«Башкортостанысе Илиш районышто верланыше 40 суртан Лапкашор ял гыч 48 еҥ Кугу Отечественный сарыш каен. 19 еҥ сӧй пасуэш (утларакше самырык-влак) вуйым пыштен, а 29-ын илыше пӧртылыныт. Ялна гыч шукынжо Ленинградский фронтышто кредалыныт», – каласыш туныктышо-ветеран Алексей Андреевич Андреев. Шке жапыштыже тудо ял гыч сарыш кайыше чыла салтак нерген посна тетрадеш возен коден. «Илыше пӧртылшӧ 29 еҥ коклаште 4 офицер улмаш», – ойла умбакыже А.А.Андреев. Кӧмыт нуно улыт?
Взводын изирак командирже
Лейтенант Давлетша Тимершинович Айдышев 1914 ийыште шочын. Наградной листаштыже возымо: «…Лейтенант Айдышев Д.Т. особое внимание уделяет организации снайперского движения. Во время нахождения на переднем крае лейтенант Айдышев лично сам с ноября 1942 года по февраль 1943 г. уничтожил из снайперской винтовки 78 фрицев. Ходатайствую перед командованием о награждении лейтенанта Айдышева Д.Т. медалью «За отвагу».
Д.Айдышев 4 классым тунемын. Но сарыште офицер лийын, тугеже ушан, тале, лӱддымӧ еҥ улмаш, шинчымашыжым эре пойдараш тыршен. Ончыко моштен вӱден. Представленийыште медаль дене наградитлаш возымо, а 1943 ий 2 мартыште Калининский фронтысо 43-шо армийын приказыштыже Йошкар Шӱдыр орден дене наградитлаш манын ончыктымо.
1937 ийыште 21 ияш рвезым срочный службыш налыныт. Финн сарыште (1939-1940 ийла) взводын изирак командирже лийын. А срочный службыжо пытыме деч ончыч кум тылзаш (09.1940-11.1940) командный курсышто тунемын. Тудым мӧҥгыштыжӧ Сарбика пелашыж ден 2,5 ияш Давлетьян эргыже вученыт. Мӧҥгыштыжӧ 8 тылзе веле илен шуктен, Кугу Отечественный сар тӱҥалын, да тудым 1941 ий июльышто уэш сарыш мобилизоватленыт. Ондак разведкыште взводын командирже, а 1942 ий январь гыч рото командирын алмаштышыже лийын. 1943 ий сентябрьыште наступлений годым нелын сусырген. Госпитальыште кужун эмлалтмек, 2-шо группо инвалид мӧҥгыжӧ пӧртылын.
Борис уныкаже тудын Йошкар Шӱдыр орденже нерген веле уверым рашемден. А кочажын ойлымо гыч раш: медаль ден орденжым вӱраҥше гимнастёркыж дене пырля пӱчкын кудаш шоленыт. Салтакын илышыже шергырак, а медаль огыл. Пӧртылмек, колхозышто тӱрлӧ пашам шуктен, коҥгамат оптен.
Сарбика пелашыж дене 4 эргым да 2 ӱдырым ончен куштеныт. Кок уныкашт Юрий ден Евгений Айдешевмыт Челябинск оласе военный училищым тунем пытареныт, Эрвелне майор ден капитан лӱмыштым кӱшнӧ кучат.
Матросовын подвигшым ужын
Байбатыр Баймурзинович Гайнуллин 1914 ий 20 июльышто шочын. Тудо мыйын шочмо Красный Октябрь ялысе тӱҥалтыш школышто сар деч ончычат, тулеч варат туныктен. Тыгак Анач школышто пашам ыштен.
Тунемшыже Изибика акай тыге мане: «…Мемнан тунемме годым Байбатыр офицер формо дене коштеш ыле. Пайрем годым орден ден медаль-влакым оҥешыже пижыктен. Урок жапыште йодмо почеш сарыште кузе да кушто кредалмыж нерген каласкален. Туныктышына Александр Матросовын подвигшым шке шинчаж дене ужын улмаш. Великие Луки ола воктен Чернушки ял верч кредалмаш нерген доскаш А.Матросовын кушеч кушко нушкын кайымыж нерген да шкеже ты жапыште кушто шогымыж нерген сӱретлен каласкален».
Молан дотым гранат дене пудештараш лийын огыл? Амбразурын аҥже пушеҥге укш-влак дене петырналтын улмаш. Кузе бой деч вара Байбатыр да моло офицер А.Матросовын пуля дене шӱткалалт пытыше капшым амбразурын аҥже гыч налыныт, кушан тоеныт – чыла раш ойлен.
Б.Гайнуллин 1936-1938 ийлаште армийыште Эрвелне Хасан ер воктене Япон милитарист-влак ваштареш кредалын. 1942 ийыште Москвасе Военно-политический училищиште тунемын. Вара огневой батарейын политрукшо лийын, лейтенант званийым пуэныт. Ик жап гыч Барнаулысо артиллерий училищыште тунемын. А сарым Бреслау олам утарыме годым батарейын командирже лийын мучашлен.
Умбакыже,
а тыгак Темыргазы Тимербаевич Тимербаевын Чита гыч Карелийыш ече дене кайымыже,
Гильмитдин Сайфутдинович Сайфутдиновын пел Европым эртымыже нерген 7 майысе газетыште лудса. Кевыт
Филипп Байтуков.
Пошкырт кундем.