Эртыше шуматкечын Унчо села покшелсе мотор Янык памаш воктене чесле пайрем эртаралте. Сценыш лекше артист-влакын киндым моктен ойлымышт, шурным поген налме сомылым ончыктымышт марий калыкын пашам ыштен моштымыжым эше ик гана пеҥгыдемдышт.
Ожно киндым ончен кушташ пеш неле лийын. Чылажымат кид вий дене ышташ логалын. Мландым куралме, пушкыдемдыме, ÿдымӧ, шурным поген налме деч вара тудым йоҥыштымо, ложашыш савырыме. Вара тамле деч тамле кинде сукыр ӱстембаке толын возеш. Тудын лӱмеш марий калык Угинде пайремым эртара.
Марий-влакын ты пайремышт йомын манаш шотлан огеш тол. Пытартыш жапыште Угиндым теве тыге шукын погынен эртараш тӱҥалме. Еҥ-влак тӱрлӧ курымла годсек у шурно лӱмеш ӱстел тич сийым погат. Ты ганат ансамбль-влакын участникышт мелнам кӱэштын, когыльым, моло тутло чесым ямдылен, пурам шолтен конденыт ыле.
Шурно кылта дене
Сценыш Марий Эл, Татарстан, Удмуртий да Киров кундем гыч мийыше творческий коллектив-влак икте почеш весе лектыч. Коллектив-влак, сценыште кинде дене кылдалтше йӱлам ончыктен, Угинде нерген каласен коденыт, пайрем лӱмеш муралтеныт, кушталтеныт.
Мыйын шонымаште, ожнысо уржа-сорла тургымым сценыште Звенигово район Эсмекпляк тӱвыра пӧртын «Олык сем» ансамбльже (вуйлатышыже – Ксения Григорьева) эн сайын ончыктен моштыш. Нуно «Авын мелна» программым ямдыленыт ыле. Вате-влак, сорлам кучен, шурным тӱредмаште тыршымым ончыктышт, тыгодым мурым муралтышт. Тӱред пытарымеке, пӧръеҥ-влакым тышке ушнаш ӱжыч: «Эрге-влак, оравам шӱрен, кандырам, кышыллыкым ямдылен, имньым кычкен, кылтам пурташ кайыза!» Вара муралтен-муралтен, сценыште шурно кылтам кырышт.
«Марий Турек район Марий Куптышто кызытат вальцовый вакшна уло. Тачысе пайремышке йоҥыштен кондымо икымше шурно дене ыштыме киндым кондышна», – куанен увертарыш Марий Купто тӱвыра пӧртым вуйлатыше Галина Тихонова.
Шунен пукшышт
Мероприятийын ик тӱҥ конкурсшо «Пайрем пучымыш» лие. Сцене деч тораште огыл республикысе районла гыч толшо коллектив-влак, радам дене олыкышто верланен, пучымышым шолтышт. Тидлан лӱмынак подым да моло арверым конденыт ыле. Кажныже шке рецептше почеш тамле кочкышым ямдылыш. Вет Угинде пайремлан ÿстембалне эре пучымыш лийшаш. Шукынжо ялысе коҥгашке шÿльö пучымышым шындат, тушто тудо шÿштыра, тамле лиеш. Подеш тул дене шолтымат чесле улмаш!
Участник-влак шке пучымышыштым уна-шамычлан шунен-шунен пукшышт. Параньга район Ондропсола тӱвыра пӧрт пеленысе «Поро кас» ансамбльын участникше-влак товар гыч пучымышым темлышт. А тылеч ончыч вуйлатышышт Эрик Васильевич Смирнов тидын нерген легендым моткоч оҥайын каласкалыш.
Морко район Изнур гыч толшо «Уна вий» коллектив шолтымо пучымышыжым левыктыме (пелтыме) ӱй дене кочкаш темлыш. «Таче тыште ме Шочын-Ава Кугу Юмылан пелешташ чызымучаш пучымышым шолтышна. Тудым шыдаҥ шӱраш дене ыштышна. Рецептшымат каласен кертам, – каласкала тӱвыра пӧртым да ансамбльым вуйлатыше Лидия Александрова. – Ик литр вӱдым шолтымеке, ик стакан шӧрым ешарена да вич минут наре шолмеке, пел кило шыдаҥ шӱрашым пыштена. Тушко там почеш шинчалым шавалтена. Пудыратен-пудыратен шолтена. Тул гыч налына. Ӱйым подышко огыл, а кӱмыжыш пыштена. Ожно телым ушкал лийме годым (презым ыштыме жапыште) шӱшмӱй лийын огыл, сандене кугезына-влак пелтыме ӱйым кочкыныт. Миколо пайремлан (19 декабрьыште лиеш) шун кӧршӧкым посленыт, варажым чыла кочкышым туддене ӱяҥденыт».
Марий Турек Марий Куптысо «Ӱжара» ансамбльын участникше-влак шемшыдаҥ пучымышым тӱшкан шолтышт. Тыгай кочкышым нуно Кугече, Угинде, Сеҥымаш да моло пайремым эртарымышт годымат ямдылат да мероприятийыш толшо-влакым сийлат.
«Пайрем пучымыш» конкурсышто жюри Советский район Кукмарий тӱвыра пӧртын «Весела кумыл» ансамбльжын шкешотан кочкышым шолтымыжым да унам вашлийын моштымыжым ойыртемалтшылан шотлен, икымше верым пуэн.
«Ме эн ончыч чыве лемым шолтышна. Вара шӱльӧ, шыдаҥ, шож, кукуруз шӱраш-влакым да рисым пыштышна, вара чыве ден лудо коям ешарышна. Шинчал дене тамлештарышна», – каласыш ансамбльын участницыже Валентина Смоленцева.
Угинде пайремым Марий кас сӧрастарыш. Пытартышлан кумылан еҥ-влак Унчо тӱвыра пӧртыштӧ «Тургым» киноспектакльым ончышт.
Эльвира Терентьева.
АВТОРЫН фотожо-влак.
ЧУМЫР текстым КУГАРНЯ газетын 2019 ий 30 августышто лекше номерыштыже лудса.