Маскакопа черым (плоскостопие) врач-влак вес семынже цивилизацийын черже маныт. Синтетике материал гыч ямдылыме йӧндымӧ йолчием, шагал тарванылмаш – нине да моло амаллан кӧра йолгопа кӱлеш семын огеш вияҥ. Маскакопа чер нерген Йоча-влаклан республикысе клинический эмлымверын травматолог-ортопедше И.А.Дмитриев каласкала.
– Иван Аркадьевич, мо тыгай маскакопа?
– Тиде йолгопа вашталтмаш, тыгодым йолгопа пӱгӧ (свод) эре иземеш, йомынат кертеш. Тидыже йолвургысо да йолвундашысе чогашыл начарештмылан да йол чот нойымылан кӧра вияҥеш. Маскакопа годым пулвуйлан кугу нагрузко логалеш, капкыллан эҥгек лиеш.
Статистике ончыкта: кок ияш марте 24 процент йочалан маскакопа диагнозым шындат, ныл ияш марте – 32 процент йочалан, куд ияш марте – 40 процент йочалан. А 12 ияш марте кажне кокымшо йочан маскакопа чер вияҥеш.
– Тиде чер мо дене лӱдыкшӧ?
– Ты чер годым йолын эҥертыме функцийже начарештеш, вӱр удан коштеш. Садланак йол коршта, южгунам шӧн шупшеш, йолгопа эре пӱжалтше да йӱштӧ, кандалге тӱсан лиеш. Йолгопа пӱгӧ волен кайыме годым таз да тупрӱдылан эҥгек логалеш, садлан капкыл рыҥ кучымаш йоҥылыш вияҥын кертеш.
– Маскакопа черлан вияҥаш амалым мо ышта?
– Амал тӱрлӧ лиеш. Ешыште тыгай чер дене орланыше-влак улыт гын, маскакопа икшывыланат куснен кертеш. Йолгопасе але йолвургысо чогашыл парез але паралич чер, сусыр йолгопа але шакляка лу тидлан амалым пуат. Рахит чер деч вара лу да чогашыл системе-влак начарештыт, тыгай еҥ-шамыч утларак чӱчкыдын маскакопа дене орланат. Уто нелытан еҥ йол ӱмбалне кужу жап лиеш гын, чер вияҥын кертеш.
Кажне ача-ава икшывын йолгопажын чын вияҥмыжым терген кертеш. Тидлан чарайола шогышо йочам шеҥгечынже ончалза. Таза икшывын йолтаганже йолвурго дене ик тураште верланен. Йолтаган тӱжвал могырыш тайныме йочан плоско-вагульсный манме йолгопа нерген палдара. Тыгай икшывын маскакопа чер чӱчкыдын вияҥеш.
– Йолгопа пӱгӧ вашталтмым кузе палаш лиеш?
– Йолвундаш пӱгӧ волен кайыше гын, йолчием вашке пыта, поснак – йолчиемын кӧргӧ могыржо. Кастене йоча йолчием шыгыр манын ойлен кертеш, вет кечыгут йол ӱмбалне лийме годым вашталтше йолвундаш пӱгӧ эшеат волен кая, тыге йолвундаш кужемеш.
Йолгопа деформаций кок тӱрлӧ лиеш. Поперечный деформаций годым йолгопан тореш верланыше пӱгыжӧ волен кая. А продольный деформаций годым кутынь пӱгӧ волен кайыше, тыгодым уло йолгопа кӱварыш тӱкна.
– Маскакопа чер кузе вияҥеш?
Ты черын тӱҥалтыш стадийжылан связочный аппаратын вияҥын шуктыдымыжым шотлыман. Тыгодым йолвундашын формыжо эше вашталтын шуктен огыл. Туге гынат связке-влакын сусыргымыштлан кӧра шуко коштмо деч вара але каслан йол коршта. Йолым кандарымеке, корштымо деч утлаш лиеш.
Маскакопа черын I степеньже годым физический нагрузко деч вара йол ноя, темдалме годым йолгопа коршта, ошкедыме годым тыгак йол коршта, айдемын ошкылмыжо вашталтеш, каслан йолвундаш пуалын кертеш.
Черын II степеньже комбинированный маналтеш. Тыгай годым йолгопа пӱгӧ йомеш. Йол пулвуй марте коршта, ошкылаш неле.
III степень годым йолвундаш чот вашталтеш. Еҥ-влак утларакшым тыгай годым гына врач дек полышым йодын мият. Вет йол, йолвурго, пулвуй эре коршта, йол пуалеш. Тыгак кыдал, вуй чӱчкыдын корштат. Черле еҥ спорт дене кылым кучен, шот дене пашам ыштен ок сеҥе.
– Ты чер эмлалтеш?
– Тиде чер эре вияҥеш, садлан ондакрак эмлалташ тӱҥалман. Лечебный гимнастике, массаж, физиотерапевтический процедур-влак, ортопедический стельке але йолчием йолгопам эмлаш полшат. Тӱҥжӧ – эмлалтмым тӧрланен шумеш кудалтыман огыл.
Йолчиемым чын ойырен налман. Изирак йоча-влаклан йолвурго йыжыҥым сайын кучышо йолчиемым чияш темлем. Пушкыдо пундашан йолчиемым чийыман огыл. Стелькым врач дене каҥашыме деч посна налман огыл.
– Йолчием ден стельке огыт полшо гын?
– Лектыш уке гын, гипсан повязкым пыштат, малыме годым лонгет (лӱмын повязке) дене пайдаланат. Плоскостопийын неле формыж годым операций кӱлеш.
– Профилактике шотышто темлымашда могай лиеш?
– Маскакопа черан еҥын ошкедымыж годым йолвурго ден вӱдлу йыжыҥлан эҥгек логалеш. Тидыже артроз мартеат шуктен кертеш. Тыгай ынже лий манын, йолгопа пӱгым кучышо чогашылым пеҥгыдемдыман. Йол таза лийже манын, организм таза лийшаш. Йолгопалан массаж ден гимнастикым ыштыман. Вӱдыштӧ ийме годым йол дене чумедылме поснак пайдале. Кеҥежым ошмаште але шаргӱштӧ чарайола коштса, пырняш шогалын ошкедыза.
Мӧҥгыштӧ йоллан контрастный манме ванныйым ышташ пайдале. Ик тазикыш леве (40-45 градус) вӱдым темыза, весыш – юалгыракым (16-20 градус). Йолым ончыч ик тазикыште икмыняр секунд кучыза, вара тынарак – весыште. Процедурым 5-10 минут дене кажне кечын але кечым коден кум арня жапыште эртарыман. Тыге чогашылым пеҥгыдемдат веле огыл, тыгак йолгопа суставлан моткоч пайдале.
– Тау, Иван Аркадьевич!