«Поро эр, Марий Эл»! Тыге Марий радио (ВГТРК-н радио службыжо) шке йолташыжым, марий калыкым эр кече дене кынелта, у пашашке ӱжеш. Тений 20 июньышто калык дене пырля улмыжлан 90 ий темеш. Тачат тудо шукылан йӧратыме да лишыл.
Икоян коллективыште шке пашам сайын палыше, опытан радиожурналист-влак тыршат. Кажне кечын тӱрлӧ теме дене кылдалтше, тыгодым ятыр проблемым нӧлталше передачым ямдылат, илышын тачысе ойыртемжым почын пуат, увер-влак дене палдарат. Марий Эл Республикын сулло журналистше, Россий Федерацийын почётан радистше Вячеслав Анатольевич Кольцов радиослужбым 19 ий вуйлата.
Лӱмлӧ еҥ-влак тыршеныт
1933 ий 20 июньышто кундемыштына Марий радио икымше гана йоҥгалтын да шке йырже марий колыштшо еҥым поген.
Марий радион дикторжылан шке жапыштыже Василий Орлов ятыр ий ыштен. Артистке Нина Конакова дене пырля вияш эфирым устан вӱдымыштым калык тачат порын шарнен ила. Радио уста еҥ-влакымат иктеш чумырен. Каласыман: тӱрлӧ жапыште тушто кумдан палыме поэт, писатель, лӱмлӧ артист-влак тыршеныт. Нунын коклаште Геннадий Матюковский, Валентин Колумб, Миклай Казаков, Виктор Бурлаков, Геннадий Копцев, Юрий Рязанцев, Галина Иванова-Ямаева, Василий Регеж-Горохов да молат лийыныт. Нунын вӱдымӧ передачыштым, тыгак марий композицийым, тӱрлӧ ойлымашым да молымат посна дисклаш возен кодымо. Радион шӧртньӧ фондыштыжо калыкнан палыме да йӧратыме «Айвика», «Салика», «Мӱкш отар», «Кеҥеж йӱд», «Ӱдыр кумыл» да моло спектакль, тыгак палыме артист ден мурызо-влакын ятыр мурышт аралалтыт.
Эфирыш ныл гана лектыт
Ондак «Марий радио» ВГТРК «Марий Эл» ГТРК-н филиалже семын посна зданийыште верланен, варажым тудым телевиденийын полатышкыже кусарыме. Тыште пашам ышташ условийым сайын келыштарыме, оборудований, тыгак кӱлешан технике-влак улыт. Тачысе жаплан келшыше мотор у студий чоным куандара. Илыш дене тӧр кайымышт, тачысе кечылан келшыше технологийым устан кучылтмышт палдырна. Радиовӱдышӧ-влакым ынде колышташ веле огыл, тыгак Ютуб каналыште, «Марий Эл» ГТРК-н сайтыштыже ончаш лиеш.
Кызыт Йошкар-Олаште проводной вещаний почеш радиом колыштыт. Пытартыш ийлаште 106 FM-ыш куснымылан кӧра тудым ынде машина дене кудалме годымат, тыгак интернет гочат колышташ лиеш. Посна частота дене радио икмыняр районышто куча.
Эфирыш шочмо гыч кугарня марте ныл гана лектыт: 6 шагатат 10 минут гыч 7 шагат марте, 7 шагатат 10 минут гыч 8 шагат марте, 13 шагатат 10 минут гыч 14 шагат марте, 18 шагатат 10 минут гыч 19 шагат марте.
Кызыт марла, курыкмарла, рушла передаче-влакым вӱдат. Ондак эше татарла передачым луктыныт, но таче тыгайже уке. Вияш эфирыш палыме еҥ-влакым ӱжыт, кастене марий концертым колтат.
Тыште пашам кузе шуктымо шотышто Вячеслав Анатольевич шуко каласкалыш да тыгодым изирак экскурсийым эртарыш. Морко район Изи Кушна ялын шочшыжо илышыжым радио паша дене пӱтынек кылден. Ты алан тудлан нимо деч лишыл да шерге. «Марий радио – мыйын вӱрыштем» манме шомакше тидым пеҥгыдемдыш. Коллективыште тудо пагалыме еҥ, ушан-шотан да опытан радиожурналист. Паша лектышыжым кӱкшын аклыме.
– Мыланем радиошто келша. 1982 ий годсек тыште тыршем. Ондак посна зданийыште улмо годым 40 еҥ наре лийынна, тунам паша «шолеш» ыле.
Кызыт ме коллективыште индешын улына. Тӱҥ шотышто кокла ийготан-влак тыршат. Эн самырык радиовӱдышӧ – Полина Пуртова. Передачым ямдылымаште журналист-влак оперативно ыштат. Материалым возен толыт да вигак эфирыш пуат. Тыгодым чыла районым авалташ тыршат, командировкыш лектын коштыт. Внештатный пашаеҥ-влакат мыланна кугун полшат.
