10-16 июнь – Алкоголь деч кораҥме арня
Арака дене таҥлалтме подростко-влак коклаште чӱчкыдынрак да чӱчкыдынрак вашлиялтеш, нуно спортым, иктаҥаш-влак дене мутланымым, моло куаным алкогольлан алмаштат. Тыгайыш шуаш огыл манын, мом ышташ кӱлмӧ нерген Марий Элысе общественный тазалык да медицине профилактике рӱдерым вуйлатыше Надежда Фролова умылтара.
Алкоголь деке ик кечыште от шӱмаҥ. Тудо икмыняр тылзе але ий дене вияҥеш. Но алкогольым тамлен ончаш сымыстарыше фактор-влак улыт:
рекламыште, киношто, видеороликлаште алкоголян южо йӱышым (мутлан, сыра) ончыктымаш;
воктене аракам йӱаш йӧратыше-влакын (ача-ава але моло родо-тукым, йолташ-влак) улмышт;
шкалан ӱшаныдымылан да моло амаллан кӧра ик-таҥаш да вес еҥ-шамыч дене кылым ыштен кертдымаш.
Нине фактор-влакым ко-раҥдымаш профилактике шотышто программын пайдале ужашыжлан шотлалтеш.
Ача-ава-влак, икмыняр правилым шотыш налза:
— Йоча дене чӱчкыдынрак мутланыза. Нелылык дене шкетшым ида кодо. Икшывыда умылышаш: пашаштыда неле кече лийын, ноенда але кумылда волышо гынат, те тудлан эре полшеда.
— Гиперопеке деч кораҥза. Кажне ошкылжым эскерымаш ятыр подросткым арака деке шӱка. Йочам ида темде, тудын шонымашыже, кумылжо нерген йодыштса.
— Шкендам йоча олмышко шынден моштыза. Кажне подростко тудын гай нелылык дене нигӧ нигунамат тӱкнен огыл манын шона. Тендан задачыда – икшывыдалан полшаш да ончыкташ: тудлан могай неле улмым умыледа.
— Умылымаш – тыланда да шканже ӱшанымын негызше. Йоча кеч-кунамат тендан деч полышым, ой-каҥашым лӱдде йодын але иктаж йодышым рашемден кертеш. Тыгодым те тудын ӱшанжым шуктышаш улыда.
— Оҥай канышым ямдылыза. Музык, спорт, творчестве – чыла тиде йочалан вияҥаш да шинчымашым нӧлташ полша. Тыгай подростко-влак нигунамат оҥай, тӱрлӧ событийлан поян илышыштым айда-лийже еҥ-шамыч дене пырля сырам подыл шинчымылан огыт вашталте.
— Чын примерым ончыктыза. Йочалан арака эҥгекым конда манын ойледа, а шкеже тыгодым тудым йӱыда гын, нимогай пайда ок лий. Садлан шкежат ида йӱ.
— Йочалан шуаралташыже йӧным ыштыза. Секций, спорт клуб, оҥай да ушан еҥ-влак дене мутланымаш жапым пайдалын эртараш полшат. Тыгай занятийлашке коштшо йоча-влакын аракам йӱаш ны жапышт, ны кумылышт ок лий.
— Арака нерген мутланыза. Алкоголян йӱыш нерген мутланымаш деч кораҥаш ида тырше. Мӧҥгешла, тидын нерген ойлыман. Йочалан алкогольын куш шуктен кертмыж нерген роликым але фильмым ончыктыза.
— Шарныза: кажне ӱдыр але рвезе ойыртемалтше. Подростко тудым йӧратымым да умылымым шижшаш, шонымашыжым шотыш налза. Тиде шкалан ӱшанаш тарата. Тыгай йоча-влак ончыкшым сеҥымашке шуыт да илышыште нунылан мо кӱлмым раш умылат. Тиде алкоголь огыл.