Интернетыште шуко еҥ шке пашажым вораҥдарыме нерген палдара. Нунын коклаште ятырынже самырык ава-шамыч улмым шекланенам. Кок шочшан ава, поэтессе Вера Гордееван «Верины ручки. Дизайнерская работа» телеграм-каналыштыже ойыртемалтше, мотор марий орнаментан ятыр вургемым ужаш лиеш. Тудын пашаже-влак кызытсе илышлан келшыше, модный, у сынан улыт.
Могай амал Верам шке пашам тӱҥалаш таратен? Тудым илышыш шыҥдарыме годым могай нелылык дене тӱкнаш логалын? Бизнес паша куштылго але уке? Тиде да моло нергенат В.Гордеева дене мутланышна.
Туризм гыч ургымашке
– Вера, иктаж-кунам шке пашам вораҥдараш тӱҥалам манын шоненат мо? Кузе тышке толынат?
– Тылеч ончыч туризм сферыште пашам ыштенам. Шуктымо сомылем чонемлан келшен. Садлан вес паша нерген шонымашыжат лийын огыл. Моло пашазе-влак семынак эрдене пашашке, кастене мӧҥгӧ вашкенам, жапыштыже пашадарым налынам.
Чылажат икшывем-шамычын ош тӱняшке толмышт дене вашталтын. Декретыште шинчымем годым ондакысе семын пашам ыштен кертам але уке манын кокытеланенам. Вет изи йоча-шамыч дене тидым ышташ куштылго огыл. Иктым, весым вискален, шке пашам тӱҥалаш пеҥгыдын шонен пыштенам.
– Молан лач ургымо сомылым ойыренат? Тудо тыйын хобби але вес амал лийын?
– Такшым изи годсек ургаш йӧратенам. Школышто технологий урокышто тидлан кумылаҥынам. Ты предмет дене олимпиадыштат участвоватленам, сеҥыше-влак радамыштат лийынам. Кушмо семын йӧратыме паша ала-кушко чот кӧргышкӧ «шылын» шинчын. Но декретыш лекмеке, тудо уэш «ылыжын», шке пеледме жапшым пуйто вучен илен. Ты сомылым тӱҥалаш ямде улмемым умылымеке, мастарлыкем нӧлташ манын, ик курсышко возалтынам.
А тӱҥалынже теве кузе: тылеч ончыч интернет-кевытла гоч вургемым еҥ-влаклан ужалкаленам. Но варажым вургемын ударак качестван улмыжым шекланенам. Садлан налше-шамычын кумылыштым волташ огыл манын, ужалымым чарненам. Тунамак ургымо курс нерген увертарымаш шинчамлан пернен. Возалтынам. Курсышто выкройкым ышташ, ургаш, моделироватлаш туныктеныт. Тидыже ургымо шинчымашем пойдараш сайынак полшен. Тылеч вара ургаш могай арвер кӱлеш – чыла наледенам. Тунамак ик кугу предприятий дене кылым ыштенам. Мыйын гаяк моло ургызо-шамыч дене пырля нунылан оранек школ вургемым ургенна. Тыгодымак вуйыштем шке семынем эре шонкаленам: еҥлан огыл, а шкан иктажым тӱҥалман. Ум, кудыжым иктат огеш ыште.
Эше студент улмем годымак шижынам: самырык-шамычлан келыштаралтше марий вургем уке. Футболкыш але тувырыш тӱрлӧ орнаментым кид дене тӱрлен чиеныт. Но мыланем ала-мом ум пуртымо шуын. Садлан молан самырык-шамычлан ойыртемалтше вургемым ямдылаш огыл манме шонымаш вуйышто пӧрдын. Ты шонымашым таче илышыш шыҥдарем!
– Кеч-могай пашам тӱҥалме годым тӱрлӧ нелылык дене тӱкнаш логалеш. Тыйын тыгай лийын?
– Эн кугу нелылыклан ты корныш шогалме татым шотлем. Илышым тӱрыснек вашталтыме шотышто решенийым приниматлаш моткоч йӧсӧ улмаш. Садлан тидым ышташ, поснак тӱҥалтыште, лӱдыкшӧ ыле. Но ончылнем шындыме цель виянрак лийын. Таклан огыл кугу шонымашке шуаш тыршыше-шамычлан сандалыкшат йӧным ышта маныт.
Ургымо деч нимынярат лӱдын омыл. Вет мый ты пашам сайын палем. Машина дене тӱрлымӧ программе-влакым тунемме дене ятыр шинчылташ пернен. Но тидын дене мастарлыкем веле таптенам. Садлан ургымо паша неле манын ом керт, но тудо куштылгыжак манашат ом тошт. Тӱҥжӧ – ты сомыл чонемлан келша.
Кугыжаныш полша
– Чонлан келшыше сомыл бизнесыш савырнен. Ты йыжыҥыш кузе шогалынат?
– Тӱҥалме пашамын ик кугу шонымашыже тидак лийын. Садлан тачысе кечылан тушко шуынам манын кертам. Тидлан тӱрлӧ йӧным кучылтынам, тӱҥжӧ – моштымашем. Мутат уке, уло кушко кушкаш, уло мом ышташ. Садлан ончыкылыклан паша ситышын.
– Кызыт самырык ава-влаклан шке пашам тӱҥалаш кугыжаныш могырым тӱрлӧ программым темлат. Тый иктаж-могайже дене пайдаланенат?
– Шке пашамым илышыш шыҥдараш манын, кугыжаныш дене социальный контрактым пеҥгыдемденам. Тидлан мыланем 350 тӱжем теҥгем пуэныт. Ты окса дене тӱрым тӱрлымӧ машинам налынам. Тидыже шке пашам тӱҥалмаште моткоч сай полыш. Тудын условийже почеш, чыла ступеньым эртен, самозанятостьым почынам. Тидлан отчётым ыштенам, кӱлеш документацийым ямдыленам.
