25 ноябрь – 1 декабрь – СПИД ваштареш кучедалме да венерический чер-влак нерген палдарыме арня.
2023 ийыште тӱняште ВИЧ-инфекциян 40 млн наре еҥ илен, ВИЧ дене кылдалтше амаллан кӧра 630 тӱжем наре еҥ колен.
ВИЧ-инфекций нерген Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын тӱҥ внештатный инфекционистше Лариса Бочарова умылтара.
ВИЧ (айдемын иммунодефицитше вирус) – тиде организмын иммунный системыжым локтылшо инфекций. ВИЧ-инфекцийын пытартыш стадийжылан СПИД (синдром приобретенного иммунодефицита) шотлалтеш.
ВИЧ вӱрын ош клеткыже-влакым пытара, тыге иммунный системым лушкыдемда. Тидыже туберкулёзлан, инфекций чер-влаклан да южо онкологий черлан вияҥашышт лӱдыкшым утларак луктеш.
ВИЧ-инфекцийым антиретровирусный терапий (АРТ) дене эмлаш лиеш. Тудын дене ВИЧ-инфекциян еҥ-влак кужун да тазалык шотышто утыжым тургыжланыде илен кертыт. Эмлалташ огыл гын, ВИЧ-инфекций СПИД-ыш куснен сеҥа, шукыж годым, заразитлалтмеке, ятыр ий гыч.
Палыже-влак
ВИЧ-ын палыже-влак инфекцийын стадийже дене кылдалтыныт. Инфицироватлалтмеке, ВИЧ-ан еҥ-влак икмыняр тылзе жапыште весе-влакым поснак писын черландарен кертшылан шотлалтыт, но шукынжо чер пижме нерген пытартыш стадийыште гына пален налыт. Икымше арнялаште южыжо нимогай палым огеш шиж. Ала-кӧн гриппым ушештарыше пале-влак лийын кертыт: могырым сӱсандара, вуй, логар корштат, капыште тыгыде чӱнча лектеда.
Вирус иммунный системым эркын лушкыдемда да вес пале-влак лектыт:
— лимфатический пышкем кугемеш,
— нелыт йомеш,
— могырым сӱсандара,
— пушкедыкта,
— кокырыкта.
Эмлалташ огыл гын, ВИЧ-инфекциян-влакын неле чер-влак: туберкулёз, криптококковый менингит, неле бактериальный инфекций, онкологий чер (лимфома да Капоша саркома) – вияҥ кертыт. ВИЧ-инфекций С ден гепатит чер-влакым эшеат нелемда.
Инфекцийын пижмыже
ВИЧ организмысе тӱрлӧ жидкость: вӱр, ава шӧр, семенной жидкость да вагинальный тазыла – гоч кусна. Вирус йочалан ӱдырамашын мӱшкыран улмыжо да азам ыштымыж годым куснен кертеш.
Тыглай илышыште: шупшалалтме, ӧндалалтме, кидым кучымо, ик арвер дене пайдаланыме, ик кочкышым кочмо, ик вӱдым йӱмӧ годым – инфекций ок пиж.
Палемдыман: антиретровирусный терапийым (АРТ) налше ВИЧ-инфекциян еҥ-влак инфекцийым шке партнёрыштлан огыт пижыкте. Садлан ондак эмлалташ тӱҥалме тазалыкымат саемда, инфекцийым вес еҥлан пижыктыме дечат арала.
Инфекций кузе логал кертеш:
— вате-марийла аралалтде малыме годым,
— вате-марийла малыме гоч куснышо вес инфекций: сифилис, герпес, хламидиоз, гонорей да бактериальный вагиноз – улмо,
— аракам йӱмаш да наркотик дене пайдаланымаш,
— инъекционный наркотик дене пайдаланыме годым вирус логалман имым, шприцым, наркотик растворым пырля кучылтмо гоч,
— лӱдыкшыдымӧ огыл укол, вӱрым колтымо, тканьым кусарен шындыме, стерильный огыл медицине процедур годым,
— име дене йоҥылыш шуралталтме дене, тидын шотыштак медпашаеҥ-влак коклаште.
Профилактике
ВИЧ ынже пиж манын:
— вате-марийла малыме годым презервативым кучылтман,
— ВИЧ-лан да половой йӧн дене куснышо инфекций-влаклан тергалтман,
— инъекционный наркотик дене пайдаланыше-влак эҥгекым иземдыше программыш ушнышаш улыт.
Эмлалтмаш
ВИЧ-инфекцийым эмлен кертше йӧн уке. Черле еҥлан вируслан шарлашыже чарыше антиретровирусный препаратым палемдат. Тидыже иммунный системым пеҥгыдемдаш да тудлан вес инфекций-влак ваштареш кучедалаш полша.
АРТ-препаратым ӱмыр мучко кажне кечын йӱман.
ВИЧ-ан мӱшкыран ӱдырамаш-влаклан АРТ-препарат-влакым вашкерак йӱаш тӱҥалман. Тидыже аван тазалыкшым арала да азалан инфекций куснымо деч шочмыж деч ончычак але ава шӧр дене куснымо деч арала.
ВИЧ-инфекций клинике, диагностике, профилактике шотышто чыла йодышым СПИД-рӱдерысе специалист-влак дене рашемдаш лиеш. ВИЧ-инфекцийлан яра тергат. Шкендам аралыза!
Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын материалже почеш ямдылыме.
Ирина Гурьева.
Йодышда уло гын…
ВИЧ-инфекций профилактике шотышто Марий Элыште «шокшо линий» 2 декабрь марте пашам ышта.
Кажне йыҥгыртыше еҥ ВИЧ-лан кушто да кузе тергалташ, туддеч кузе аралалташ лийме шотышто специалист деч каҥашым йодын кертеш.
Лекше йодашлан вашмутым налаш манын, тыгай номеран телефонла дене йыҥгыртыман:
8 800 555 49 43 – Роспотребнадзорын Консультационный рӱдерже;
8-800-707-61-77, (88362) 68-19-57, 68-19-56 (10 гыч 17 шагат марте, 12 шагат гыч 12 шагатат 45 минут марте – перерыв) – Роспотребнадзорын Марий Эл Республикысе управленийже: .