Шолэҥер гыч Моркыш кудылме годым Курыкйымал ял ваштареш корнын шола могырышто Нылкудо лӱман изи ял кодеш. Южо еҥ тудым Изи Курыкйымал манынат ойла. Молан тудо Нылкудо? Молан Шымкудо огыл, але, мутлан, Индешкудо манын лӱмден огытыл?
– XVII курым мучаште тиде верыш ныл еш илаш куснен, маныт. Арам огыл нуно тиде верым ойыреныт: йӱдвел могырым тале мардеж деч илемым Йошкар сер курык арален, курык тайылыште памаш вӱд йыргыктен йоген. Толшо-влак сурт оралтым чоҥеныт. Вольыкым онченыт, сонарыш коштыныт, пасу пашам ыштеныт. Яллан негызым пыштыше ныл суртышто илыше еш-влак дене Нылкудо лӱм кылдалтын, маныт, – каласкала ты ялыште шочын-кушшо да тыштак илыше Олег Никитич Николаев.
Тудын ача-аваже Никита Николаевич ден Зоя Якимовна кок эргым да ӱдырым ончен-куштеныт. Олег Никитич эн кугужо. Игорь изиже кызыт Красноярский крайыште ила, Венера шӱжарже – Угарман кундемыште. Зоя Якимовна тӱҥалтыш класслам туныктен, Эҥерсола, Ердӱр, Кокласола школлаште пашам ыштен. А Никита Николаевич колхозышто, варажым янда заводышто тыршен.
– Ойлат, пуйто ожно ялыштына ик шоҥго кува илен. Воктенысе памашыш вӱдлан коштмыж годым икшыве-влак тудым игылтыныт. Кован памаш гыч толмо корныштыжо мыскара йӧре тӱрлӧ чаракым ыштеныт: йол йымакыже тоям чыкеныт, моло семынат шоҥго кувам орландареныт. Вӱд ведрам нумалын, йолгорно дене кӱзышӧ кува, камвочмекыже, памашыш вӱдлан уэш волен улмаш. Но кокымшыланат мӧҥгыж марте вӱдым намиен шуктен огыл – йоча-влак шке шонен пыштымыштым ыштен кертыныт. Тидлан чот шыдешкыше кова ялым карген манын ойлат. Тылеч вара тушто 12 деч шукырак сурт лийын огыл, ял кушмым чарнен, а кызыт кандаш суртышто гына илат, – манеш О.Николаев.
Олег Никитич эре шочмо ялыштыже илен огыл. Школ деч вара Волжскышто целлюлозно-бумажный комбинатыште пашам ыштен. Ик жаплан ялышкыже пӧртылын да колхозыштат тыршен. А вара сварщиклан тунем лектын да Йошкар-Олаште пашам ыштен. 2015 ийыште, аваже колымеке, уэш шочмо суртышкыжо пӧртылын. Тудын кок икшывыже Йошкар-Олаште ила. Даша уныкаже кажне кеҥеж каникуллан кочаж дек толеш.
Ял илыш пӧръеҥлан келша. Тыште – мотор пуртӱс, яндар юж. О.Николаев пакчам шында. Чывым, кроликым ашна. Пийже ден пырысше улыт. Сварщик профессийжат ялыште кӱлеш лийын – пошкудыжо да палымыже-влаклан йодмышт почеш сваркым ыштен пуа. Кӱртньӧ пудырго гыч тӱрлӧ арверым келыштара. Теве газ баллон гыч мангалым, тӱрлӧ кугытан пуч гыч ракетный коҥгам ыштен шогалтен.
Чоным куандарыше эше ик сомыл – кадыргыл кушшо кукшо укшла гыч мотор лӱҥгалтышым ышташ. Пу гыч тӱрлым пӱчкедаш, келыштараш Олег Никитич изинек кумылан. Йочаж годымак вентиляторлан пу пропеллерым да молымат пӱчкеден луктын. Тидлан шке гыч тунемын. Пӧръеҥын ойлымыж почеш, ямде материал уло гын, лӱҥгалтышым кӱчык жапыште ыштен шукташ лиеш. Тыгайжым йодын толшо-влак эре улыт.
Суртозан мӱкшым ончымыжлан ынде кум ий лиеш. Мӱкшым ончаш шонен пыштенат, пӧръеҥ чодыраш лӱмын ловушко-влакым шындылын. Мӱкшым ончымо пашалан мӱкшызӧ пошкудыжо туныктен, Олег Никитич шкежат тидын нерген ятыр лудын, шымлен.
– Пӱртӱсын ик эн мотор верыштыже илем, икшывем-влак толын коштыт, йолӱмбалне улам. Мо эше пиаллан кӱлеш? – манеш пӧръеҥ.
Чынак, тыгай сӧрал верыште айдеме пиалдыме лийынжат ок керт. Адакшым ялыш вӱдпучым, газпучым шупшмо. Но ял воктенысе тамле памаш вӱдлан волыде Олег Никитич ок чыте. Эше тудо уныкаж дене воктенысе Йошкар серыш кажне кечын гаяк кӱзат. Теҥгылыш шинчын, кӱкшака вер гыч чон канен мотор сӱретым эскерат. Тыгай годым Даша уныкаже кочажлан «Шич, илыше телевизорым ончена» манын шыргыжал пелешта.
Авторын фотожо-влак.