Палемдыман, тыгай контрактым кажне еҥлан огыт пу. Тудым налаш шонышо-влаклан Калыкым социально аралыше рӱдерыш кайыман. Тушто тидын шотышто сайын умылтарат.
– Тый «Мой бизнес» рӱдерын эртарыме «Мама-предприниматель» программын ик участницыже улат. Тудо могай полышым пуа?
– Ты программе почеш шке сатум калык ончылно чын презентоватлаш туныктеныт. Тыгак ава-влаклан шке пашаштым илышыш шыҥдараш полшаш грантым ойыреныт. Тушко 15 ава йодмашым пуэн. Тидлан шке бизнес идей дене палдараш кӱлын. Тушто мый «Пошив и вышивка национальных нарядов» пашамым араленам. Тудым кокымшо вер дене палемденыт. Но «ВКонтакте» соцкылысе лаштыкыште пост-влакым луктедымаште, нунын эн шуко шӱмым да комментарийым погымышто эн ончылно лийынам. Тидланже мыланем ты соцкылыште рекламым вераҥдаш лу тӱжем теҥгем пуэныт. Тыгак программын партнёржо-шамыч деч сай пӧлек-влак дене куандареныт.
Йодшо уло
– Шке сатуэт дене палдараш манын, могай йӧным кучылтат?
– Мыйын родо-тукымем кугу, палымем-шамычат ятыр улыт. Садлан икымше клиент-влак лачшым нуно лийыныт. Тыгак, шке пашам дене палдараш манын, Телеграмыште каналым кучем. Тушто фото, видео-влакым луктедем. Арняште икмыняр гана подписчик-шамычлан тӱрлӧ информацийым вераҥдем. Тыгодымак шке сатум виеш нигӧлан тушкаш ом тырше. Шукыж годым чонлан келшыше пашам кузерак лектын, ончыкташ тыршем. Тыгак ик але вес еҥ деч колын клиент-шамыч ятыр толыт. «Сарафан радио» манмет шке пашажым сайын шукта. Йодын толшо-влак эреак улыт.
– Ынде икмыняр ий ургет, опытат погынен. Шуктымо пашаштет иктаж-могай вашталтышым шижат мо?
– Ургашыже мый шукертак ургем. А ургымо машина дене тӱрлымӧ опытемлан ик ий веле лиеш. Тӱҥалме почеш ӧрмалгенрак тӱрлем ыле, вет йодмо почеш пашам ыштыме годым йодмаш, ответственность кугурак. Но мый тидын шотышто эреак шинчымашем нӧлтем. Вургемыш, тӱрыш ум пурташ тыршем.
– Еҥлан але шкан пашам ышташ сайракымат умылен шуктенат чай. Тидын шотышто мом каласет?
– Изи йочан авалан эрдене эрак пашаш лектын каен, кастене веле мӧҥгӧ толын пураш сайжак огыл. Икшыве чӱчкыдын черлана. Йочам ончаш полшышо еҥ-влак уке улыт гын, тидын шотышто эшеат йӧсырак, шонем. Мемнан кована полшаш эре ямде гынат, шке жаплан оза лийман пашам шукташ решенийым приниматленам. Мыланем тыге келша. Илен-толын, можыч, иктаж-вере пашаш каем, но таче мыланем тыге йӧнан.
Чынжымак, тачысе илыш кеч-кунам да кеч-кузе оксам ыштен налаш тӱрлӧ йӧным темла. Тудын дене пайдаланен моштыман. Тӱҥжӧ – цель лийшаш. А ава-влак тидын шотышто поснак молодец улыт!
В.Гордееван альбомжо гыч налме фото.
Ава – амалкалче
«Мама—предприниматель» программе шке бизнесым тӱҥалаш шонышо ӱдырамаш-шамычлан келыштаралтын. Регионлаште тудым «Мой бизнес» рӱдер эртара.
Программе почеш ава-влакым тренинглаште шке бизнес-идейым илышыш чын шыҥдараш туныктат, кугыжаныш могырым могай полышлан эҥерташ лиймым палдарат, ончыкылык партнёр-влак дене палымым ыштат. Тыгак проектым илышыш шыҥдараш 100000 тӱжем теҥгеаш грантым налаш йӧным келыштарат.
Кӧ тушко ушнен кертеш?
— Ийготыш шудымо икшыван ава-шамыч, тыгак декретыште шинчыше, эргылыкеш але ӱдырлыкеш йочам возыктышо, опекунствым оформитлыше, йочам ашнаш налше ӱдырамаш-шамыч.
— Профессионал пашам шуктымылан налогым тӱлышӧ физический лица (самозанятый), ИП але НПД, ООО-н але АО-н уставной капиталыштыже пайым кучышо (тыгодым мыняр оксам ыштен налмыже шотыш ок налалт).
«Мама—предприниматель» программыште идалыклан ик гана, ик регионышто веле участвоватлаш лиеш.
Социальный контрактым ыштымаш – еҥ-влаклан неле илыш ситуаций гыч лекташ да окса шотышто илышым куштылемдаш полшышо мере. Тыгай кугыжаныш полыш кундемыштына 2019 ий годсек пуалтеш.
970 социальный контрактым ыштыме Марий Элыште тений 10 тылзыште: 325 – пашам кычалме шотышто, 441 – амалкалче семын пашам тӱҥалаш, 65 – шке подсобный озанлыкым кучаш, – неле илыш ситуаций гыч лекташ полшышо моло сомлылан.