19-25 май – Эндокринный системе чер-влак шотышто профилактике арня
(25 май – Щитовидный тун тӱнямбал кечыж вашеш).
Утларакшым – самырык-влакын
Тазалыкым аралыме тӱнямбал организацийын данныйже почеш, 2 млрд наре еҥ йод ситыдымаш условийыште ила, нунын кокла гыч 700 млн наре еҥжылан эндемический кугылогар (зоб) диагнозым шындыме. Российыште кажне гаяк регионышто йод ситыдыме дене кылдалтше чер-влак шарлыме лӱдыкшӧ уло. Марий Элыштат – тыгак. Элыштына илыше еҥ-влакын организмышкышт суткаште мыняр кӱлмӧ деч шагалрак йод логалеш – 40-80 мкг. Йод ситыдымаш мо дене лӱдыкшӧ нерген Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын тӱҥ внештатный эндокринологшо Людмила Егошина каласкала.
Диффузный эндемический кугылогар чер тӱрлӧ регионышто тӱрлӧ семын шарлен – 5,2% гыч 70% марте, элна мучко кокла шот дене 31%-ыш шуэш. 50% наре случайже годым ты чер 20 ияш марте ийготан еҥ-влакын вияҥеш. Тыгодым пӧръеҥ-влак дене таҥастарымаште ӱдырамаш-шамыч 2-3 пачаш чӱчкыдынрак черланат. Йоча пагыт, пубертатный период, мӱшкыран лийме жап, чызым пукшымо годым йод поснак кӱлеш.
Тӱрлӧ амаллан кӧра
Эндемический кугылогар годым йод ситыдыме дене щитовидный ту кугемеш. Щитовидный тум «куштымо» годым организм тиреоидный манме гормон-влак ситыдымашым тыге компенсироватлаш тырша. Кочкыш рационышто кол, шыл, теҥыз ковышта, креветке, шӧр-торык сату, шӱльӧ але шемшыдаҥ шӱраш шагал гын, организмлан йод ок сите. Вет суткаште кӱлшӧ йод организмыш лач кочкыш гыч логалеш.
Эндемический йод вияҥмын вес амалже – кочкышым шулыктарыме системысе чер-влак, тыгодым йодын микроэлементше-влак организмыш шагал логалыт. Садлан шолора але пагар чер годым, йодлан поян кочкышым кочкаш гынат, эндемический кугылогар (тичмаш але тичмаш огыл йод ситыдымашан) вияҥын сеҥа.
Суткаште организмыш вӱд дене 5% наре йод логалеш. Йодын микроэлементше-влак дене пойдаралтше юж гыч – тынарак. Йодым шулыктараш чаракым ыштыше эмым эре йӱмӧ эндемический кугылогар вияҥаш амалым ыштен сеҥа. Ты чер тукым гыч тукымышкат куснен кертеш.
Кочкыш дене организмыш йод шагал логалеш гын, щитовидный ту дене кылдалтше ятыр чер вияҥын кертеш.
Эндемический кугылогар нимогай клинический пале деч посна вияҥын кертеш. Южгунам косметический дефект семын палдырна, кукшылогарым, илелогарым темдыме гай чучеш (щитовидный ту кушмо дене).
Загрудинный манме зоб чот шарлыме годым шӱй формо вашталтеш. Южгунам компрессионный синдромлан кӧра шӱйысӧ вӱргорно пуалеш. Кид дене кучен ончымо годым кылдышан пуалмаш палдырна, тудо корштенат кертеш.
Организмлан йод ок сите гын, щитовидный тушто тиреоидный гормон-влак шагалрак ышталтыт. А тыгай гормон-влак вещества-шамыч алмашталтме процесс годым кӱлыт. Тиреоидный гормон ок сите гын, айдемын вийже уке, неле пашам ыштен ок сеҥе, шӱм тураште сай огыл, вуй коршта.
Щитовидный ту кугемаш тӱҥалме деч ончычат, кунам тиреоидный гормон-влак эше нормышто улыт, эндемический зобын симптомжо-влак палдырнен кертыт.
Тергалтса
Эндемический кугылогар да щитовидный тун моло чер шотышто диагностикым эртараш Марий Элыште чыла йӧн уло: щитовидный ту гормон-влак мыняр улмым пален налаш, щитовидный ту да шӱйысӧ лимфатический кылдыш-влакым УЗИ дене тергаш, щитовидный ту биопсийым ышташ, кӱлеш гын – КТ ден МРТ-мат. 2025 ийыште республикыштына эше ик ешартыш тергымашым эртараш йӧн лектын – щитовидный ту сцинтиграфийым ышташ.
Кызыт эндемический кугылогар черым тӱрлӧ семын эмлаш лиеш. Но тӱҥжӧ – профилактике – йодированный шинчалым кочкышыш ешараш. Ты чер деч аралалташ манын, тыгак теҥыз кочкыш сатум, грецкий пӱкшым, хурмам чӱчкыдын кочман.
Врач лийнет?
2025-2026 ийласе тунемме ийлан Российысе медицине вузлаш тунемаш пураш Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствылан 88 целевой верым ойырымо.
Тидыже – икмыняр ий гыч республикысе медпашаеҥ-влак радамыш самырык специалист-влакым ешараш, тыгак «Продолжительная и активная жизнь» нацпроектын «Медицинские кадры» регионысо проектшым илышыш шыҥдарымаште эше ик ошкыл.
Йошкар-Оласе медколледжыште республикысе Тазалык аралтыш министерствын да МарГУ-н еҥышт ончыкылык абитуриент-шамыч дене вашлийыныт. Выпускник да нунын ача-аваштлан целевой направлений дене тунемме нерген каласкаленыт да лекше йодышлан вашештеныт. Вет целевой набор дене вузыш тунемаш пураш куштылгырак, тыгай студентлан ешартыш стипендийым тӱлат, практикым кушто эртыме шотышто тургыжланыман огыл, ончыкыжым паша вер, институт деч вара ойырен налме специальность дене ординатурыш направлений нерген шонкалаш ок кӱл.
МарГУ-што Медицине институт 11-ше ий пашам ышта. Тений университет лечебный факультетыш 42 целевой верым да 13 верым педиатрий факультетыш ойырен.
Поро кумыл дене вашлийыт
Шукерте огыл «Лучший госпиталь ветеранов войн» конкурсым иктешленыт. Тений тудо Кугу Отечественный сарыште сеҥымашлан 80 ий теммылан да Шочмо элым аралышын идалыкшылан пӧлеклалтын.
Конкурсыш 56 госпиталь ушнен. Учреждений-влак шке опытышт, эн сай практикышт, тыгак эмлымаште, диагностикым ыштымаште да илалше черлыеҥ-влаклан реабилитаций ден социальный адаптацийым эртарымаште инновационный йӧным кучылтмо шотышто эн-эн лӱмым сулымо верч таҥасеныт.
Госпиталь-влакын паша направленийыштым шотыш налын, конкурсышто куд номинаций лийын. Йошкар-Оласе сар ветеран-влакын республикысе клинический госпиталь «Самый доброжелательный госпиталь ветеранов войн» номинацийыште ойыртемалтын.