Эфирыш лекташ кызыт мыланна идалыкеш 710 шагатым пуымо. «Кечывал радиоканал», «Шуматкече вашлиймаш», «Самое время», «Диалог» да моло тематический программым ямдылена.
Кызыт кундемыштына шагал огыл радиостанций уло. Могайым шонет, тугайым колышташ лиеш. Марий радиом утларакшым кокла да илалше еҥ-влак чӱктат. Ме моло деч ойыртемалтына. Радиошто ялозанлык, спорт, медицине, йоча ден молодёжь да моло кӱлешан темым, проблемым тарватена. Тудым «Кечывал радиоканал» передачыште колышташ лиеш. Вес радио дене таҥастарымаште, мурым шагал кучылтына.
Пашаштына эн тӱҥ – тиде йӱк. Марла чаткан, сайын кутырышо герой-влакым эре кычалына. Оҥай еҥ-шамыч нерген калыклан колышташ келша. Сандене, радиом калык ынже йӧртӧ, а куанен колыштшо манын, умбакыжат тыршаш тӱҥалына, – мане В.Кольцов.
Аркадий Сергеев, радиовӱдышӧ, Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже:
– Марий телевиденийыште ятыр ий ыштенам, радиошто 13 ий тыршем. Шуко ужалтын, шуко ышталтын, шуко гоч эрталтын. Ик шотшо дене кок верыштыжат паша оҥай. Но кажныжын шке ойыртемже уло. Сандене, очыни, тынар жап ик организацийыште улам.
Увер ӱмырем мучко эре тӱҥ пашам лийын. Телевиденийыште 20 ий дикторлан ыштенам. Тӱрлӧ видеоочеркым, видеофильмым, рекламым, увертарымашым да моло передачым лудынам.
Радиошто тӱҥалтыште диктор семын ыштенам, варажым редактор пашашке кусненам, кызыт пӱтынек увер аршаш дене тыршем. Тиддеч посна диктор сомылжат мыйын ӱмбалне кодын. Тиде передаче-влакым увертарымаш, произведенийлам йӱкаҥдымаш, игече дене палдарымаш да молат.
Татьяна Хлобыстова, Марий радион шеф-редакторжо:
– Марий радиош толмылан тений сентябрьыште 20 ий темеш. Паша мылам келша. Чылан ик программе дене ыштена. Теме шот дене ме огына пайлалт. Кызытсе жаплан журналист чыла ыштен моштышо, кажне темым сайын палыше лийшаш. Еҥ-влак дене вашлийын мутланена, диктофоныш возымо записьым компьютерыш кусарена, шкеак монтажым ыштена, семым келыштарена. Варажым ямде передачым эфирыш луктына. Кнопкым гына ме огына темдал, тидлан эфирын инженерже уло. Вияш эфир изиш вес семынрак ышталтеш. Тематический передаче-влакым мый, Наталья Зилотова да Полина Пуртова ямдылена.
Тачысе саманыште шукын журналист аланыш пураш тӧчат, тӱрлӧ блогым, лаштыкым вӱдат. Нунын коклаште йомаш огыл манын, ме чотрак тыршышаш улына. Эн тӱҥжӧ – калыклан чыным намиен шуктыман.
Наталья Зилотова, корреспондент:
– Марий радиош 2005 ийыште толынам. Кызыт уверым рушла погем да тематический передачым вӱдем. 2019 ий гыч Вячеслав Анатольевич у проектым, «Вашкыл» передачым, вӱдаш ӱшанен пуэн. Тушто ме телефон дене район-влак дене кылым кучена. Калык кузе ила, могай пашам шукта – тидым пален налына.
Мыланем ял, социальный илыш, школ теме-влак лишыл улыт. Кажне герой шерге, кажныж дене кугешнем, нунын деч тунемам. Южышт тыгай проста еҥ улыт, но тыгодым моткоч ӧрыктарыше пашам шуктат, кӧргӧ виян улыт.
Паша оҥай, но куштылго огыл, эре шоныман, передачылан эре темым кычалман, йӧн лекме семын командировкыш коштына.
Лӱмгече пайремым нуно тӱрлӧ семын палемдат. Шукерте огыл Волжский район Ӱлыл Азъялышке курык куржталмашке миен коштыныт. Тушеч кубок ден грамото-влакым конденыт. Пайрем вашеш радиошто ондак тыршыше ветеран-влакым погеныт, эртыше пагытым шарналтеныт.
Марий радио калыкше верч эрже-касше тырша, марла чаткан да яндарын кутыраш кумылаҥда да, тӱҥжӧ, шочмо калыкнам пагалаш, йӱлам, тӱвырам аклаш туныкта.
Марий радион коллектившым лӱмгече пайрем дене уло кумылын саламлена. Паша лектышда ончыкыжымат куандарыже да тыгаяк чолга, тале кодса.