Илышыже — сымыктыш

Звенигово район Какшамарий кундемым талантан еҥ-шамычын шочмо верыштлан шотлат. Тыште марий музыклан негызым пыштыше И.С.Ключников-Палантай, кумдан чапланыше семмастар Я.А.Эшпай, тудын эргыже композитор А.Я.Эшпай да молат шочыныт. Усталык шӱлышан, мураш йӧратыше Кутасов-Орловмыт ешат тышечынак улыт. Ты тукым гычак лектын марий мурызо, композитор Любовь Орлова шочын.

Аваже кумылаҥден

Любовь Васильевнам ты ешын муро йӱлажым шуктышо да ончыко вӱдышӧ еҥже манын ойлат. Тудын мастарлыкшым таптымаште аваже, Г.В.Матвееван (Кутасова) надырже моткоч кугу. Галина Вячеславовна шкежат мураш йӧратен, гармонь дене сайын шоктен моштен. Тудо ятыр мурым пален. Тидлан кӧра пошкудо яллаште илыше-шамыч тӱрлӧ пайремым гармоньым шоктымыж дене сӧрастараш йодыныт. Колымыж годым йӧратыме гармоньжо дене пырля тояшат йодын. Ешыже йодмыжым шуктен. Эсогыл пытартыш корнышкат гармонь сем дене ужатеныт.

Изинекак ойыртемалтын

Любан яндар да чатка йӱкшӧ изи улмыж годымак палдырнен. Садлан аважым ончен мураш да гармонь дене шокташ ондакак кумылаҥын. Кушмо семын, аважын «Чайка» гармоньжым кидыш налын, тӱрлӧ семым лукташ тунемын. Школысо хорышто шуаралтын, варажым верысе тӱвыра пӧртыштӧ мастарлыкшым нӧлтен. Ответственный, чолга, уста улмыжлан тудым школысо дружинын советшын вуйлатышыжлан шогалтеныт. 1971 ийыште «Содружество» программе почеш Эстонийыште эртаралтше фестивальыш колтеныт. Сайын тунеммыжлан да школышто художественный самодеятельностьышто участвоватлымыжлан Венгрийыш, Молдавийыш, Украиныш экскурсийыш ӱжыктеныт. Орлова тыгак комсомол-влак комитетын секретарьжылан ойыралтын.

Школ деч вара И.С.Палантай лӱмеш музыкальный училищын дирижёрско-хоровой пӧлкашкыже тунемаш пурен. Но тудым пытарен огыл. Самырык Люба Йошкар-Оласе Механический заводышто контролёрлан тыршаш тӱҥалын. Заводын чапшым ече дене таҥасымашлаште, волейбол дене турнирлаште арален.

Шочмо вер чонлан лишыл

Олаште кок ий илымеке, шочмо ялышкыже пӧртылын. Тудлан верысе клубым вуйлаташ ӱшаненыт. Пашам ыштымыж годымак Йошкар-Оласе культпросвет училищым тунем лектын.

Мурызо ты районысо Эсмекпляк ял Иванлан марлан лектын. Ик жап ешыж дене Колымаште иленыт. Тудлан тӱрлӧ пашам ышташ логалын гынат, сымыктыш нерген ик ганат монден огыл. Мурымо тӱрлӧ конкурс ден фестивальыш эреак ушнен, ятыр чаптанык дене палемдалтын. Икшыве-шамычым йолӱмбак шогалтымеке, пӧртым чоҥымеке, Москошко пашам ышташ каен. Кок ий гыч мӧҥгеш пӧртылын.

1997 ийыште пелашыже ӱмыр лугыч лийын. Любовь Васильевна, ойгым мондаш манын, уэш Москошко кудалын. Варажым ик йолташ ватыжын темлымыж почеш Америкыш чоҥештен да кандаш тылзе тушто илен. Марий ӱдырамашын чонжо эреак Шочмо эл пелен лийын, садлан тудо мӧҥгеш пӧртылын. Тӱрлӧ вере лийме, тӱрлым ужмо уста ӱдырамашлан шуко мурым шочыкташ кумылым луктын. Тыге тудо мурым да семым возымылан, ансамбльым вияҥдымылан кыртмен пижын.

Шуктымо сомылжо – пӱрымашыже

Любовь Орлован репертуарыштыже витле утла муро уло. Шуко мурылан мутым да семым шкеак келыштарен. «Шочынам мый Какшамарыште», «Кок йолгорно», «Йӧратыза те кызыт авадам» мурыжо-влак шукертак калык чоныш шыҥеныт. Нуно Марий Эл радион эфирыштыже чӱчкыдын йоҥгат.

Любовь Васильевна шочмо кундемжын тӱвыражым нӧлтымаште ятыр ий тырша. Верысе тӱвыра пӧрт пелен тудын чумырымо «Марий шӱшпык» ансамбльже ятыр пайремым да мероприятийым сӧрастара. Тыгак Юлъял селасе тӱвыра пӧрт пеленысе «Юл сем» ансамбльым шочыктен.

Кызыт Любовь Орлова шукыштлан палыме. Тудым тӱрлӧ концертыш мураш ӱжыт. Тыгак пошкудо Чуваший Республикыш концерт дене лектын чӱчкыдын коштеш. Тушто марий муро-влакым йоҥгалтара, чуваш калыкым марий тӱвыра дене палдара. Любовь Васильевна верыште огеш шинче. 2014 ийыште Сочиште эртаралтше телымсе Олимпиадыште лийын, тушеч «Сертификат памяти» чаптанык дене пӧртылын. 2018 ийыште Звенигово районысо «Мечта» рӱдӧ тӱвыра полатыште 60 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше «Мурем да илем» кугу концертым эртарен. 2023 ийыште тудын «Кумыл сем» книгажын презентацийже лийын. Тушко Любовь Васильевна шке возымо мурыжо да моло автор-влакын мутыштлан семым келыштарыме произведений-шамычым чумырен.

Мурызын ойлымыж почеш, шуктымо сомыл, тудын пӱрымашыже. Муро деч посна чонжым тымык авалта, манеш. Садлан тудо муро дене ила, шӱла. Тидлан моло-шамычымат кумылаҥда.

Л.Орлован альбомжо гыч налме фото.