Тыге пеҥгыдын каласен кертам, пожарный частьыш миен, пожарныйын боевой вургемжым чиен, ты профессийыште шкем изиш гынат «терген» ончымеке.
Россий МЧС-ын Марий Элысе тӱҥ управленийже ынде кокымшо ий «Реальные пожарные. Испытание стихией» конкурс-квестым эртара. Ӱмаште кум команде таҥасен гын, тений вич еҥан вич команде чумырген: Марий машиностроительный заводын пашаеҥже-влак, Марий радиомеханический техникумын студентше-шамыч, Йошкар-Оласе технологический колледжыште тунемше-влак (МЧС-ын пашаеҥже лияш ямдылалтыт) да СМИ пашаеҥ-шамычын кок командышт. Иктыштыже мыят лийынам.
Команде-влакым иктеш чумырен, Россий МЧС-ын Марий Элысе тӱҥ управленийысе пожар йӧртымым организоватлыме управленийым вуйлатыше О.И.Рахматуллин ончыч инструктажым эртарен. Мыланна «чынак» пожарыште лияш логалын огыл гынат, чонышто тургыжланымаш озаланен, вет кажне кечын огыл шкем пожарный семын терген ончет. Адакшым командымат ӱлыкӧ волтымо шуын огыл.
Чияш – 20 секунд
Икымше этап пожарный технике шогымо гаражыште эртаралтын. Тушто мемнам пожарныйын боевой вургемже дене палдареныт. Ончыктеныт веле огыл, кид дене кучен, чиен ончашат лийын. А таҥасымаш годым ты боевой вургемым эн кӱчык жапыште чиен шукташ кӱлын.
Шеревам кучымо дене командына (мый, «Марий Эл» да «Марийская правда» газет редакцийлаште пашам ыштыше-влак) кумшо таҥасышаш ыле. Садлан ончычсо кок командым эскерен, «опытым погышна». Туге гынат, «Начали» команде деч вара вашкен гына чияш тӱҥалмеке, ямде лиймеш ик минутат эртен улмаш. Ик минут шуко огыл, шонет. Но, пожарный частьыш вызов пурымеке, кажне секундшо шергакан. Пожарный-влак, 20 секундышто боевой вургемым чиен, тул ылыжме верыш писын гына лектын кудалыт.
Тул гыч «утарымаш»
Ӱмбалнем – лу килограмм наре нелытан вургем: каске, тул деч аралыше лончан йолаш ден куртко, карабинан кӱзанӱштӧ. Тыгай экипировко дене тулым йӧрташ, азапыш логалше еҥым утараш куржаш огыл, тарванылашат йӧсӧ. Шокшо, кап мучко пӱжвӱд йога.
Кокымшо этап «Боевое развёртывание» маналтын. Тунамже лу килограмм вургем дене серлагаш ыш логал. Тупыш тынарак нелытан юж баллоным сакышт, кидыште – краги (пожарныйын кидшым тул деч аралыше перчатке), чурийым противогаз арала. А тудыжо шӱргым веле огыл, пылышымат петыра. Йырым-йыр мом кутырат, нимом от кол, кычкырен ойлымо йӱк веле пылышлан солна. «Тыгай маске дене пожар лийме годым икте-весе дене кузе кутыреда, нимо ок шоктыс?» – йодым воктенем шогышо ик пожарный деч. «Тыгакак кутырена. Чотрак ойлена. Колын шукташ ок лий гын, лишкырак толын, пылышышкыже кычкыралына».
Пыкше ошкедымем ужын, тудо ешарыш: «Кугурак пожар годым, поснак шуко пачашан оралтыште тул ылыжме верыште, кажне пожарный ӱмбалне – 50 кило наре нелыт. Тыгай годым омсам ирен почаш пелен лом але кувалдым налман, икмыняр рукавым нумалын куржман, эше моло арверат кӱлеш лийын кертеш». Тылеч вара йӧндымынрак чучо, кап ӱмбалысе вургемат пуйто куштылеме, тупышто кечыше баллонат нелытшым «йомдарыш», ошкылашат йӧнанрак лие.
Кокымшо этапыште теве мом ышташ кӱлын. Пожарный частьын кудывечыштыже пожарный машина шога. Командым пуымеке, мыланна, машина гыч кок рукавым луктын, нуным икте-весе деке ушыман, ик мучашыжым машинасе краныш келыштарыман ыле. Вара ты рукав дене шикшан камерыш куржаш, икымше пачашыште «эҥгекыш логалше» еҥым –манекеным – кычал муаш да уремыш нумал лукташ кӱлын. Умбакыже уэш «йӱлышӧ оралтыш» пурыман, тошкалтыш дене кокымшо пачашыш кӱзыман да тусо пӧлемыште утарышаш еҥ уло але укем тергыман ыле. А туштыжо пычкемыш, командылан пуымо ик фонарик гына волгыдым ыштен. Адакшым оралте кӧргыштӧ лӱмын йӱкым чӱктеныт: сирене шокта, йоча магыра, ала-кушто «Утарыза» манын полышым йодыт.
Тылеч вара, пожарный стволым краныш ушен, лӱмын позицийыш шогалын, вӱд напор дене икмыняр метр тораште верланыше шарикым «налын шуман» ыле. Чыла тидым кӱчык жапыште пеш писын ышташ кӱлын.
Балл-влакым шотлымеке, СМИ командына кумшо верым налын. Икымше ганалан лектыш удажак огыл. Вес ийын эшеат тыршаш тӱҥалына.
Лӱддымӧ-влакын профессийышт
Тиде шоя, ме айдемым огыл, манекеным утарена – ушем дене умыленам гынат, кӧргыштӧ умылтараш лийдыме шижмаш озаланен. Пожарный вургемым кудашмеке, пӱжвӱдым ӱштылмеке (кокымшо этапым эртыме годым костюм йымалне монча гай шокшо ыле), тынар чот ноялтын, пуйто кечыгут вагоным ястаренам. Шинчын шортмо шуын, тунамак, кажне пожарный дек миен, кидшым кучен, нунылан кугу таум каласыме шуын. А пожар годым эмоцийым шотыш налман огыл: пожарный мо кӱлешым чын, писын, лӱдде ыштышаш. Вет южгунам тидын деч айдемын илышыже шога.
Ынде мый палем: кажне пожарный – герой! Ты профессийыште лӱддымӧ, пеҥгыде койыш-шоктышан тулпатыр-влак тыршат. Тендан дене кугешнем!
Авторын фотожо-влак.