Лилия Петухова (Боголюбова) Морко кундем Кожлаер ялыште шочын-кушкын. Шочмо ялысе индешияш школым да Волаксоласе кыдалаш школым тунем лектын. 10-11-ше класслаште тунемме жапыштак Йошкар-Оласе строительный техникумышто юристлан заочно тунемын, а школ деч вара ты направлений денак умбакыже очно шинчымашым поген. Вара 3 ий МОСИ-ште тунемын, кÿшыл образованиян юрист лийын. Икмыняр жап Морко посёлкысо рÿдö эмлымверыште тÿҥ врачын секретарьжылан пашам ыштен. Вара Морко тÿвыра полатыште методист сомылым шуктен. 2014 ий годсек – ты посёлкысо «Жилкомсервис» организацийыште юрисконсульт да кадр-влак шотышто инспектор. Ешыж дене Морко район Усола ялыште ила.
Марий мурым колыштшо-влак тиде мурызо сайын палат.. Радио дене «Шочмо кече» муро йöҥгалте веле, чыланат шарнен кодыч: тиде мурым Лилия Петухова мура. Вара «Йолташемлан», «Ош висвис» да моло муро-влак калыкын чонжым савырышт. Ӱдырын сценыш лекмекыже, тудым ужшо еҥ-влак деч ятыр гана «Юмын шупшалме ÿдыр…» манмым колаш логале.
Ме Лилия дене йоча пагытше, тачысе илышыже, ешыже, профессийже да усталык пашаже нерген мутланышна.
– Лилия, мурызо семын корнет кунам да кузе тÿҥалын?
– Чылажат 2011 ийыште тÿҥалын. Октябрьыште авамын лÿмгече пайремже ыле. Ме тудлан муро пöлекым ямдылаш шонен пыштенна, «Шочмо кече» мурым возышна. Мутшым Кожлаер ялысе самодеятельный автор Иван Филатов возен, семжым ачам Владимир Петухов келыштарен. Тиде мурым авамын шочмо кечыштыже муренам. Пайремыште лийше еҥ-влак «Молан радиош огыда пу?» манын йодыныт. Тудо ийынак мурым Марий Эл радиош пуэнна. Тиде муро калыкын чоныштыжо шке вержым муын. А муро аланыш мыйым лачак «Шочмо кече» ужатен, манаш лиеш. Ты муро радио гоч йоҥгаш тÿҥалмеке, мый дечем шукын у мурым йодаш тÿҥалыныт. Тиде творчествым умбакыже вияҥден колташ таратен.
2012 ийыште «Идалыкысе муро» фестивальыш ÿжыныт. Тиде мылам эше ик сай ошкыл лийын. Тыште «Йолташемлан» мурым муренам. Ончаш толшо-влак тунам мыйым икымше гана веле ужыныт гынат, моткоч порын вашлийыныт. Тидыже ончыкыжымат тыршаш да кушкаш шÿлышым пуэн.
А мураш-кушташ изинек йöратенам. Эше йочасадыш коштмем годымак тÿрлö конкурсышто лиеденам. Ансамбльыштат муренам, шкетынат. Ачам гармоньым шокта ыле, а мый муралтем. Моркышто 4-5 ияш годым мурымемым шарныктыше фотоэмат аралалтын. Ача-авам дене пырля ялысе клубыштат, моло вереат мурена ыле. Чон кажне гана вургыжын гынат, сценыште лияш келшен. Ты шотышто ачам ден авамлан тау.
– Муро кузе шочеш? Утларакше могай автор-влак дене кылым кучет?
– Ончычрак Иван Филатовын мутшылан ачам семым келыштарен. Аранжировкым Александр Мамаев, Андрей Кузнецов дене ыштенна. Тыгак Канторъял ÿдыр Наташа Ямбулатован (чаманаш логалеш, тудын ÿмыржö кÿчык лийын) кум мурыжым мурем: «Кушто улат, пиалем?», «Ондалыш таҥем», «Кодшо йöратымаш». Нуным авамын муро-влакым возыман тошто годсо тетрадьыштыже муынна. Тыгак Зинаида Волкован, Наталья Никифорован, Владимир Бажановын, Анжела Белкинан мутыштлан возымо муро-влакем улыт. Икманаш, моло автор-влак денат кыл шочын, аранжировко-влакат икгай ынышт лий манын, тÿрлö музыкант дене пашам ыштена. Муро-влак шотышто шонкалем, кычалам, шымлем. Эн ончычак почеламутым лудам. Корно-влак чоныш логалыт гын, нуным мураш кумыл лектеш. Тÿҥжö – шонымаш, а размер ден рифме-влак огыл. Варажым, автор дене каҥашен, чыла тöрлаш лиеш. Моткоч келша, кунам автор тыйын чон кумылетым ик-кок мут гычак умыла да шижеш.
