Кужэҥер районысо Старсела Тумньымучаш ял шотан илемыш пура. Тудо Йошкар-Ола – Шернур кугорно дене кудалме годым, Тумньымучаш марте миен шуде, пурлаштыла кодеш, кум меҥге наре пурыман. Ожно ты кундемыште Ленин лӱмеш колхоз тӱзланен. Но тудо пытен манаш огеш лий. Лӱмжӧ да вуйлатыше-влак гына вашталтыныт. Кызыт «Верх-Ушут» ООО маналтеш.
«Озанлыкна кугу огыл, утыжым нимо дене моктанаш», – ойла тудым вуйлатыше Любовь Викторовна Киселёва. Но ик чӱчалтыш вӱдат – теҥызлан полыш, маныт калыкыште. «Верх-Ушут» ООО-што тыршыше-влакат кундемыштына ялозанлыкым вияҥдымашке кертмышт семын шке надырыштым пыштат.
Тыршет гын, чыла лиеш
Тыште кок вӱташте 300 вуй вольык уло, 112 ушкалым лӱштат. Кажне ушкаллан шотлымаште сутка еда 24-25 литр шӧрым налыт. Шӧр лӱштыш дене районышто ик эн ончылно каят. Кажне эрдене 300 наре тонн шӧрым Шернур гыч перекупщик толын налеш, вара Татарстаныш наҥгая.
Вольыкым пукшаш кормамат тыште шкак ситарат. 1300 гектар мландеш курал-ӱдат. Техникат чыла шкеныштын, тошто колхоз деч кодшым пытартыш вич ийыште уэмденыт. Тений шошым лизинг йӧн дене МТЗ тракторым налыныт. Ончыкылан кормам погышо комбайнан лийнешт. Шыжым 700 гектар гыч пырчым поген налаш ик комбайнышт уло.
– Пашажым ыштена. Окса шотышто веле нелырак, пырчым, шӧрым пеш шулдын налыт. Пырче 4-5 теҥгем гына шога. Солярке шергештын. Но тыршена, пашаеҥ-влаклан пашадарым тӱлена, – каласкала Л.В.Киселёва.
Озанлыкыште 15 наре пашаеҥ тырша. Нуно воктенысе Нурсола, Лопсола, Кокшародо, Эҥервал ялла гыч коштыт. Но шокшо тургым тӱҥалмеке, паша кид утларак кӱлеш. Тунам ӧрдыж район ден ялла гыч пашаеҥ-влакым кондаш логалеш. Ялыште еҥжат шагал, утларакше илалше-шамыч веле кодыныт манын палемдат.
Чапле паша чапым шара
Любовь Викторовна дене кок вӱташкат коштын савырнышна. Пашаеҥ-влак верыштак улыт ыле. Доярке-шамыч эр эрдене кум шагатат пелыланак толыт. Куд шагат марте сомылыштым пытаратат, мӧҥгӧ каят. Ик шагат кечывалым уэш толыт да куд шагат кас марте тыршат.
Светлана Петухова озанлыкыште ик эн кужун – 33 ий – ышта. Уста доярке 56 ушкалым лӱшта.
– Мый Советский район Кукмарий гыч улам, Кужэҥер район Нурсолашке марлан толынам. Мо школым тунем пытаренам, эре фермыште тыршем. Ушкалым кумытын лӱштена. Ондакысе дене таҥастарымаште кызыт фермыште ышташ каньылырак. Пашам механизироватлыме. Кочкышым миксер пуэда. Ме, толмекына, кочкышым тӧрлатена, кушто кӱлеш, изиш эрыктена, пилашӱкым кышкена. Ожно чот толашенна, мешакымат нумалынна. Кызыт мешакым огына нӧлтышт. Туге гынат самырык-влак пашаш огыт тол. Шукынжо «Акашевский» чыве фабрикыш каят. Пелашем да ик ӱдыремат тушто ыштат, вес ӱдырем – чоҥышо, – каласкала тудо.
С.Г.Петухова тыршен пашам ыштымыжлан тений Марий Элым Вуйлатышын таумутшо дене палемдалтын.
Озанлыкыште кажныже кумылын тырша, кажныже шке пашажым сайын пала. Вуйлатыше Любовь Викторовна нунын нерген поро мутым гына ойла. Т.А.Глушкова презыже-влакым изи йочалак онча. Ветеринар З.М.Созонова 27 ий вольыкын тазалыкшым эскера, кӱлеш годым эмла.
Осеменатор З.С.Емельянованат сомылжо пеш ответственный. Результатлан пашам ыштыман, ушкалым тӱжаҥдыман манын палемда тудо. Вет ушкал исыр кодеш гын, шӧр лӱштышат иземеш. Зоя Семёновна ондак Тумньымучашыште сӧсна комплексыште ыштен. Осеменаторат, зоотехникат, ферме вуйлатышат лийын. Тыште кандаш ий тырша.
Уста механизатор
Уремыште трактор воктене механизатор-влак тракторым ачалат ыле. Зинур Гайсин ты кундемышке толшо еҥ, озанлыкыште 10 ий наре ышта гын, Александр Никитин 32 ий тырша. Тудо Лопсола ялыште шочын-кушкын, тыштак ила. Ача-аважат озанлыкыште тыршеныт.
– Изи годсек ачам почеш шӱдырненам. СПТУ деч вара вигак тышке толынам. Кеҥежым эр ӱжара гыч кас ӱжара марте пасушто тыршаш логалеш, шӱшпык омым веле малена. Телым жап уло, тракторым олмыктена, вольыклан кормам пуэдена, – каласкала тудо.
А.Никитин гай пашаеҥ изи озанлыкыште шӧртньӧ гай. Тудым вес вереат пашаш ӱжыныт. «Шочмо верым кузе кудалтен кает, тыштат пашам ыштыше кӱлешыс», – манеш тудо. Эр ӱжара гыч кас ӱжара мартеак тыршен, А.Никитин ялыштыже шке пӧртым чоҥен, машинамат налын.
Теве тыге лым лийде тыршат изи озанлыкыште. Ончыкылыкшо гына тургыжландара. Пашаеҥым муаш неле, самырык-влак огыт тол. Ала иктаж-кунам чылажат вашталтеш, ялозанлыкыш каяш кумылан-влак лектыт манын ӱшанена.
Авторын фотожо-влак.
