ пашам ыштен огыт тол гын, тидлан могай-гынат амал лиеш. Эре ойлем: «Ыштен огыдал гын, вес гана ыштен толаш лиеш. Но тунам «визытан» олмеш «нылытаным» шындем». Тыге йоча туныктышын йодмашыжлан тунемеш. Телефон дене шинчылтшым ужам гын, урок деч вара кодем да чыла шот дене умылтарем. Икшывым вурсен, «кокытан» отметкым шындем манын, кызыт сеҥаш огеш лий. Тидын деч нуно огыт лӱд.
Йоча-влак туныктышын лушкыдылыкшым шижыт гын, урокышто дисциплиныжат огеш лий. А дисциплине уке гын, тунемме качестве уке. Англичан йылмым туныктымо годымат эн ончыч йот йылмым тунемаш йочан шке кумылжо лийшаш. А туныктышо кумылаҥдышаш. Туныктышо йоча-влакын чоныштым тарватен мошта гын, йоча шкевуя ямдылалтеш. Тунам йылмым палаш, умылаш тунемеш.
2021 ийыште Эльвира Владимировна Москошко ик форумыш миен коштын. Тусо педконкурсышто Э.Петрова 64 туныктышо кокла гыч 3-шо верым налын. Тидым туныктышо пашаштыже эн кугу сеҥымаш шотеш ужеш. Тыгодым Марий Эл Республикысе «Марий йылмым эн сайын туныктышо» конкурсышто тудо кок гана финалыш лектын.
Мыняр шуко туныктет, тунар утыр пашам ышташ кумыл лектеш, манеш уста туныктышо.
Эльвира Владимировнам да чыла туныктышым профессиональный пайремышт дене шокшын саламлена да тӱвыргӧ паша лектышым тыланена.