– Ачай, Сашокым икмыняр кечылан тендан дек ялыш конден кодаш перна, садикыште – карантин, – телефон пучышто Федот кочан ӱдыржӧ ойла. – Мыят, Генат йоча дене шинчен огына керт – паша гыч нигӧ ок колто.
– Таче кастенак конден кодыза. Уныкалан ме ават дене куанена веле, кызыт паша уке, кужу теле кечын нимом ышташ. Кастене вучена, – коча телефоным пыштыш. – Аваже, колат, таче ола гыч Иринамыт Сашокым икмыняр кечылан конден кодат, садикыштышт – карантин, манеш.
– Кондышт, кондышт. Мемнам, шоҥго-влакым, изишак тарватылаш кӱлеш, уке гын йӧршын його пырысыш савырнена, – Зина кован йӱкшӧ кыдеж шеҥгеч шоктыш.
Теве капка ончылно машина толын шогалме йӱк да пи-и-ип! шергылте. Шукат ыш лий, Федот коча дене пырля ужар шӱрган Сашок пӧртыш пуренат шогале. Почешышт – кочан ӱдыржӧ ден веҥыже.
– Уй-уй-уй, тылзе жапыште адак кушкынатыс, – кова уныкажым куанен ӧндале. – Чу, а шӱргетше мо чыла ужарге? Ужар вареньым кочкынат гын веле?
– Авай, группыштышт шедыра дене черланеныт, Сашокланат пижын. Садлан йора ӱмбалан зелёнкым тушкаш шӱденыт. Ынде ик арням тендан дене илашыже перна, – Сашан аваже, сумка гыч костенечым лукшыжла, пешак умылтара. – А тыште – ончыкылык тунемшын кӱлеш арверже, – изирак котомкам пӱкен йол пелен шогалтыш.
– Уй-й, школ марте але шым тылзе уло. Кушко кызытак икшывым индыраш, – Зина кова уныкажым чаманен ончале.
– Могай ондак? Вараш кодмо. Кызытсе саманыште икшыве школыш кайыме деч ончычак лудын, возен, шотлен моштышаш, эшежым лудмыжым каласкален кертшаш. А мемнан Сашокна тачат шотлен ок мошто, – ава эргыжым пеҥгыдын ончале.
– Лу марте ушен да кудалтен керта-а-ам, – йочан кугешныме йӱкшӧ шоктыш. – А умбакыже калькулятор полша.
– Нимогай калькулятор! Ушышто шотлаш тунемшаш улат, тыге Нина Ивановна ойлыш, мондышыч мо? – аван йӱкшӧ эше чоткыдеме.
– Ну, йӧра, йӧра, тидын нерген вара кутырена, а кызыт киддам мушса да кочкаш, – кова кыдежыш пурен кайыш.
Кастене малаш вочмо деч ончыч Сашокын аваже школ нерген адак мутым лукто:
– Уныкадам пешыжак ида чамане: эре модын кийыме дене огыл, школлан ямдылалтме пашажымат ынже мондо.
– Ожно школыш, нимом палыде, тунемаш шонен каеныт. Икымше классыште лудаш, возаш, шотлаш тунемын шуктеныт – йӧра веле. Кызытше изинекак шанчыеҥым ыштынешт мо? – Зина кова уныкажым чаманен.
– Авай, кызытсе илыш весым йодеш. Тачысе школ ончылно йӧршын у йодыш шындалтеш: тунемаш туныкташ. Икшыве шке гыч тунем кертшаш, школ программым самостоятельно сеҥышаш.
– А туныктышыжо мом ышташ тӱҥалеш? Ончен шогаш? – кочат ӱчашымашке ушныш.
– Туныктышо тунемшым контролироватлышаш да кӱлеш могырыш чын корным ончыктышаш, – Ирина ачаж ден аважым ончале.
– Кызыт ме электронно-информационный технологий да компьютерный манме курымышто илена, садлан йочам изинекак тиде саманлан ямдылыман, – Сашокын ачажат ӱчашымашке ушныш.
– О Юмыжат, могай илыш толын шуо. Ындыжым изи йоча кӱлеш семын модын ончыде шоҥгемешыс, – Зина кова, пӱкеныште шинчышыжла, кок кидше денат иканаште пулвуйжым роп! пералтыш. – Йоча годым шер теммешке модман тудо. Вескана моднеже гынат, модын ок керт.
– Ну, сита. Таче информаций манмет шукыракат лие ала мо. Вуем тугакшат чара, малаш жап. Олашке кайыше-шамыч, теат вочса, ныл шагатлан кынелашда кӱлеш, – Федот коча, йогым колтен, кыдежыш пурен кайыш.
Эрлашыжым Сашок кочаж дене иквереш помыжалте.
– Ой, Сашокем, кынелашет але ондак, садикыш кайышашет уке вет, мале, – коча уныкажым семала.