Мый шкеат почеламут-влакым возем, но эше нуным мурыш савыраш кÿын шуын омылла чучеш. Ончыкыжым шке почеламутемым поэт-влак дене лончылен шотыш кондаш да мурыш савыраш шонымаш уло.
– Тыйым шукын «Чоным почын мурена» проектысе мурызо семынат палат. Ты проектыш ушнымет нерген каласкале.
– 2012 ийыште Володя Матвеев ден Анатолий Зарецких мыйым концертлаште пырля мураш ÿжыныт. Ты проектыште лийме пагыт чонышто моткоч волгыдо кышам коден. Ме пеш келшен пашам ыштенна, икте-весылан сай йолташ лийынна, ойгымат да куанымат лош пайленна. Тушто мурышо кажне артистым пагалем, кажнылан тауштем. Нунылан у кÿкшытым да чыла сайым тыланем.
– Лилия, уремыште але шуко еҥан верлаште тыйым чÿчкыдын пален налыт, очыни. Ты шотышто куштылго мо?
– Чыным каласаш гын, южгунам шкем кузе кучашат от пале. Кузе ончалаш, кузе мутланаш… Мыйын шонымаште, палыме кажне еҥ тыгай йӧндымылыкым шижеш. Изиш вожылат, öрмалгет. Но варажым тунемалтеш.
Сайын чучеш, кунам тыйым палымышт нерген ойлат да шыргыжалыт. Вашеш тыят шыргыжат… Тиде – нимо дене таҥастараш лийдыме куан. Южгунам шижат, кузе палыдыме еҥ тый денет кутыралтен колтынеже. Тыгай годым простарак лийман, шонем. Шыргыжмаш чыла тöрла. Сай кумылланат, осал шомакланат шыргыжман. Тыге илаш куштылгырак. Вет еҥ-влакын шонымашышт тÿрлö лийын кертеш. Шеҥгеч ойлышо-влакат улыт. Но чыланыштлан келшаш тöчымö ок кÿл. Эн тÿҥжö: могай улат, тугаяк кодман.
– Тый ешан, шочшан улат. Мурымо паша ден еш илышым ушымо шотышто мом каласет?
– 2014 ийыште марлан лектынам. Идалык гыч Артём эргына шочо. Тиде куан илыш умылымашым вашталтен. Кунам тый шочшетым кидышкет налат, шулдыран улметым шижат. Тыгаяк пиалым кокымшо гана 2016 ийыште шижынам. Тунам Риана ÿдырна шочо. Ава пиалым пӧлеклымыжлан пелашемлан тауштем. Тудо мыйын эҥертышем. Алексей нигунамат мылам тореш ок пелеште. Ме пырля шонкалена, каҥашена. Творческий пашаштат тудын ойжо моткоч шерге. Тора кундемыш лектын коштмем шотышто поро мутшо дене вийым пуа, «тиде паша чонетлан келша гын, тый тудым ыштышаш улат» манын ойла. Мый шижам, кузе пелашем мыйын верч тургыжлана да палем: кеч-мо лиеш гынат, тудо мыйым эре арален налеш. Тудын йöратымашыже еш илышнам сакла да мыйым пиаланым ышта.
Такшым ешыште тÿрлыжат лийын кертеш: ӱчашымашат, вурседылмашат, умылыдымашат. Жапыштыже икте-весым колыштын умылен моштыман, ваш-ваш ÿшаныман. Ты шотышто пелашем – мыйын ÿшанем. Сандене еш да творчестве икте-весыштым пойдарат веле манын кертам.
– Кызыт концерт дене лектын кошташ ок лий. Тиде пагытым кузе эртарет?
– 16 мартыште Миша Веселов дене Моско олаште марий дискотекым эртарышна. Тылеч вара – каныш. Ончыч мöҥгыштö шинчаш нелын чучо. Вара умылет: илыш умбакыже кая. Каныш жапым пайдалын эртарыман. Эн ончычак пöртым эрыктен лекна, кӱлеш-оккӱл арверым луктын кышкышна. Йоча-влак дене лудаш, возаш, шотлаш тунемына. Тиде жап шкем шуараш, уш-акылым пойдараш моткоч келшен толеш. Тÿрлö онлайн-курсым эртем, книгам лудам. Уремыште, кудывечыште, пакчаште тÿрлö сомылым ыштылына. У муро-влак шотышто шонкалаш жап ятыр лийын, у стильым кычалынам. Вашке ты муро-влак ош тÿням ужыт. Тыгак почеламут тетрадьыштем у саска-влак ешаралтыныт. Садлан ты жап арам ок эрте шонем.
Чылалан тазалыкым тыланем. Икте-весыдам аралыза, пагалыза. Илышна кÿчык, жап пеш вашке эрта. Чонышто öпкем ида кучо, нигунам нигöлан ида кöране.