Марий Элысе МВД-н полиций участковый уполномоченный-влак да ийготыш шудымо-влак дене паша шотышто отделышкыже пашам ышташ А.В.Афанасьева 2007 ийыште толын. Йоча да подростко-влакым осал сомылым ышташ мо тарата? Тидын шотышто могай профилактике паша эртаралтеш? Ты отдел вуйлатышын алмаштышыже полиций подполковник Анжела Валентиновна нине да моло йодышлан вашмутым пуа.
– Анжела Валентиновна, отделдан пашаж дене палдарыза.
– Ме ийготыш шудымо-влакын праваштым да интересыштым аралена. Тыгак ӱдыр-рвезе-шамыч преступленийым ынышт ыште манын, профилактике пашам эртарена. Шке йочаштлан уда примерым ончыктышо ача-ава-влак дене вашлийын мутланена. Туныктымо организаций да моло ведомство дене пеҥгыде кылым кучена.
– Отделышкыда логалше ӱдыр-рвезе-влак нерген мом каласен кертыда, могай амаллан кӧра нуно тендан дек логалыт?
– Нуно чылан уда, неле илыш ситуацийыш логалше еш гыч улыт манаш ок лий. Сай ешыште кушшо подростко-влакат осал пашам ыштат да отделышкына логалыт.
– Законым да правам пудырташ, осал пашам ышташ нуным мо тарата?
– Тидын шотышто кажне ситуаций шкешотан. Начарын илыше ешыште кушшо йоча да подростко-влак, мутлан, окса укелан кӧра шолыштыт. Сай ешыште кушшо ӱдыр-рвезе-влак йолташышт але палымышт дене пырля, кертам манын, осал пашам ыштат, тыге шке геройлыкыштым ончыктат. Кызыт ача-ава-влак шуко оксам ыштен налме нерген утларак шонат, пашаште ятыр жапым эртарат. Йоча-влакым пешыже огыт терге, нунын мом ыштымыштым огыт пале. Ешыште йочалан йӧратымашым, умылымашым, жапым огыт ситаре гын, тудо чыла тидым уремыште, шкеж гаяк подростко коклаште кычалеш.
– Нуно утларакшым могай преступленийым ыштат?
– Шукыж годым шолыштыт. Ӱмаште, мутлан, банк карте гыч оксам шолыштмо шотышто ятыр преступлений лийын. Подростко картым муэш да кевытыште налме сатулан ты карте дене тӱла. Тидыже законым пудыртымылан шотлалтеш, йочам мут кучаш шогалтат. Неле да кокла нелытан преступленийым ыштымылан суд подросткым лӱмын туныктымо-воспитатлыме заведенийыш колтен кертеш. Но тидлан ийготыш шудымо-влак дене паша шотышто комиссийын ходатайствыже кӱлеш.
– Подростко-влак коклаште осал паша шукемеш мо?
– Ӱмаште тылеч ончычсо ий дене таҥастарымаште ийготыш шудымо-влак 17 процентлан шагалрак законым пудыртеныт. 2019 ий гыч подростко-влак коклаште осал паша шагалеммым палемдаш лиеш. Тиде куандара, но садак чарнен шогалман огыл, вет осал пашам ыштыше ӱдыр-рвезе-влакын ийготышт самырыкештеш.
– Тидым чактараш могай профилактике пашам шуктеда?
– Туныктымо организаций, самырык-влак шотышто политике пӧлка, туныктымо пӧлкала, паша верым ситарыме шотышто рӱдер-шамыч дене кылна пеҥгыде. Ийготыш шудымо-влак дене паша шотышто инспектор туныктымо организацийлаш лектеш, ӱдыр-рвезе-шамыч дене профилактике семын мероприятийым, викториным, мутланымашым эртара.
Ведомственный приказлан келшышын, правам пудыртышо подросткым полицийыш профилактический учётыш шогалтена. Тыгай ӱдыр-рвезе-влак дене профилактике пашам пел ий ыштена
Ӱмаште Марий Элыште ийготыш шудымо 111 ӱдыр-рвезе 127 осал пашам ыштен. Тений идалык тӱҥалтышлан профилактический учётышто 509 подростко да шке обязанностьым шот дене шуктыдымылан 849 ача-ава шогат.
– 22 шагат деч вара ийготыш шудымо ӱдыр-рвезе-влак кугыеҥ деч посна уремыште коштшаш огытыл. «Комендантский шагат» шуктымым чӱчкыдын тергеда?
– Закон почеш телым 22 шагат гыч куд шагат эр марте, кеҥежым 23 шагат гыч вич шагат эр марте подростко-влак уремыште, еҥ-влак тӱшкан погынымо моло верыште законло представитель деч посна лийшаш огытыл. Тидын шотышто тергымаш-влак чӱчкыдын эртаралтыт. Кугыеҥ деч посна коштшо подросткым полиций отделыш кондат да тудын законло представительжылан пуат.
– Подростко-влакын ача-аваштлан могай темлымашда лиеш?
– Эн тӱҥжӧ – шке йочам йӧратыман, тудым колын да колышт мошташ. Ача-ава шке икшывын тунеммыже, йолташыже, яра жапым кузе эртарымыж нерген сайын палышаш. Паша гыч ноен толыда гынат, шке йочалан жапым муаш эре тыршыза: тудым ӧндалза, кече кузе эртыме нерген йодыштса. Мемнан пӧлкашкына логалше ятыр ӱдыр-рвезе тунемме деч вара яра жап шукылан кӧра осал пашам ыштен. Садлан икшывыдам иктаж кружокыш, спорт секцийыш возыза. Тек яра жапше пайдалын эрта.
– Тау, Анжела Валентиновна!