Кужэҥер район Пекейсола калык кумалтыш йӱлам жапла да шуктен шога. Чыла пашам пытарымек, кажне ийын сентябрьыште тауштымаш сомылым шукташ кӱсотыш лектыт. Тений 15 сентябрьыште Пекейсола ялын онаеҥже Ефим Степанович Халтурин кумалтышым эртарен.
– Ончыч Пекейсола ден Коҥганур калык кумалтышым посна эртарен гын, кызыт пошкудо ялыште ты сомылым шуктымым чарненыт, тушеч кумылан-влак мемнан деке толыт, чеспелакыштым кондат.
Кумалтыш деч ончыч мыняр кайыквусо, тага лийшаш нерген мутланаш погынена. Кӧ вольыкым огеш ончо, кумалтышлан лӱмын налеш. Пӧръеҥ-влак ик кече ончыч пум ямдылат, верым эрыктат. Тыгак ӱстембал ден олымбалым шке гыч ыштенна, кумалтыш окса дене коркам, подым, ведрам налынна.
Кажне ийын черет дене пӧрт гыч кумалтышыш лектыт. Кӧн пӧрт гыч лектыт, тушко сакырым, коштымо олма ден йошкарушменым пура шолташ намиен пуэна. Тыгак ӱдырамаш-влак салмавуч ден киндым ямдылат.
Кӱсотышто кок тулолмо дене кумалына: иктыже – Курык Кугызалан, весыже – Шочын Авалан. Ончыч Окашъял гыч Севериан коча дене пырля кумалына ыле гын, кызыт Кужэҥер районысо онаеҥ Альберт Рукавишников мыланна полша. Могай тулотыш киндым шындышашым калык шке ойырен налеш. Курык Кугызалан вич киндым шындат гын, Шочын Авалан – шымытым. Кондымо комбым, тагам почкалтарена, шотыш толеш гын, Юмо нуным йӧратен налеш, уке гын, алмаштена. Пелештымек, шӱрлан шылым налына да 6-7 под дене шолтена, чеспелакым посна подыш пыштена. Тыгак немырвотым (шӱраш ден шинчал вартыш) ямдылена. Авызлымек, лум нултена. Ты лум пийлан пукшыман, мӧҥгӧ наҥгайыман огыл. Садлан тулапаш пыштена.
Мыйын шонымаште, кумалтыш тунам шотыш толеш, кунам кочкыш чылалан сита да эше утен кодеш. Кодшо шӱрым, кӧлан кӱлеш, мӧҥгӧ наҥгаят, утыжым тулотыш кудалтена. Вара могай пӧрт гыч кумалтыш лектын, тушко пурен, эше ик гана пелештем. Эрлашыжым пӱдыҥышым угыч пелештена. Арня гыч арнягечым эртарена. Мутлан, рушарнян кумалтыш лиеш гын, шуматкечын, мончаш пурен, салмавучым ямдылен, кодшо шӱрым ырыктен, яндар кап дене Юмылан пелештена, – палемда онаеҥ.
Ефим Степановичын ачаж ден аваже кумалтыш годым пелешташ моткоч тале лийыныт, сандене Пекейсолан онаеҥже нунын гаяк мастар. Ты сомылым шукташ лӱмын тунемын огыл, лач книгам шергал лектын. «Юмо туныктен», – пӧръеҥ ойла. Кызыт Ефим Степанович сулен налме канышыште гынат, Людмила Дмитриевна пелашыж дене ушкалым, кайыквусым ашнат. Тений марте сӧснамат онченыт.