– Кочай, режимым пудыртыман огыл. Мый кажне кечын куд шагатат пелылан кынелшаш улам, – уныкан вашмут лие.
– Ой, колоем, икшыве годым мален кодман. Шоҥгеммекет, малынет гынат, мален от керт – омо кошка.
Ялыште телым шып, мардеж йӱк да поранын лӱшкымыж деч молым пешыжак отат кол. Йоча-влакын модын юарлымышт гын йӧршынак ок шокто, манаш лиеш. Кызытсе саманыште икшыве полко уремыште модын лӱшкымым йӧршынак монден, телевизор да компьютер ончылно шинчылтеш. Сашокат саде «чонан яшлык» ончылно пешак шинчылтеш ыле да-а-а, коча-кован тыгайже уке. Садлан ола гыч кондымо котомкажым шӱдырен лукташыже перныш. Адакшым уремыш тыгай ужар шӱрган садак от лек.
– Ну, мом лудын-возен моштет, ончыкто-ян, – кочаже уныкаж воктек шинче, шинчалыкшым тӧрлатен чийыш.
– Мый йӱкын лудаш тӱҥалам, а те колыштса. Варажым лудмемым каласкалем. Пытартышлан йодышым пуэн кертыда, – уныка коча-ковам кугыеҥла ончале.
– Ой-ой-ой, тугеже лудметым пеш сайын колыштманыс, – коважат пӱкеныш шып пурен шинче.
Уныка «Семь чудес света» сӱретан книгам кучен шинче.
– Книгатше пеш оҥай улмашыс. Уна, ала-момат пален нална, – книгам лудын пытарымеке, Сашокым кочаже куандара.
Книга дене толашен, уныка ӧрканашат тӱҥале ала-мо: чояланен, кочажым ончале:
– Кочай, а тый сайын шотлен моштет?
– Эй, Сашокем, мыйын гай шотлен кертшым муаш кӱлеш эше. Коваже, кушто мыйын шершотем? Чечас ме Сашок ден коктын ӱчашаш тӱҥалына: кудына писын ушен да кудалтен кертеш.
Кугу шершот тыманмеш ӱстембалне лият. Тыгай кугу настам уныка икымше гана ужешат, ӧрӧ.
– Кочай, а тиде шарик-влакшым тояш кередыме улытыс, кузе тыгай дене шотлаш лиеш?
– Чечас теве шке ужат, кузе шотлаш лиеш, – Федот коча уныкажлан шинчажым пӱяле. – Ну, тӱҥалына мо? Уна, мыйын казаварням тергаш ямде, – пурла кидысе казаварняжым ончыкта.
Шотлаш туныктымо тетрадьым почын, Сашок карандашым кучен шинче. Кочажын ӧрыктарыше койышыжо тудым шотлен модаш таратыш, коеш. Чытамсырланен, йӱкын кычкырале:
– На старт! Внимание! Марш!
Федот кочан парняже шершот ӱмбалне «куржталеш», шылт-шӱлт! шоктен, ик паҥга почеш весым шӱкал-шӱкал колта, карандаш дене кагазешыже палым шында. Уныкажат тырша: шке семынже вуйышто ушен да кудалтен, кӱлеш цифрым воза. Теве коча пытартыш паҥгам шолт! ыштен шӱкал колтыш, ончылныжо кийыше кагазеш цифрым удырале да «Мыйын чыла!» кычкырале. Сашок кочаж ӱмбак ӧрын ончале:
– Уй-й-й, кочай, пеш писе улат улмаш. Мыйым сеҥышыч, – шкеже шершотым шымла. – А тиде паҥга-влак дене чынжымак шотлышыч але, шотлышыла койын, мыйым ондалышыч? – уныка кочажын шинчашкыже ӱшаныдымын онча.
– Э-э-э, Сашокем, тыйым ондалаш ынде шоҥго улам. А тиде шершот дене ушаш да кудалташ веле огыл, эше шукемдаш да пайлаш лиеш.
– Кочай, тугеже тиде ожнысо калькулятор лиешыс. Древний калькулятор! Вот это да-а-а! – уныка, ӧрын, вуйжым рӱзалтыш.
– А мо, кызытсе калькуляторын кугезе кочаже лиеш, – Федот коча иктешлыш.
– Э-э-э, коча-а-ай, – уныка кочажлан кошарварняжым рӱзалтыш, – тугеже школышто тыят шке семынет вуйыштет шотлен отыл аман? Тыят уна тиде «калькуляторетымак» кучылтынат аман? – шершотым эше ик гана шымлен ончале, изиш шоналтыш да ешарыш. – Ой, уке-е-е, тыгай кугу «калькуляторым» нумал кошташ – манаш веле: школыш коштмо нимогай котомкаш огеш пуро.
Елена Юнусова.
Провой вел.