Российыште «Уло еш дене» проект илышыш шыҥдаралтеш. Марий Эл гычат тушко шуко еш ушнен. Нунын кокла гыч иктыже – Йошкар-Ола гыч кум шочшан вате-марий Валентина Геннадьевна ден Михаил Юрьевич Никоновмыт.
Чыла заданийым шуктат
Никоновмыт моткоч ответственный, чолга улыт. Проектысе заданий-влакым жапыштыже ыштен шуктат, нуным фото-влак дене пеҥгыдемдат. ВК-се лаштыкыштышт чыла тидым эскераш лиеш. Теве кодшо арняште, марий тувырым чиен, Россий Президентым сайлаш ешге миен коштыныт.
– Тиде проектыш ушнаш Ксения ӱдыремын класс вуйлатышыже Елена Леонидовна Макарова кумылаҥден. «Те уста улыда, чыла сеҥеда» манын ӱшандарен. Тыге ӱмаште декабрьыште ты пашалан пижна. Икымше заданий почеш ме кожым сӧрастаренна. Вара моло заданийлам эркын ыштенна. Тачылан эше икте кодеш, – мане В.Никонова.
Ик ял гыч улыт
Вате-марий Кужэҥер район Визымйыр ял гыч улыт. Школыштат ик классыште тунемыныт. Сандене икте-весым изинек сайын палат. Кушкын шумекышт, ӱдыр-каче коклаште волгыдо йӧратымаш шочын. Армий гыч пӧртылмеке, Михаил ден Валентина келшаш тӱҥалыныт. 2002 ийыште сӱаным ыштеныт, а вес ийынже Валерия ӱдырышт шочын, икмыняр ий гыч – Максим ден Ксения.
Таче Никоновмыт Йошкар-Олаште шке пӧртыштышт илат. Михаил Юрьевич кӱртньӧ омсам ыштымаште тырша, Валентина пелашыже ик предприятийыште – ургызылан. Йоча-влакат ынде кушкын шуыныт. Теве Валерия Йошкар-Оласе торгово-технологический колледжым тунем пытарен. Таче тудо ик кочмыверыште кассирлан пашам ышта. Максим 3-шо №-ан школышто 5-ше классыште, Ксения 2-шо классыште тунемыт. Максим ончыч бассейныш коштын, футболла модын. Кызыт дзюдо дене заниматла. Ксения тӱрлӧ поделкым ышташ йӧрата, «рисований», кидпашам ыштыме (пидаш) кружоклашке коштеш.
Пырля канат
Никоновмыт икте-весым ваш умылен, полшен илат. Еш дене жапым тӱрлӧ семын эртарат. Пӱртӱсыш лектын коштыт, театрышкат миен толыт, каныш годым марий кочкышымат ямдылат.
– Кеҥежым палаткым пелен налына да пӱртӱсыш малышыла каена. А телым ме чыланат ече дене коштына. Ӱмаште ешге теҥыз воктеке канаш миенна. Тыгак тӱрлӧ олам ончен кошташ йӧратена. Ме Чебоксарыште, Нижний Новгородышто, Озаҥыште экскурсий дене лийынна. Кызыт пелашем дене театрлашке, концертлашке чӱчкыдын лектын кошташ тӱҥалынна. Шукерте огыл йоча-шамычым циркышке намиен кондымо.
Тылзеш ик гана ялыш каена. Тушто йоча-влаклан пеш келша. Ача-авалан полышкалена, тыгодым пайремым пырля эртарена. Тушко шӱжарем-влакат толыт.
А каныш кече годым ме торык когыльым ышташ йӧратена. Ӱдыр-влак дене когыльым ямдылена, тӱрлена гын, пелашем тудым шолташ полша. Южгунамже мелнам пырля кӱэштына. Икте руашым луга гын, весе мелнам кӱэштеш.
Ешыште вате-марийлан умылен, йӧратен илаш кӱлеш, тыгодым икте-весылан полшыман. Тунам чыла сай лиеш. Ончыкылан йоча-шамычым йол ӱмбак шогалтыман. Валерия вашке марлан каяш шуэш, кунам-гынат тудат мемнан семынак ешым пога манын ӱшанена, – мане В.Никонова.
Пашаче улыт
Пашалан чылан кожмак улыт. Йоча-шамыч ача-авалан эре полышкалат. Кумшо йочашт шочмеке, Никоновмытлан ола тӱрыштӧ мланде участкым пуэныт. Тушко нуно пареҥгым, кешырым да ковыштам шындат. Тыгак ялыштат ача-ава дене тӱрлӧ пакчасаскам куштат. Озавате пеледышым пеш йӧрата. Нӧшмым шкеак ямдыла, южыжым кевытыште налеш. Кеҥежым сад-пакчаштыже роза, лилий, петуний, бархатцы, цинний да молат пеледыт, кумылым нӧлтат.
Валентина Геннадьевна – эше тале кидмастар: пидеш, тӱрла, урга. Мураш-кушташат мастарлыкше уло. Вет тудын ача-аваже «Визым вел» ансамбльыш коштыт, ачаже – тале гармоньчо. Турист-влакым муро-куштымаш дене чӱчкыдын вашлийыт. Южгунамже Валентина ача-ава дене мура, пырля тӱрлӧ конкурслашке ушна. Мутлан, икмыняр ий ондак У Торъял районышто эртаралтше тукым вож еш конкурсышто шкеныштым ончыктеныт да 3-шо верым налыныт.
Озавате пелашыж нергенат поро шомакым ойлыш. Кеч-могай пашам кучен ышта, пелашыжлан эре полышкала. Теве шочшыжо-шамычлан лӱҥгалтышым вераҥден улмаш.
Никоновмыт марий калыкнан кугезе йӱлажым аклен илат, марий пайремымат эртараш тыршат. Кугече пайремым олаштат, южгунам ача-ава дене пырля ялыштат палемдат.
Икоян ешыште шочшо-влакат пиалан кушкыт. Ача-ава йоча-влакын волгыдо ончыкылыкышт верч тыршат, нуным шот дене ончен куштат, тыгодым пырля жапым пайдалын эртарат. Олаште илат гынат, марий койышыштым огыт йомдаре, тидлан икшыве-шамычымат кумылаҥдат.